Dziewczyna i starzec w drodze do ołtarza. Czy małżeństwa z dużą różnicą wieku były tak częste?
Z literatury i filmów doskonale znamy taki wątek: młoda, piękna dziewczyna, niemal nastolatka zmuszana do małżeństwa z dużo starszym mężczyzną, wręcz starcem. Czy to faktycznie był standard? W XIX wieku małżeństwo nie było raczej sprawą miłości. Ciągle było przede wszystkich kontraktem społecznym, nawiązywanym ze względów ekonomicznych. I owszem, z dzisiejszej perspektywy możemy oceniać, że między małżonkami była duża różnica wieku, ale nie aż tak ogromna, jak się wydaje.
- Małżeństwa w XIX wieku – kontekst społeczny
- Arystokracja i małżeństwa aranżowane
- Małżeństwa w niższych klasach
Małżeństwa w XIX wieku – kontekst społeczny
Wiek zawierania małżeństw w XIX wieku zależał od klasy społecznej, regionu oraz sytuacji ekonomicznej. Średni wiek kobiet w momencie zamążpójścia wynosił około 20–25 lat, podczas gdy mężczyźni żenili się zwykle w wieku 25–30 lat. Oznacza to, że pewna różnica wieku była normą, ale nie zawsze wynosiła kilkadziesiąt lat.
Zwłaszcza wśród arystokracji i wyższych warstwach społecznych. W XIX wieku zazwyczaj dziewczęta debiutowały w wieku 17-18 lat. Wtedy zaczynały się pojawiać na balach i przyjęciach i wchodziły na rynek matrymonialny. Uznawano je za gotowe do małżeństwa. W tym czasie ich rówieśnicy nierzadko studiowali i byli uważani jeszcze w zasadzie za dzieci. Mieli możliwość podróżowania po Europie. Najczęściej żenili się koło 30-stych urodzin lub trochę później. Wybierali spośród panien będących na rynku matrymonialnym, ale jeszcze nie były uważane za stare panny – czyli wśród 18-25 latek.
Przeczytaj także o ślubie prezydenta Mościckiego ze znacznie młodszą sekretarką byłej żony
Arystokracja i małżeństwa aranżowane
Z dzisiejszej perspektywy 12 lat różnicy w małżeństwie to nie jest mało, ale wtedy to nie było nic dziwnego. Różnice wieku między małżonkami były, ale najczęściej nie były ogromne. Co nie oznacza, że nie zdarzało się, by 50-letni lord poślubił 18-latkę.
W wyższych warstwach społecznych małżeństwa były często aranżowane z powodów majątkowych i dynastycznych. W takich przypadkach duża różnica wieku była akceptowalna, jeśli starszy mężczyzna posiadał tytuł szlachecki, majątek lub wpływy.
Podobnie w monarchiach europejskich królowie i książęta często poślubiali znacznie młodsze kobiety. Ich śluby były po prostu politycznym układem, który był układany całymi latami. Oddanie córki jakiemuś władcy miało być przypieczętowaniem sojuszu, dlatego tutaj zdarzały się ogromne różnice wieku, jak Franciszek II Habsburg i Karolina Augusta Bawarska (różnica wieku 24 lata) czy Ferdynand VII Hiszpański i Maria Krystyna Burbońska (różnica wieku 22 lata).
Małżeństwa w niższych klasach
W klasie średniej dominowały małżeństwa między rówieśnikami lub z niewielką różnicą wieku. Kupcy, prawnicy czy lekarze często żenili się, gdy osiągnęli stabilność finansową, ale nie czekali tak długo, jak arystokraci. Jeśli dochodziło do dużej różnicy wieku, zwykle było to drugie małżeństwo wdowca, który potrzebował nowej partnerki do prowadzenia domu i wychowania dzieci.
Na wsiach oraz wśród robotników różnice wieku były mniejsze, ponieważ życie w dużym stopniu opierało się na fizycznej pracy. W rolniczych społecznościach małżeństwa zawierano głównie w podobnym wieku – mężczyźni żenili się około 25. roku życia, kobiety kilka lat wcześniej. Jednak jeśli mężczyzna tracił żonę (np. przez wysoki wskaźnik śmiertelności kobiet przy porodach), często żenił się ponownie z dużo młodszą kobietą.
Czy w XIX wieku starcy rzeczywiście masowo żenili się z nastolatkami? Raczej nie. Chociaż duża różnica wieku mogła występować wśród arystokracji i w wyjątkowych sytuacjach, w większości społeczeństw małżonkowie byli stosunkowo równolatkami. Przekonanie, że każda młoda dziewczyna była zmuszona do ślubu ze znacznie starszym mężczyzną, jest raczej mitem niż rzeczywistością.
Źródła
Coontz S., Marriage, a History: How Love Conquered Marriage Paperback, Penguin Books 2008
https://www.polskieradio.pl/10/482/artykul/3315384,malzenstwa-xix-wieku-gdy-liczyl-sie-posag