Tak wyglądał dzień z życia kobiety w 1935 roku. Praca od rana do wieczora
Wyobraź sobie, że budzisz się w 1935 roku, w trzypokojowym mieszkaniu w kamienicy gdzieś w centrum międzywojennej Warszawy. Masz około trzydziestu pięciu lat, trójkę dzieci, męża pracującego jako urzędnik i pełną odpowiedzialność za dom. Żadnych zmywarek, gotowych obiadów, pralek automatycznych ani supermarketów. Dzień, który właśnie się zaczyna, będzie długi, wymagający i - wbrew pozorom - zaplanowany co do minuty. To nie tylko obowiązki, to misja, której celem jest dobrostan, zdrowie i porządek całej rodziny.
- 5:45 - Zanim dom się obudzi
- 7:00 - Rodzina przy stole
- 8:00 - Biuro domowe i kuchnia w jednym
- 10:30 - Czas na porządki
- 15:30 - Obiad, który jednoczy rodzinę
- 16:30 - Domowe lekcje (cierpliwości)
- 18:00 - Czas dla siebie? Raczej dla innych
- 20:30 - Dom zasypia, a Ty?
- Bibliografia
5:45 - Zanim dom się obudzi
Jeszcze ciemno, a Ty już wstajesz. Sypialnia chłodna, bo okna otwarte - dzieci śpią przy uchylonym, by hartować organizm, zgodnie z poradami lekarzy i publicystów. Zakładasz gruby wełniany szlafrok, rozpalasz ogień w piecu, zerkasz na kartkę z listą zadań na dziś. Nie masz smartfona ani kuchennego zegara - masz system. Wiesz, co i kiedy należy zrobić, bo każdy dzień tygodnia ma swój rytm.
Rozpoczynasz dzień od kawy zbożowej i pieczywa - jeśli masz piec, który pozwala, doglądasz wypieku własnego chleba lub bułek. W kuchni nie ma automatyzacji - wszystko robisz ręcznie. Przy okazji nastawiasz garnek z wodą na pranie. Dzieci trzeba będzie wkrótce ubrać i nakarmić, męża wyprawić do pracy. Ale najpierw - zorganizować ten domowy teatr tak, by każdy wiedział, co robić, nie czując presji ani chaosu.
7:00 - Rodzina przy stole
Gdy dom się budzi, Ty już jesteś w pełni gotowa. Uczesana, w fartuchu, czasem z przypiętą broszką, by nie zatracić kobiecego wdzięku nawet przy porannej krzątaninie. Budzisz dzieci, zaglądasz do szafy, sprawdzasz, czy mają czyste skarpetki i wypastowane buty. Każdy szczegół ma znaczenie - wygląd dzieci to również Twoja „wizytówka” jako matki i gospodyni.
Na stole czeka śniadanie: mleko, chleb z masłem, twaróg, czasem jajka. Wszystko przygotowane ekonomicznie, ale z troską. Mąż siada ostatni, z gazetą w ręku. Jeszcze ostatni rzut oka: czy wszyscy zabrali zeszyty? Czy ubrania są w porządku? Czy pogoda nie wymaga peleryn? W tamtych czasach to Ty - nie szkoła, nie państwo - odpowiadasz za punktualność, zdrowie i przygotowanie swoich dzieci do dnia. Gdy dom pustoszeje, nie zaczynasz dnia - Ty go kontynuujesz.
8:00 - Biuro domowe i kuchnia w jednym
W czasopismach kobiecych podkreślano: dobra gospodyni to nie tylko kucharka, ale też zarządczyni domowego majątku. Dlatego siadanie przy stole z zeszytem wydatków to nie rytuał - to konieczność. Notujesz wpływy i wydatki, dzielisz je na stałe (czynsz, opał, szkoła) i zmienne (żywność, ubrania). Sprawdzasz rachunki, kalkulujesz, ile możesz przeznaczyć na dzisiejszy targ, i notujesz, które produkty warto dziś kupić taniej, bo są sezonowe.
W kuchni zaczynasz przygotowania do obiadu. Nic nie może być przypadkowe. Zupa musi się gotować wolno, by smak się „przegryzł”. Mięso - o ile dziś w ogóle jest - musi być dobrze wykorzystane: na obiad, ale też może na jutrzejszą kolację. Przypominasz sobie jadłospis, który ułożyłaś na cały tydzień, zgodny z kalorycznymi normami i budżetem. Jeśli masz dzieci, które nie przepadają za jarzynami, musisz znaleźć sposób, by je przemycić - może w pulpecikach albo zapiekance z kaszy.
