Spłonął przy kominku, a po śmierci jego ciało wędrowało po Europie! Niewiarygodne losy Leszczyńskiego
Był dwukrotnie królem Polski, ostatnim księciem Lotaryngii i jednym z najdłużej żyjących monarchów naszego kraju. Życie Stanisława Leszczyńskiego pełne było politycznych zawirowań, dramatycznych decyzji i niespodziewanych zwrotów. Nawet po tragicznej śmierci jego losy były dalekie od spokoju – szczątki monarchy wędrowały po Europie przez dziesięciolecia, zanim znalazły ostateczne miejsce spoczynku.
- Przerywane panowanie
- Książę Lotaryngii
- Tragiczny poranek przy kominku
- Pośmiertna tułaczka
- Życie pełne zwrotów akcji
- Bibliografia
Przerywane panowanie
Stanisław Leszczyński po raz pierwszy objął tron Polski w 1704 roku, gdy kraj pogrążony był w wojnie północnej, a wewnętrzne konflikty szlacheckie dodatkowo utrudniały sprawne rządy. Jako młody monarcha, wspierany przez szwedzkiego króla Karola XII, nie miał dużego doświadczenia w polityce, a jego pozycja była uzależniona od siły sojuszników. Kiedy w 1709 roku armia szwedzka poniosła klęskę pod Połtawą, Leszczyński musiał natychmiast uciekać z kraju. Był to początek jego słynnej „tułaczki”, która w pewnym sensie trwała przez całe życie, sprawiając, że nigdy nie zaznał prawdziwego spokoju.
Po śmierci Augusta II Sasa podjął kolejną próbę zdobycia tronu. 12 września 1733 roku został wybrany na elekcji po raz drugi dzięki poparciu Francji, której monarcha – Ludwik XV – był mężem jego córki. Tym razem jednak interwencja wojsk rosyjskich i saskich uniemożliwiła mu faktyczne sprawowanie władzy. Formalnie król, w praktyce – pozbawiony realnych możliwości rządzenia – stał się symbolem skomplikowanej pozycji Polski w polityce międzynarodowej. Jego doświadczenia pokazują, jak bardzo losy jednostki potrafiły być podporządkowane złożonym układom politycznym osiemnastowiecznej Europy.
Książę Lotaryngii
Po abdykacji w 1736 roku Leszczyński osiedlił się w Lunéville w Lotaryngii, gdzie jego zięć Ludwik XV zapewnił mu dożywotnie władanie księstwem. Tam król mógł wreszcie prowadzić życie bardziej stateczne, ale nadal pełne aktywności. Pałac w Lunéville, który zaprojektował osobiście, stał się centrum życia artystycznego i intelektualnego. Przyjmował tam uczonych, artystów, filozofów, a także polskich gości, którzy przybywali w celach politycznych, kulturalnych i towarzyskich. Leszczyński był znany z umiłowania porządku i rutyny – każdy dzień miał swoje rytuały, od porannej lektury po spacery w pałacowych ogrodach.
Znany był również z filantropii. Fundował szpitale, wspierał szkoły i biblioteki, nie czyniąc tego z chęci sławy, lecz z potrzeby pomagania ludziom. Pomimo że politycznie był „królem bez kraju”, jego codzienna działalność w Lotaryngii pozwalała mu wpływać na życie lokalnej społeczności. W oczach współczesnych pozostawał monarchą spokojnym, praktycznym i przewidywalnym – kimś, kto nawet po osobistych porażkach potrafił odnaleźć stabilność i znaleźć sposób na wartościowe życie.
Tragiczny poranek przy kominku
5 lutego 1766 roku w Lunéville rozegrał się końcowy akt dramatu Leszczyńskiego. Osiemdziesięcioośmioletni, już niemal niewidomy Leszczyński obudził się ubrany przez służącego w jedwabny szlafrok – prezent od córki Marii Leszczyńskiej. Usiadł przy kominku, by zapalić fajkę, jak robił to codziennie przez wiele lat. Niestety zwyczajny poranek stał się początkiem tragedii
Iskra z kominka lub z fajki zajęła ogniem szlafrok, który szybko objął płomieniem ciało monarchy. Pomimo natychmiastowej reakcji służby, stary książę doznał bardzo poważnych poparzeń. Były polski monarcha przez osiemnaście dni konał w męczarniach. Dopiero 23 lutego 1766 roku, po przyjęciu ostatniego polskiego gościa – wysłannika Stanisława Augusta Poniatowskiego, Leszczyński zmarł.
Pośmiertna tułaczka
Spokój po śmierci monarchy był krótkotrwały. Pierwotnie pochowany w kościele Notre-Dame de Bon Secours w Nancy, jednak jego szczątki zostały sprofanowane podczas rewolucji francuskiej, a następnie pochowane ponownie w 1804 roku. Dopiero w 1814 roku generał Michał Sokolnicki sprowadził ciało do Polski, przewożąc je razem ze szczątkami księcia Józefa Poniatowskiego. Kondukt żałobny wiódł przez Lipsk do Poznania, gdzie odbyły się uroczystości w katedrze i gdzie wygłoszono oficjalne przemówienia podkreślające poczciwy charakter monarchy oraz jego dobroczynną działalność.
Niestety losy zwłok nadal były niepewne. Po upadku powstania listopadowego Rosjanie wywieźli szczątki do Petersburga, gdzie w 1924 roku, przy okazji zalania krypt kościoła św. Katarzyny, zostały odnalezione i przewiezione ponownie do Polski. Przez dwanaście lat spoczywały w Warszawie, zanim w końcu znalazły ostateczne miejsce w królewskich kryptach na Wawelu. Ta niezwykła pośmiertna tułaczka stała się równie fascynująca i dramatyczna, jak doczesne losy króla.
Życie pełne zwrotów akcji
Stanisław Leszczyński nie należał do władców, którzy zapisali się w historii potęgą swojego państwa czy spektakularnymi zwycięstwami. Jego życie pełne było jednak wydarzeń, które trudno nazwać zwyczajnymi – od politycznych zawirowań, przez codzienność w Lotaryngii, aż po tragiczny wypadek, który zakończył jego długie życie. Nawet po śmierci nie zaznał spokoju. Jego szczątki przez lata wędrowały po Europie, stając się częścią opowieści, którą trudno znaleźć w podręcznikach.
Dziś Leszczyński przyciąga uwagę nie tyle jako monarcha, ile jako bohater nieoczywistej, bardzo ludzkiej historii. Pełnej przypadków, trudnych wyborów i zdarzeń, które mogły przydarzyć się każdemu – choć nie każdy przeszedłby przez nie z równą pogodą ducha. Jego „tułaczka”, zarówno ta życiowa, jak i pośmiertna, sprawia, że pozostaje jedną z najbardziej niebanalnych postaci polskiego XVIII wieku.
Bibliografia
- Cieślak E., Stanisław Leszczyński, Wrocław 1994.
- Feldman J., Stanisław Leszczyński, Warszawa 1984.
- https://historia.dorzeczy.pl/171579/smierc-stanislawa-leszczynskiego.html
- https://ojs.tnkul.pl/index.php/rh/article/download/4448/4450