Warszawska Praga stała się gettem. Tu kręcono „Pianistę”
Film „Pianista” w reżyserii Romana Polańskiego z 2002 roku, bazujący na pamiętnikach Władysława Szpilmana, był kręcony w różnych lokalizacjach Europy. Chociaż sporo scen zrealizowano w studiach filmowych Babelsberg w Niemczech oraz w opuszczonych koszarach w Belitz, to niektóre z najbardziej znanych fragmentów nakręcono w prawdziwych warszawskich sceneriach. Praga odegrała rolę warszawskiego getta.
- Polański o wspomnieniach z Warszawy
- Rekonstrukcja zamknięcia warszawskiego getta
- Kulisy powstawania scen deportacji 1942 roku
- Warszawskie ulice w filmie „Pianista”
- Rekonstrukcja życia w getcie na Pradze-Północ
Polański o wspomnieniach z Warszawy
Doświadczyłem nalotów na Warszawę, przebywałem tam przez kilka tygodni. Wszystko z tego okresu doskonale pamiętam. Chciałem odtworzyć wszystkie wspomnienia z mojego dzieciństwa – ujawnił w rozmowie podczas premiery filmu Roman Polański. – Nie przypominam sobie Alei Ujazdowskich, ale pamiętam, że Warszawa wówczas przypominała dzisiejszą Pragę: ulice w szarych tonacjach, intensywny ruch uliczny, budynki z przełomu stuleci... Dlatego zdecydowaliśmy się na kręcenie właśnie tam.
Dzielnica Praga-Północ, z zachowanymi kamienicami sprzed wojny, służyła ekipie filmowej do odtworzenia ulic warszawskiego getta. Główne miejsca kręcenia to ulice Mała i Stalowa, zlokalizowane między Inżynierską a Konopacką.
Rekonstrukcja zamknięcia warszawskiego getta
Scena zamknięcia getta, której data to 16 listopada 1940 roku, została sfilmowana na ulicy Stalowej, która w filmie przedstawiała ulice Chłodną oraz Żelazną. Ekipie udało się zbudować nad jezdnią drewniany most z drutem kolczastym oraz lampami stylizowanymi na lata 40. W tle widoczna jest brama oddzielająca małe getto od dużego.
Statyści z opaskami z Gwiazdą Dawida, dźwigający walizki i wózki z dobytkiem, przechodzili przez most pod czujnym okiem policyjnych statystów. Adrien Brody w roli Szpilmana obserwuje ten przemarsz z tłumu. Zdjęcia pokazywały zatłoczone, błotniste ulice oraz tramwaje z tamtej epoki, które zostały specjalnie sprowadzone na plan.
Kulisy powstawania scen deportacji 1942 roku
W lipcu 1942 roku, podczas wielkiej akcji deportacyjnej, Szpilman przeżywa łapankę na ulicy Małej. Pomiędzy kamienicami postawiono model białego domu, przed którym Brody zostaje schwytany przez żandarmów. Kamery uchwyciły bieg statystów, krzyki oraz ucieczki ludzi z opaskami.
Scenografowie zadbali o wszystkie szczegóły – brudne ceglane fasady i naturalne oświetlenie. Roman Polański, jako doradca, nadzorował autentyczność: od rekwizytów po zmęczenie aktorów. Zdjęcia trwały kilka dni latem 2001 roku i oddają chaos deportacji, która pochłonęła dziesiątki tysięcy osób.
Warszawskie ulice w filmie „Pianista”
Po wysiedleniach getto staje się opustoszałe – te sceny również zostały nakręcone na ulicy Małej. Szpilman ukrywa się w różnych miejscach, obserwując z okien zniszczone budynki. Filmowano spokojne ulice z zasłoniętymi oknami, kałużami i śladami codzienności, jak tablice zakazujące wstępu do parków.
Praskie budowle, które przetrwały wojnę bez uszczerbku, dostarczyły realistycznego tła – w odróżnieniu od scen zrujnowanej Warszawy filmowanych później w Czechach. Sekwencja zawiera momenty ucieczki Szpilmana po pomocy żydowskiego funkcjonariusza i przedstawia lipcowo-sierpniowy czas 1942 roku.
Obecnie ulica Mała jest częścią trasy turystycznej „Warszawa – Pianista”, z tablicami informacyjnymi i klimatycznymi kawiarniami w pobliżu.
Rekonstrukcja życia w getcie na Pradze-Północ
Szpilman jest zatrudniony przy przymusowych pracach na budowach getta – te sceny nakręcono na dachach i podwórkach przy ulicach Małej i Stalowej. Przedstawiono noszenie cegieł pod kontrolą Niemców oraz obserwacje powstań z aryjskiej strony w kwietniu i maju 1943 roku. W scenach wystąpili statyści w mundurach, a po ulicy Stalowej jeździły autentyczne tramwaje z tamtego okresu.
Sceny pracy, przemytu broni i płonących barykad akcentują codzienne upokorzenia i dramatyczny opór. Praga-Północ pełniła w filmie kluczową rolę w odtworzeniu walk i życia w getcie.