10:30 - Czas na porządki
Codzienne porządki to nie „obsesja czystości” - to realna troska o zdrowie domowników. Kurz, pleśń, brud - wszystko to może przynieść choroby, których leczenie nie tylko drogie, ale i trudne w czasach ograniczonego dostępu do lekarzy. Dziś sprzątasz pokój dzienny. Otwierasz okna, wietrzysz meble, ścierasz kurze z półek i obrazów. Poświęcasz chwilę na układanie książek - wszystko musi mieć swoje miejsce.
Pamiętasz też o dywanach - wynosisz je, trzepiesz, rolujesz. Później dokładnie myjesz podłogi, odkurzasz listwy, przecierasz klamki. Nie masz odkurzacza - masz miotłę, szczotkę i wiadro z wodą. Przedwojenna pani domu wie, że to, co dla innych jest niezauważalne, dla niej jest oczywistością: czystość to nie efekt, to proces.
15:30 - Obiad, który jednoczy rodzinę
Zegar wybija trzecią - to znak, że cała rodzina znów zbiera się przy stole. Ty już od godziny pilnujesz, by zupa była odpowiednio ciepła, ziemniaki ugotowane, a sztućce wypolerowane. Obiad to najważniejszy posiłek dnia - nie tylko dlatego, że jest najobfitszy, ale również dlatego, że to chwila spotkania. Dzieci opowiadają, co wydarzyło się w szkole, mąż mówi o pracy.
Po posiłku sprzątasz stół, zmywasz naczynia, wycierasz blaty. To moment, gdy masz najwięcej na głowie - dom znów pełen ludzi, ale wszystkie obowiązki nadal Twoje. A przecież nie kończysz na kuchni - dzień wciąż trwa.
16:30 - Domowe lekcje (cierpliwości)
Po obiedzie przychodzi pora na naukę. Zanim dzieci siądą do książek, musisz przygotować im miejsce - czyste, dobrze oświetlone, wywietrzone. Siadasz obok, sprawdzasz zeszyty, czytasz wypracowania, tłumaczysz tabliczkę mnożenia. Masz rolę nauczycielki, korepetytorki, mentorki i - nierzadko - psycholożki. Bo jeśli dziecko jest rozkojarzone lub smutne, to właśnie Ty jako pierwsza musisz to zauważyć.
Twoje młodsze dzieci - jeśli jeszcze nie chodzą do szkoły - zajmujesz zabawą edukacyjną. Drewniane klocki, rysowanie, czytanie prostych opowieści. Każda chwila to okazja do nauki. Ale i do cierpliwości, która - choć się nie mówi - bywa bardziej wyczerpująca niż fizyczna praca.
18:00 - Czas dla siebie? Raczej dla innych
Współczesna kobieta może o tej porze pójść na siłownię lub zrelaksować się przy serialu. Ty? Wkładasz fartuch i szykujesz kolację. Czasem to chleb z masłem i domową konfiturą, czasem zupa mleczna lub jajecznica. Prosto, ale z sercem. W międzyczasie trzeba załatać rozdarcie w fartuchu szkolnym, przyszyć guzik przy marynarce męża, wypastować buty na jutro.
Jeśli masz czas - a to rzadkość - wychodzisz na zebranie Koła Gospodyń, biblioteki czy towarzystwa dobroczynnego. Te wyjścia nie są tylko formą aktywizacji - są też jedynym momentem, kiedy możesz spotkać inne kobiety i porozmawiać z kimś dorosłym. Ale dom czeka - więc długo nie zostajesz.
20:30 - Dom zasypia, a Ty?
Gdy dzieci śpią, a mąż czyta gazetę, Ty jeszcze kończysz dzień. Wycierasz naczynia, nastawiasz chleb do wyrośnięcia, sprawdzasz, czy wszystko gotowe na jutro: czyste ubrania, komplet zeszytów, suchy opał. To chwile ciche, ale pełne odpowiedzialności. Twój dzień się kończy - fizycznie. Psychicznie jesteś gotowa na kolejny.
Nie oczekujesz podziękowań - wiesz, że to, co robisz, jest „oczywiste”. A jednak bez Twojej pracy ten dom by się nie trzymał. Jesteś sercem domu, choć nikt nie nazywa Cię menedżerką, księgową, pielęgniarką i nauczycielką - a przecież jesteś nimi wszystkimi.
Bibliografia
- Koper S., Na służbie i w pracy, Warszawa 2013.
- Łozowska-Marcinkowska K., Sprawy niewieście. Problematyka czasopism kobiecych Drugiej Rzeczypospolitej, Poznań 2010.
- Michalska I., Rola kobiety w rodzinie na łamach „Pani Domu” (1932–1939), [w:] I. Michalska, G. Michalski (red.), Czasopiśmiennictwo okresu Drugiej Rzeczypospolitej jako źródło do historii edukacji, Łódź 2010.
- Żarnowska A., Szwarc A. (red.), Równe prawa i nierówne szanse: kobiety w Polsce międzywojennej, Warszawa 2000.