Byłemu stażyście SpaceX oraz innym studentom udało się odszyfrować historyczny zwój. To papirus sprzed 2 tys. lat. Używając sztucznej inteligencji, mężczyźni dokonali tego, czego naukowcy nie mogli zrobić przez ostatnie 272 lata. Za swoje niebywałe osiągnięcie odkrywcy wygrali 700 tys. dolarów.
Zwoje były spalone i zakopane podczas erupcji wulkanu
Trio młodych studentów osiągnęło coś, co wydawało się niemożliwe. Doświadczeni naukowcy nie mogli dokonać tego przez 272 lata. Tymczasem mężczyźni zastosowali sztuczną inteligencję, dzięki której udało się odszyfrować historyczny zwój. Za rozszyfrowanie tekstu nagrodzeni zostali Luke Farritor (student University of Nebraska-Lincoln i były stażysta SpaceX), Youssef Nader (egipski doktorant w Berlinie) oraz Julian Schilliger (student robotyki w Zurychu). Dzięki wspólnym siłom zdołali rozszyfrować tekst na zwoju papirusu sprzed 2 tys. lat. W ten sposób udało im się przy okazji wygrać 700 tys. dolarów.
Rozszyfrowany zwój to tylko jeden z setek, które odkopano w Herkulanum w 1752 roku. Kolekcja stanowi prawdziwą bibliotekę, która zachowała się od starożytności. Przez 272 lata niewiele było o niej wiadomo. Ciężko było rozszyfrować, co znajduje się w zwojach. Najpierw bowiem spalono je, a później (ok. 2000 lat temu) zakopano w trakcie erupcji wulkanu Wezuwiusz. Znaleziono je później jako zwęglone kawałki papirusu. Były jednak tak delikatne i kruche, że nie dało się ich rozwinąć. Mimo to próbowano je rozczytać. Niestety, bez skutku. W dodatki ze szkodą dla znalezisk, ponieważ niektóre zwoje w trakcie rozszyfrowywania zostały uszkodzone.
Co znajdowało się w zwoju?
Właśnie wtedy z pomocą przyszła sztuczna inteligencja AI. Trio studentów postanowiło wykorzystać sztuczną inteligencję, łącząc ją z mapowaniem 3D. W ten sposób w niewielkiej części zwoju odczytali kształty liter. Trzeba podkreślić, że wysiłki związane były z konkursem „Wyzwanie Wezuwiusza” (Vesuvius Challenge), który rozpoczął się w 2023 roku. Uczestnicy mogli wówczas wygrać nagrodę pieniężną, jeśli udałoby się im przetłumaczyć część tekstu zwoju. Zwycięzcom udało się rozszyfrować fragmenty, które – jak się okazało – pochodzą od epikurejskiego filozofa Filodemosa. Opisywał swoje przemyślenia na temat jedzenia oraz muzyki.
Profesor informatyki z University of Kentucky, Brent Seales, przyznał, że epikurejczycy dużo rozmawiali o przyjemnościach, ale też bólu. W tekście z rozszyfrowanego zwoju pojawiają się wobec tego przemyślenia, że zarówno niedostatek, jak i obfitość mogą przełożyć się na przyjemność. Profesorowi w 2009 roku udało się wykonać skany rentgenowskie wspomnianych starożytnych zwojów.
To wciąż tylko 5% całości…
Były stażysta SpaceX, Luke Farritor, nie pierwszy raz zdobył nagrodę. W 2023 roku udało mu się stanąć na podium tego samego konkursu – wygrał wówczas 40 tys. dolarów. Wraz z Youssefem Naderem, który zdobył wtedy drugie miejsce, wykorzystał AI, aby odczytać pojedynczy wyraz ze zwoju. Słowo przetłumaczono z greki na „purpurowy barwnik”. Farritor i Nader nawiązali później współpracę z Schilligerem, dzięki której wspólnie przetłumaczyli całe fragmenty zwoju.
Zdolnemu trio udało się wykroczyć poza cztery kolumny tekstu, które przewidywał konkurs – rozszyfrowali dodatkowych 11 fragmentów kolumn. Przepisali setki słów, co pozwoliło im zdobyć nagrodę 700 tys. dolarów. Studentom nie udałoby się jednak tego dokonać, gdyby nie pomoc Brenta Seales’a i zespołu badaczy. Dzięki skanom tomografii komputerowej Seales mógł stworzyć oprogramowanie, które wirtualnie rozpakowało zwoje. Później spłaszczył obrazy, żeby nie znajdowały się jeden na drugim. Do identyfikacji obszarów z tuszem użył uczenia maszynowego.
Aktualnie naukowcom udało się rozwinąć i rozszyfrować zaledwie 5% pojedynczego zwoju. Głęboko jednak wierzą w to, że odkryją kolejne skarby na pozostałych 280 papirusach. Być może za jakiś czas uda się dowiedzieć, co znajdowało się w nierozszyfrowanych dziełach Homera lub Arystotelesa.
Zbliżenie rakiety Falcon 9 Booster w firmie SpaceX,, fot. Steve Cukrov
