Logo serwisu: Kroniki Dziejów
Menu
  • Historia Polski
    • Średniowiecze
    • Pierwsi Piastowie
    • Rozbicie dzielnicowe
    • Po zjednoczeniu
    • Nowożytność
    • XVI wiek
    • XVII wiek
    • XVIII wiek
    • Polska pod zaborami
    • Współczesność
    • Polska 1918-1945
    • Okres PRL
    • Po 1989 roku
    • Historia powszechna
      • Starożytność
      • Grecja
      • Rzym
      • Egipt i Mezopotamia
      • Pozostałe
      • Średniowiecze
      • Wczesne średniowiecze (do VIII wieku)
      • Pełne średniowiecze (IX-XIII wiek)
      • Późne średniowiecze (XIV-XV wiek)
      • Nowożytność
      • XVI wiek
      • XVII wiek
      • XVIII wiek
      • XIX wiek do 1914
      • Współczesność
      • I wojna światowa
      • XX lecie międzywojenne
      • II wojna światowa
      • Historia najnowsza
      • Zimna wojna
    • Postacie i wydarzenia
      • Postacie w historii powszechnej
      • Władcy i przywódcy
      • Podróżnicy i odkrywcy
      • Kobiety w historii świata
      • Ludzie kultury
      • Inne znane osobistości
      • Polacy
      • Władcy i przywódcy Polski
      • Polscy naukowcy i działacze społeczni
      • Ludzie kultury i inni
      • Kobiety w historii Polski
      • Wydarzenia z historii powszechnej
      • Bitwy i wojny
      • Polityka i traktaty
      • Gospodarka i społeczeństwo
      • Religia w historii świata
      • Wydarzenia z historii Polski
      • Bitwy i wojny
      • Polityka i traktaty
      • Gospodarka i społeczeństwo
    • Ciekawostki historyczne
      • Warto wiedzieć
      • Zabytki i budowle
      • Popularne zestawienia
      • Mało znane wydarzenia
      • Mało znane postacie
      • Wojskowość
      • Broń historyczna
      • Taktyki wojenne
        • Moje konto
        Facebook
        Szukaj
        • Kroniki Dziejów
        • Aktualności
        • Ciekawostki
        • Nieślubne dzieci na polskiej wsi

        Nieślubne dzieci na polskiej wsi – życie naznaczone wykluczeniem

        Kobieta z dzieckiem na rękach
        Nieślubne dzieci w XIX wieku miały trudny los, fot. domena publiczna/Narodowe Archiwum Cyfrowe
        Opublikowano: 24.02.2025Autor: Katarzyna Kaźmierczak-MilewskaUdostępnij

        O ile na początku XIX wieku nieślubne dziecko nie przekreślało szans dziewczyny na wyjście za mąż i ułożenie sobie życia, o tyle już pod koniec XIX stulecia polska wieś stała się bardziej pruderyjna. „Zhańbioną” kobietę spotykał surowy osąd, nie otrzymywała wsparcia nawet od własnej rodziny, czekała ją bieda i samotność. Jednak jej dziecko miało jeszcze trudniejsze życie – wyśmiewanie, pogardzanie i poniżenie dla „bękartów” było na porządku dziennym.

        1. Nieślubne dziecko – znak hańby dla matki
        2. Dzieci naznaczone wstydem i odrzuceniem
        3. Służba i nędza – jedyne perspektywy

        Nieślubne dziecko – znak hańby dla matki

        Na dawnej polskiej wsi życie było podporządkowane surowym normom społecznym, a pozycja kobiety zależała w dużej mierze od jej statusu małżeńskiego. Urodzenie dziecka poza związkiem małżeńskim oznaczało nie tylko życiowe trudności, ale i piętno, które towarzyszyło zarówno matce, jak i jej potomstwu przez całe życie.

        W społeczności wiejskiej potomstwo było błogosławieństwem – pod warunkiem, że przyszło na świat w małżeństwie. W przeciwnym razie matka i dziecko stawały się obiektem pogardy. Jak podkreśla historyk prof. W. Mędrzecki:

        „To, co w rodzinie, zwłaszcza mającej co do garnka włożyć, było oznaką błogosławieństwa Bożego, dla dziewcząt i kobiet nie pozostających w związku małżeńskim stanowiło z reguły widomy symbol złego prowadzenia się. Los nieślubnego dziecka był nie do pozazdroszczenia. Z reguły wraz z matką (często służącą) pozostawało w ubóstwie, nawet jeżeli było dzieckiem gospodarskiej córki traktowano je jako obce i przy najbliższej okazji pozbywano z domu wynajmując na służbę.”

