Logo serwisu: Kroniki Dziejów

Jak rutynowa kontrola drogówki udaremniła atak terrorystyczny. Największy cios w KGB podczas zimnej wojny

Widok na Kreml w Moskwie
Widok na Kreml w Moskwie, fot. domena publiczna/Wikipedia
Opublikowano: 08.08.2025Autor: Emil Kwidziński

Co łączy pijanego kierowcę, sekretarkę i sowieckich dyplomatów? Historia Olega Lialina to opowieść o zdradzie, miłości i operacji, która zatrzęsła zimnowojenną Europą. Gdy radziecki oficer KGB zbacza z kursu – dosłownie i w przenośni – skutki odczuwa cały blok wschodni. Oto historia, która miała wszelkie znamiona thrillera szpiegowskiego, a jednak wydarzyła się naprawdę.

  1. Kiedy szpieg traci czujność…
  2. Romans, który wstrząsnął Moskwą
  3. Operacja „Foot” – prztyczek dla KGB
  4. Co planował Kreml?
  5. Nowe życie w cieniu
  6. Echo dawnych dni
  7. Bibliografia

Kiedy szpieg traci czujność…

Wczesnym rankiem 31 sierpnia 1971 roku londyński policjant zatrzymał do rutynowej kontroli samochód prowadzony przez nietrzeźwego mężczyznę. Z pozoru był to zwykły incydent drogowy, niebudzący podejrzeń. Kierowcą okazał się jednak Oleg Lialin – radziecki obywatel, oficjalnie pracownik delegacji handlowej ZSRR, który nie posiadał immunitetu dyplomatycznego. Odmówił współpracy, co skutkowało jego natychmiastowym zatrzymaniem i osadzeniem w areszcie.

Ten przypadek okazał się momentem przełomowym dla brytyjskich służb wywiadowczych. Lialin, świadomy grożących mu konsekwencji, a także pod presją ujawnienia romansu z sekretarką Iriną Teplyakową, zdecydował się na niezwykle ryzykowny krok – współpracę z brytyjskim kontrwywiadem MI5. W zamian za ochronę i szansę na nowe życie w Wielkiej Brytanii, ujawnił ogrom informacji o działaniach KGB, które na lata odmieniły relacje między Londynem a Moskwą.

Romans, który wstrząsnął Moskwą

Związek Lialina z Iriną nie był jedynie romantyczną przygodą – w praktyce stał się punktem zwrotnym w jego życiu i karierze szpiega. MI5, prowadząc ścisłą obserwację, szybko odkryło, że para utrzymuje intymne relacje. Służby zdołały potajemnie sfilmować ich spotkania, co miało ogromną wartość operacyjną i mogło zostać wykorzystane jako forma nacisku.

Pod presją emocjonalną i szantażu, Lialin zdecydował się na współpracę. Nie tylko ujawnił swoją przynależność do KGB, ale również przekazał kluczowe informacje o strukturze i działaniach organizacji. Opisał funkcjonowanie tajnej jednostki Wydziału V, szkolenia z zakresu sabotażu i metod skrytobójczych, a także ujawnił plany zaminowania tuneli londyńskiego metra. To właśnie dzięki niemu Zachód po raz pierwszy usłyszał o Specnaz – elitarnej jednostce radzieckich komandosów.

Operacja „Foot” – prztyczek dla KGB

Rewelacje przekazane przez Lialina były tak nieprawdopodobne, że początkowo budziły sceptycyzm nawet wśród brytyjskich urzędników. Opowieści o sabotażystach, składach broni i dywersyjnych planach zdawały się rodem z powieści szpiegowskiej. Jednak dowody, które przekazywał – mapy, listy nazwisk agentów, lokalizacje strategicznych punktów – potwierdzały jego wiarygodność.

MI5 nie miało wątpliwości – należało działać szybko i zdecydowanie. Efektem była operacja „Foot”, ogłoszona 24 września 1971 roku przez brytyjskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych. W jej ramach z Wielkiej Brytanii wydalono 90 radzieckich dyplomatów i agentów, a kolejnym 15 przebywającym poza krajem zakazano powrotu. Był to największy akt wydalenia przedstawicieli ZSRR przez kraj zachodni w czasie zimnej wojny.

Siedziba MI5 w Londynie
Siedziba MI5 w Londynie, fot. domena publiczna/Wikipedia

Co planował Kreml?

Z materiałów przekazanych przez Lialina wynikało, że Związek Radziecki prowadził zaawansowane przygotowania do działań sabotażowych na terenie Wielkiej Brytanii – i to nie tylko w czasie wojny, ale również w okresie pokoju. Planowano m.in. desant zespołów dywersyjnych z łodzi podwodnych na północnym wybrzeżu Anglii, ataki na systemy komunikacyjne, centra dowodzenia oraz rozległą akcję w londyńskim metrze.

Sabotaż miał na celu nie tylko dezorganizację struktur państwowych, ale także sianie strachu i chaosu w społeczeństwie. Lialin ujawnił również, że KGB dysponowało dostępem do listy pojazdów należących do MI5 i brytyjskiej policji, co umożliwiało skuteczniejsze śledzenie i neutralizowanie przeciwników. Informacje te zdobyto dzięki współpracy z agentem pracującym w urzędzie rejestracji pojazdów.

Nowe życie w cieniu

W zamian za pełną współpracę Oleg Lialin i Irina Teplyakowa otrzymali nowe tożsamości oraz zostali objęci programem ochrony świadków. Przeprowadzili się na północ Anglii, gdzie prowadzili życie z dala od polityki. Mimo wcześniejszej burzliwej historii, ich związek przetrwał próbę czasu – wzięli ślub i pozostali razem aż do śmierci Lialina.

Lialin zmarł w lutym 1995 roku po długiej chorobie. Do końca życia nie powrócił do Rosji. Choć znaczna część jego zeznań pozostaje tajna, wiadomo, że MI5 opracowało na podstawie jego informacji pięciotomowy raport. Dzięki niemu udało się po raz pierwszy odtworzyć pełną strukturę operacyjną KGB na terenie Wielkiej Brytanii.

Echo dawnych dni

Choć Wydział V KGB został formalnie rozwiązany przez Leonida Breżniewa w pierwszej połowie lat 70., jego metody przetrwały. Przypadek Lialina dobitnie pokazał, że ZSRR nie tylko prowadził działalność szpiegowską, ale był także przygotowany do fizycznego ataku i destabilizacji struktur państw zachodnich.

W dzisiejszych czasach, gdy dezinformacja przeniosła się do Internetu, a trollowanie zastąpiło klasyczne sabotaże, historia Lialina zyskuje nowe znaczenie. Cele pozostały te same: osłabić, podzielić i przejąć kontrolę – tylko narzędzia stały się bardziej nowoczesne.

Oleg Lialin – niepozorny urzędnik handlowy z Moskwy – zapisał się w historii jako człowiek, którego decyzja o zdradzie imperium uruchomiła lawinę zdarzeń, która do dziś pozostaje jednym z najważniejszych momentów zimnej wojny.

Bibliografia