Lola Montez - pierwsza awanturnica epoki wiktoriańskiej
Lola Montez budziła oburzenie w purytańskiej epoce wiktoriańskiej. Nieustannie szukała przygód, buntując się przeciw konwenansom. Była królewską metresą, bigamistką, awanturnicą, skandalistką. Pozostała legendą.
Niegrzeczna dziewczynka
Elizabeth („Eliza”) Gilbert urodziła się 17 lutego 1821 roku w Grange, w Irlandii. Ochrzczona jako Maria Dolores Eliza Rosanna, była córką chorążego Edwarda Gilberta i jego czternastoletniej żony, która twierdziła, że pochodzi z hiszpańskiej arystokracji. Jaka była prawda – nie wiadomo. Ojciec Elizabeth zmarł w 1824 roku, a matka poślubiła majora Johna Craigie, późniejszego adiutanta generalnego armii brytyjskiej w Indiach. Córka, uznawana za nieznośną, została wysłana do szkoły z internatem. Kształciła się w Szkocji i Anglii, w niektórych źródłach wymieniana jest też Francja.
W wieku 19 lat Eliza otrzymała od matki polecenie: poślubić leciwego sędziego. Dziewczyna nie zamierzała pozwolić, by ktoś nią dyrygował i uciekła z porucznikiem Thomasem Jamesem, za którego wyszła w lipcu 1837 roku. Wyjechała z mężem do Indii, ale w 1842 roku wróciła do Anglii – sama.
W międzyczasie odwiedziła Hiszpanię, a tam uczyła się tańca. 1843 roku rozpoczęła karierę sceniczną. Przed swoim londyńskim debiutem reklamowana była jako „Lola Montez, hiszpańska tancerka”. Występ został zakłócony, gdy Eliza została rozpoznana jako pani James. Mimo to Eliza, teraz już Lola Montez, otrzymała dodatkowe angaże taneczne i wyruszyła w tournée po Europie. Podczas swoich podróży podobno nawiązywała romantyczne znajomości między innymi z Franciszkiem Lisztem i Aleksandrem Dumasem.
W królewskiej alkowie
W 1845 lub 46 Lola trafiła do Monachium. Chcąc uchodzić za postać jeszcze bardziej interesującą i barwną, podawała się za hiszpańską arystokratkę – jak przed laty jej matka. Pod koniec 1846 roku Montez zatańczyła przed królem Bawarii, Ludwikiem I Wittelsbachem, który był tak zachwycony jej urodą, że zaoferował tancerce zamek. Montez zgodziła się. Zaakceptowała też hojnie wypłacaną rentę. Jako królewska metresa miała zapewnione całkiem wygodne życie. Ponadto została baronową Rosenthal. Kochanek mianował ją hrabiną Lansfeld, ale bawarska arystokracja odmówiła uznania tego tytułu.
Lola chętnie korzystała ze swoich wpływów, a król Bawarii równie chętnie ją rozpieszczał i podejmował decyzje, pozostając pod urokiem kochanki. W ostatnich latach panowania władca, dawniej liberalny, stawał się istnym tyranem, nakładał coraz wyższe podatki i narzucał cenzurę. Czy to wszystko było zasługą ponętnej Loli Montez? Wielu tak uważało, zresztą wyjątkowe wpływy królewskich faworyt na europejskich dworach nie były zjawiskiem nowym, a znakomitym przykładem może być Barbara Palmer, która rozkochała w sobie króla Anglii.
7 lutego 1848 roku wybuchły zamieszki uliczne przeciwko wpływom tancerki, znienawidzonej przez społeczeństwo. Buntowi sprzyjały nastroje społeczne i Wiosna Ludów. 10 lutego tysiące mieszczan ruszyły na pałac, domagając się wydalenia niepopularnej metresy. Władcy przedstawiono nie tylko dowody jej pochodzenia, ale i niewierności. Ludwik ustąpił. W marcu tego samego roku abdykował na rzecz swojego syna. Można pokusić się o stwierdzenie, że to właśnie zauroczenie Lolą Montez przyczyniło się do upadku reżimu Ludwika I Wittelsbacha. Ona sama, pozbawiona w Bawarii wszelkich przywilejów i powszechnie znienawidzona, udała się do Szwajcarii.
W poszukiwaniu przygód
W kwietniu 1849 roku Lola wróciła do Londynu, a 19 lipca poślubiła młodego oficera Gwardii, George'a Trafforda Healda. Sęk w tym, że nigdy oficjalnie się nie rozwiodła z pierwszym mężem... Już 6 sierpnia została aresztowana pod zarzutem bigamii, ale zwolniono ją za kaucją. Uciekła z Healdem do Hiszpanii, ale tam nie znaleźli happy endu – George utonął w następnym roku.
Lola powróciła na scenę. Podróżowała po Europie i Ameryce, nosząc przy sobie bicz ze skóry bydlęcej, a niekiedy i pistolet. Brała udział w napadach i procesach sądowych. Wielokrotnie była bohaterką skandali. W ogarniętym gorączką złota San Francisco po raz pierwszy zaprezentowała swój słynny „Taniec Pająka”.
1 lipca 1853 roku wyszła za Patricka Purdy’ego Hulla, właściciela San Francisco Whig. Małżeństwo zakończyło się rozwodem wkrótce po przeprowadzce do Grass Valley w Kalifornii. W maju 1855 roku Lola wyznaczyła młodego aktora Noela Follina na swojego menadżera. W czerwcu popłynęli do Sydney na statku Fanny Major. W sierpniu, wraz z lokalnymi aktorami, zaprezentowali w Royal Victoria Theatre farsę zatytułowaną „Lola Montez w Bawarii”. W Melbourne Lola wykonała bulwersujący (jak na wiktoriańskie standardy obyczajowe) „Taniec pająka”, za co została potępiona przez prasę. Szczęśliwie dla tancerki, burmistrz Melbourne, pełniący obowiązki sędziego, odrzucił wniosek o aresztowanie „skandalistki”.
Po wielu burzliwych miesiącach w Australii, w czasie rejsu powrotnego do Ameryki, Follin wypadł za burtę. Przypadek? Nie wszczęto oficjalnego śledztwa, ale oczywiście Lola – mająca już sporo na sumieniu – nie pozostała wolna od podejrzeń.
Montez osiedliła się w Nowym Jorku. Szybko się zestarzała i nie udało jej się zawojować amerykańskich scen. W 1857 roku zorganizowała serię wykładów moralnych w Wielkiej Brytanii i Ameryce. Ich treść przygotował duchowny, Charles Chauncy Burr. Może odczuwała szczerą skruchę, może przeczuwała rychłą śmierć. Wkrótce ujawnił się syfilis, a jej ciało zaczęło marnieć. Zmarła w wieku 39 lat, 17 stycznia 1861 roku. Została pochowana na cmentarzu Greenwood w Brooklynie jako „pani Eliza Gilbert”. Międzynarodowa sława – czy też niesława – Loli Montez utrzymywała się jeszcze długo po jej śmierci.
Źródła:
- https://adb.anu.edu.au/biography/montez-lola-4226
- https://www.britannica.com/biography/Lola-Montez