Upadek z konia czy spisek? Co naprawdę zabiło Kazimierza Wielkiego
W 1370 roku Polska straciła jednego z najważniejszych władców średniowiecza – Kazimierza Wielkiego. Jego śmierć nie była tylko końcem panowania, lecz wydarzeniem, które wstrząsnęło całym królestwem. Poznaj dramatyczne okoliczności ostatnich dni króla, przyczyny jego zgonu oraz skutki dla Polski i dynastii Piastów – historia, która zmieniła bieg dziejów.
- Kazimierz Wielki, syn Łokietka – biografia króla
- Pamiętna data – śmierć Kazimierza Wielkiego
- Jaka była Polska za Kazimierza Wielkiego? – osiągnięcia wielkiego króla
Kazimierz Wielki, syn Łokietka – biografia króla
Kazimierz III urodził się 30 kwietnia 1310 roku, jako syn księcia Łokietka. Matka Kazimierza, księżna Jadwiga, była córką Bolesława Pobożnego, księcia kaliskiego. Po śmierci starszych dzieci, Stefana i Władysława, Kazimierz został jedynym sukcesorem władzy książęcej. Po koronacji Władysława Łokietka, w roku 1320, stał się potencjalnym następcą tronu. Starsze siostry – Kunegundę i Elżbietę – wcześnie wydano za mąż. Elżbieta została żoną króla węgierskiego, Karola Roberta. Historia nie przekazuje bliższych informacji o dzieciństwie przyszłego władcy Polski.
W wieku 15 lat syn Łokietka zawarł związek małżeński. Aldona Anna Giedyminówna, z którą książę Kazimierz przeżył 14 lat, zapewniła trwały sojusz Królestwa Polskiego i Litwy. Małżeństwa ich dzieci, Elżbiety i Kunegundy, utrwalały wcześniej zawarte układy polityczne – potwierdzenie pokoju kaliskiego z krzyżakami (1343 r.) oraz układ z Marchią Brandenburską (1344 r.) – przeciwko Luksemburgom. W skład koalicji antyluksemburskiej weszli, oprócz Polski - Węgry, cesarz Ludwik, Brandenburgia oraz książę śląski, Bolko świdnicki. Biografia króla zawiera również informacje, dotyczące kolejnych związków małżeńskich oraz pozamałżeńskich.
Do najważniejszych wydarzeń, w czasie rządów Kazimierza Wielkiego, należą:
- 19 listopada 1335 rok – zjazd w Wyszehradzie, z udziałem władców Polski, Czech ora Węgier, na mocy którego Zakon zwracał Polsce Kujawy oraz Dobrzyń. Pomorze miało zostać przy Zakonie, jako wiekuista jałmużna polskiego króla. Na zjeździe został zawarty pokój z Janem Luksemburskim,
- 9 lutego 1339 roku Kazimierz Wielki uznał przynależność Śląska do Czech. W 1345 roku, w czasie wojny z Luksemburgami o Śląsk, wojska czeskie dotarły pod Kraków. Pokój zawarto w Namysłowie, w 1348 roku,
- 1343 rok – zawarcie układ w Kaliszu, dzięki któremu zabezpieczono granice Polski z Zakonem. Zostały wówczas wytyczone szlaki handlowe dla kupców krzyżackich – przez Królestwo Polskie na Śląsk, Ruś oraz na Węgry,
- 1349 rok – wojna z Rusią, która przyniosła wzmocnienie władzy Kazimierza Wielkiego na Rusi Halickiej oraz opanowanie części Wołynia. W 1350 roku, w Budzie, podpisane zostało porozumienie z królem Węgierskim, Ludwikiem - Ruś stawała się własnością Piasta. Kolejne wyprawy miały miejsce w 1351 roku oraz w 1352 roku. Porozumienie polsko-litewskie oddawało Ruś Czerwoną królowi Polski, natomiast Wołyń pozostawał we władaniu książąt litewskich, bez oglądania się na pretensje Węgier.
Pamiętna data – śmierć Kazimierza Wielkiego
Podkanclerzy Janko z Czarnkowa, towarzyszący królowi, opisał przebieg wydarzeń, które miały miejsce późnym latem 1370 roku. 8 września sześćdziesięcioletni władca przybył do swojej posiadłości, mieszczącej się w kieleckim Przedborzu. Chętnie tam przebywał, bowiem miejscowe lasy obfitowały w jelenie, na które organizował polowania. Duchowni odradzali wyprawę - data polowania wypadała w święto Narodzenia Marii Panny - jednak król uległ namowom dworzan. Następnego dnia, w czasie pogoni za jeleniem, koń potknął się, zrzucając króla, który, w wyniku upadku, złamał nogę w goleni.
