„Dziewka kuchenna i książę” – najbardziej skandaliczna śmierć w dziejach Piastów
Władysław Laskonogi – książę Wielkopolski i postać pełna sprzeczności – przeszedł do historii nie tylko jako władca, ale i bohater dramatycznych intryg rodzinnych. Jego życie wypełniały walki z bratankiem i polityczne sojusze, a zakończyło się w sposób szokujący i kontrowersyjny. Poznaj kulisy tajemniczej śmierci Laskonogiego i odkryj, jak wyglądało życie jednego z najbardziej intrygujących Piastów.
- Władysław Laskonogi – pochodzenie, rodzina i przydomek
- Władysław Laskonogi – biografia księcia wojującego
- Władysław Laskonogi – zamach czy przypadkowa śmierć?
Władysław Laskonogi – pochodzenie, rodzina i przydomek
Władysław Laskonogi był ósmym dzieckiem swojego ojca, Mieszka III zwanego Starym, syna Bolesława Krzywoustego. Jego matką była druga żona księcia, Eudoksja - księżniczka ruska, najprawdopodobniej córka wielkiego księcia kijowskiego Izasława. Przyjmuje się, że urodził się między 1161 a 1166 rokiem, dokładna data jest nieznana, brak dokładnych źródeł nie pozwala na bliższe jej określenie.
Jego żoną była Łucja – córka księcia rugijskiego Jaromara i księżniczki duńskiej Hildegardy. Małżeństwo zostało zawarte w 1186 r., nie wiadomo również, ile dokładnie trwało. Wiadomo tylko, że księżna zmarła po 25 grudnia 1208 r. (kiedy to została odnotowana w źródłach razem z Władysławem), ale nie przeżyła swojego męża. Para nie doczekała się własnych dzieci, jednak około 30 roku życia książę został opiekunem prawnym swojego bratanka – Władysława Odonica i w jego imieniu rozpoczął panowanie w małej części dziedzictwa swojego ojca. W 1195 r. został jedynym męskim potomkiem Mieszka III i jego naturalnym spadkobiercą.
Mieszko III zmarł w 1202 r. w wieku ok. 80 – 82 lat. Ta długowieczność zapewniła mu przydomek, pod którym przeszedł do historii. Z kolei określenie „Laskonogi” swoje źródło ma albo w warunkach fizycznych księcia, któremu niektórzy kronikarze przypisywali posiadanie długich i chudych nóg, albo w chorobie lub defekcie fizycznym. Do tej ciekawostki często dołącza fakt, że jego bratanka, Władysława Odonica – z którym walczył niemal całe życie – obdarowano przydomkiem „Plwacz” (być może ze względu na ciężką chorobę układu oddechowego – gruźlicę, albo chorobę parkinsona).
Władysław Laskonogi – biografia księcia wojującego
Historyków do dziś zastanawia nieobecność Władysława Laskonogiego na zjeździe w Gąsawie, część z nich obarcza księcia wielkopolskiego współodpowiedzialnością za zamach na życie krewniaka. Brak jednak źródeł, które mogłyby potwierdzić tę wersję wydarzeń. Nie ulega jednak wątpliwości, że to właśnie Władysław Laskonogi najwięcej zyskał w wyniku śmierci Leszka Białego. A może zainteresuje cię także ten artykuł o rozbiciu dzielnicowym w Polsce?
Po śmierci ojca Władysław Laskonogi (książę Wielkopolski) przejął tron książęcy w Wielkopolsce, a wkrótce także – choć tylko prawdopodobnie na cztery lata – tron krakowski. Stracił go na rzecz Leszka Białego, który poprzez ojca Kazimierza II Sprawiedliwego również był wnukiem Bolesława Krzywoustego. Wygnany z Krakowa książę znalazł wkrótce wsparcie w Henryku Brodatym. Jednak niedługo później zbuntował się przeciwko niemu Władysław Odonic. W zasadzie niemal cała biografia Laskonogiego wypełniona jest konfliktami, przede wszystkim z młodym bratankiem oraz – do czasu – z Leszkiem Białym.
W 1217 r. doszło jednak do zaskakującego sojuszu między Władysławem Laskonogim a Leszkiem Białym. Układ na przeżycie miał im gwarantować wzajemne dziedziczenie po sobie w przypadku bezdzietnej śmierci sojusznika. Unormowało to stosunki panujące pomiędzy oboma Piastami na kolejne dziesięć lat. W wyniku zbrodni gąsawskiej, do której doszło w 1227 r., Leszek Biały zginął, a Władysław wkrótce ponownie przejął panowanie w Krakowie. Jednak za sprawą bratanka kolejny raz ustąpił z tronu, a po ostatniej wojnie z nim znalazł schronienie u Henryka Brodatego a Śląsku.
Władysław Laskonogi – zamach czy przypadkowa śmierć?
W wielu przypadkach bardzo trudno jest ustalić dokładną datę urodzenia i zgonu Piastów. Często nawet rok określany jest w przybliżeniu. Za Genealogią Piastów Oswalda Balzera dla Władysława Laskonogiego jako datę śmierci przyjmuje się 3 listopada 1231 r.
Stawiane przez niektórych pytanie, czy książę poniósł śmierć w wyniku zamachu, zazwyczaj spotyka się z odpowiedzią negatywną. Władysław otrzymał od swojego ostatniego sprzymierzeńca, Henryka Brodatego, we władanie jeden ze śląskich grodów – Racibórz albo Rudę Śląską – i w nim dokonał swojego żywota. Brak dokładnych źródeł, w których występuje jego żona, pozwala podejrzewać, że już od jakiegoś czasu książę był wdowcem, może stanowić dla niektórych ważne uzupełnienie ciekawostki dotyczącej jego śmierci.
Pierwszym, który opisał okoliczności nagłego zgonu księcia był cysterski kronikarz Albert de Trois Fointanes. Być może za nim historię tę przejęły polskie kroniki. Zgodnie z tą wersją Władysław został zabity nożem przez dziewkę kuchenną, którą próbował zgwałcić. Pikanterii „sprawie polskiej” miał dodać fakt, że dziewczyna była Niemką – w końcu mógł to być zamach, za którym stali jej pobratymcy. Bardziej prawdopodobne jednak, że żadnego zamachu, ani spisku nie było, a nękana dziewczyna najzwyczajniej w świecie miała dość napastowania ze strony starego „zalotnika” i zabiła w samoobronie. Pozostaje tylko stwierdzić fakt, że była to mało chwalebna śmierć, jak na księcia.
Źródła:
- Balzer O., Genealogia Piastów, Wydawnictwo Akademii Umiejętności, Kraków 1895
- Śliwiński B., Kronikarskie niedyskrecje, czyli życie prywatne Piastów, Marpress, Gdańsk 2019
- Teterycz-Puzio A., Zamachy na Piastów, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2019