        Nieślubne dziecko automatycznie oznaczało skazę na honorze matki. Niezależnie od okoliczności poczęcia, kobieta była obwiniana za swój los. Często nie mogła liczyć na ponowne zamążpójście ani na wsparcie ze strony rodziny.

        Dzieci naznaczone wstydem i odrzuceniem

        Nieślubne dzieci, nazywane pogardliwie „bąkami” lub „bastrukami”, dorastały w atmosferze wstydu i pogardy. Były wytykane palcami, a ich rówieśnicy często traktowali je jako gorsze.

        W wielu wsiach do końca XIX wieku posługiwano się charakterystycznym sposobem określania takich dzieci – zamiast nazwiska nosiły one imię matki, np. „bąk Jagniescyn” (syn Jagny). Nawet jeśli matka po pewnym czasie wyszła za mąż, jej nieślubne dziecko nie zawsze znajdowało miejsce w nowej rodzinie.

        Trudności nie kończyły się na dzieciństwie. Nieślubni chłopcy mieli znacznie mniejsze szanse na znalezienie żony, a dziewczęta rzadko były wybierane na gospodynie. Ludowe przysłowie „matka zawiniła, a dziecię przez całe życie cierpi” doskonale oddaje surową rzeczywistość tamtych czasów.

        Służba i nędza – jedyne perspektywy

        Większość nieślubnych dzieci, zwłaszcza pochodzących z biedniejszych rodzin, kończyła jako tania siła robocza. Ich los często przypominał sytuację sierot, które po śmierci rodziców były oddawane na wychowanie do krewnych lub – w gorszym przypadku – trafiały na służbę do obcych.

        Jak zauważa prof. Mędrzecki:

        „Niewiele lepsza bywała dola sieroca. Zwłaszcza małe dzieci odumarłe przez matkę były często źle traktowane przez macochę. Szczególnie, gdy pojawiały się dzieci z drugiego małżeństwa, sieroty oddawano do krewnych, albo wręcz na służbę do obcych.”

        Służba była dla nieślubnych dzieci jedyną szansą na przetrwanie, choć często oznaczała skrajny wyzysk i nieludzkie warunki pracy. Ich sytuacja zmieniła się dopiero na przełomie w XX wieku, kiedy wzrosła świadomość społeczna i zaczęto chronić prawa dzieci.

        Źródła

        https://wielkahistoria.pl/najgorzej-traktowane-dzieci-na-dawnej-polskiej-wsi-chlopi-nie-mieli-dla-nich-zadnych-wzgledow/ Włodzimierz Mędrzecki, Dziecko chłopskie w XIX i XX wieku, w: Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie ethnomuseum.pl
        Czytaj także:
        • Głód, który wracał co roku. O tej porze chłopi błagali o cud
        • Miały mieć lepsze życie, a czekała je praca ponad siły i przemoc. 180 tys. polskich chłopek na emigracji we Francji
        • „Takich ludzi nie ma”. Nieślubne dzieci i sieroty w przedwojennej Polsce
        • Trzydziestolatek to już starzec? Długość życia w średniowieczu
        • W PRL-u to imię było hitem! W zeszłym roku nadano je tylko 4 chłopcom!
        • Pod koniec XIX wieku największe miasta dosłownie tonęły w brudzie. Nie dało się tam żyć
        • To nie praca ponad siły była największym brzemieniem chłopek. W domu przeżywały większy koszmar
        • Dziecko na plecy i do pracy. Codzienność polskich chłopek teraz przytłacza
        • „Jeżeli się go nie boisz, udawaj strach przed jego gniewem”. Kontrowersyjne rady dla żon z lat 30-tych

        Kroniki Dziejów
        • Grupa KB.pl - informacje
        • Kontakt
        • Reklama
        • Załóż konto
        • Logowanie
        • Facebook
        • X.com
        Mapa strony
        • Aktualności
        • Artykuły
        • Tagi
        • Autorzy
        Inne serwisy Grupy KB.pl
        • KB.pl
        • Fajny Ogród
        • Fajny Zwierzak
        • Ania radzi
        • Fajne Gotowanie
        • Spokojnie o ciąży
        Informacje prawne
        • Regulamin
        • Polityka prywatnosci i cookies
        • Regulamin DSA
        • Zaufani partnerzy
        © 2020-2025 Grupa KB.pl. All rights reserved.