Choroba Kazimierza Wielkiego trwała prawie miesiąc. Udało się zmniejszyć gorączkę, ale jej ponowny wzrost nastąpił po kąpieli. Przypuszczalnie król przeziębił się, czego skutkiem było zapalenie płuc, a medycy królewscy nie umieli sobie poradzić z pogarszającym się stanem zdrowia. Zadania nie ułatwiała mocna osobowość władcy. Kazimierz III, wbrew zaleceniom, objadał się, a trawiony gorączką, napił się zimnej wody i miodu. Długa i męcząca droga do Krakowa, z licznymi przystankami, trwała do 30 października. Monarcha część trasy odbył na wozie, który ciągnęli ludzie. 3 listopada król podyktował swoją ostatnią wolę. Śmierć Kazimierza Wielkiego nastąpiła o wschodzie słońca, we wtorek 5 listopada 1370 roku.
Testament Kazimierza Wielkiego, któremu nie urodził się legalny syn, dotyczył ukochanego usynowionego wnuka, Kazimierza, któremu przypadła ziemia sieradzka, dobrzyńska, kasztelanie kruszwicka i bydgoska oraz zamki w Wałczu, Kruszwicy, Bydgoszczy i w Wielatowie. Kaźko miał władać ziemiami, jako lennik Ludwika I Andegaweńskiego, króla Węgier i Polski. Po śmierci króla Ludwika miał zostać obwołany królem. Kaźko nie spełnił pokładanych w nim nadziei – testament Kazimierza został obalony, a Kaźko słupski wkrótce zmarł - przeżył swojego dziada ledwie o 7 lat. W ten sposób wygasła główna królewska linia Piastów. Żona, Jadwiga żagańska oraz trzy córki, otrzymały kosztowności, drogie tkaniny, srebrne i złote naczynia. Król Kazimierz obdarował także synów naturalnych ukochanej faworyty Cudki oraz uwzględnił w testamencie swoich współpracowników. Hojne legaty otrzymały katedry - krakowska, poznańska i gnieźnieńska. A może zainteresuje cię także ten artykuł o dzieciach Kazimierza Wielkiego?
Jaka była Polska za Kazimierza Wielkiego? – osiągnięcia wielkiego króla
Panowanie Kazimierza Wielkiego, jego aktywność polityczna i podejmowane decyzje, wpłynęły na wzrost międzynarodowego prestiżu Królestwa Polskiego. Dowodem takiego uznania był zjazd królów w Krakowie, w 1364 roku. W czasie międzynarodowej konferencji obradowano nad organizacją krucjaty przeciwko Turkom. Do stolicy Polski przybyli cesarz i król Czech Karol IV, król węgierski Ludwik, margrabia brandenburski, król Danii Waldemar IV oraz król Cypru. Poza Kazimierzem Wielkim udział w zjeździe wzięli książęta mazowieccy i śląscy – aktywnym uczestnikiem konferencji był, między innymi, Bolko świdnicki. Szczegółowy opis wystawnej uczty i bogatych darów polskiego króla dla przybyłych gości zawiera historia Polski, spisana przez piętnastowiecznego kronikarza Jana Długosza. Głośne wydarzenie z czasem stało się legendą.
Za panowania króla Kazimierza obszar Polski powiększył się ze 115 000 km kwadratowych do 270 000 km kwadratowych. Polska za Kazimierza Wielkiego była państwem wielokulturowym i różnorodnym etnicznie, respektującym wyznania Polaków, Rusinów, Niemców, a także coraz liczniejszych Żydów, a na Rusi – Ormian. Wszystkich mieszkańców obejmowało prawo, niezależne od wyznania i języka, jakim się porozumiewali.
W 1364 roku Kazimierz Wielki założył w Krakowie uczelnię, na wzór uniwersytetów włoskich. Polski uniwersytet składał się z wydziału prawa, medycyny i nauk wyzwolonych. Studenci uzyskali liczne przywileje, łącznie z wyborem profesorów.
Król Kazimierz uporządkował handel solą, który w XIV wieku odgrywał ważną rolę – polska sól docierała na Pomorze Gdańskie, na Ruś, na Śląsk i na Węgry. Dochody z krakowskich żup stanowiły ważną część dochodów polskiego monarchy. Oprócz soli wydobywano żelazo i ołów. Górnicy i hutnicy oraz ich rodziny zostali objęci opieką państwa.
Zapamiętano Kazimierza Wielkiego jako dobrego gospodarza i wytrwałego budowniczego. Król budował zamki, świątynie, miasta otaczał murami obronnymi. Murowane budowle stawały się punktami obronnymi. Wznoszone zamki zapewniały bezpieczne przemieszczanie się kupcom, mieściły się w nich grodzkie sądy. Rozbudowano i upiększono Wawel, który stał się reprezentacyjną siedzibą polskiego władcy.
Źródła:
- M. K. Barański, Dynastia Piastów w Polsce, PWN, Warszawa 2006.
- T. Manteuffel, Historia powszechna. Średniowiecze, PWN, Warszawa 2002.
- J. Wyrozumski, Kazimierz Wielki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1982.
- P. Jasienica, Polska Piastów, PIW, Warszawa 1985.
- A. Klubówna, Ostatni z wielkich Piastów, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1976.
- https://pl.wikisource.org/wiki/Kronika_Jana_z_Czarnkowa/Całość