Tajemnicza mumia z San Pedro - ślad po pradawnej rasie?

Fotografie i zdjęcie rentgenowskie mumii "Pedro"/domena publiczna/Wikipedia

Opublikowano: 21.07.2025Autor: Emil Kwidziński

W 1932 roku w dzikim sercu gór San Pedro w stanie Wyoming, dwóch poszukiwaczy złota — Cecil Mayne i Frank Carr — nie znalazło złóż kruszcu, lecz coś znacznie bardziej niepokojącego. Po detonacji skał ich oczom ukazała się niewielka grota, w której — niczym strażnik z innego świata — siedziała zmumifikowana postać o ludzkiej sylwetce i twarzy starego człowieka. Maleńka i groteskowo realistyczna. Nazwali ją "Pedro". Czy był to tylko zdeformowany noworodek, czy ślad po nieznanej rasie z indiańskich legend? Tajemnica żyje nadal, mimo że dowód przepadł.

Odkrycie w skałach - mały człowiek z San Pedro
Sensacja naukowa czy oszustwo?
Nimerigar - indiańska legenda o małych wojownikach
Zaginiona prawda
Małe istoty z wielką historią
Bibliografia

Odkrycie w skałach - mały człowiek z San Pedro

W latach 30. XX wieku Cecil Mayne i Frank Carr, dwaj poszukiwacze złota, eksplorowali góry San Pedro w stanie Wyoming. Przekonani, że pod warstwą skał znajduje się bogata żyła, użyli dynamitu, by dostać się głębiej. W wyniku eksplozji odsłoniła się niewielka, wcześniej zupełnie ukryta jaskinia - zaledwie 4 stopy wysokości i 15 stóp długości. W jej wnętrzu, na kamiennej półce, znajdowała się postać przypominająca miniaturowego człowieka - zmumifikowana, siedząca "po turecku", ze zmarszczoną skórą i twarzą jak u starca.

Pedro mierzył około 17 cm w pozycji siedzącej, co odpowiadało mniej więcej 43 cm w pozycji stojącej. Zaskakiwał nie tylko rozmiarem, ale i szczegółami anatomicznymi. Czoło było spłaszczone, nos szeroki, a oczy - głęboko osadzone pod ciężkimi powiekami. Skóra, brunatna i wysuszona, doskonale zakonserwowała tkanki, paznokcie, a nawet włosy. Na szczycie głowy widniała ciemna, galaretowata substancja - być może zakrzepła krew lub tkanka mózgowa. Wszystko wskazywało na to, że istota ta zginęła gwałtownie, a jej ciało zostało natychmiast zakonserwowane w suchym mikroklimacie jaskini.

Sensacja naukowa czy oszustwo?

Wkrótce po odkryciu mumii do Wyoming zaczęli zjeżdżać naukowcy, dziennikarze i poszukiwacze sensacji. Początkowo wiele osób podejrzewało oszustwo - niektórzy sądzili, że Pedro to efekt makabrycznego montażu zwierzęcych szczątków lub sprytna mistyfikacja. Jednak przeprowadzone badania miały ujawnić coś zaskakującego: dobrze rozwinięty, dorosły szkielet, pełne uzębienie (z wyraźnie zaznaczonymi kłami), a także ślady połamanych kości i zmiażdżonej czaszki. Te odkrycia zdawały się potwierdzać teorię, że Pedro był dojrzałym osobnikiem - może nawet 65-letnim człowiekiem o niewielkich rozmiarach.

Z czasem jednak coraz więcej badaczy zaczęło podważać te wnioski. Szczegółowe analizy z końca lat 40. przeprowadzone przez naukowców z American Museum of Natural History i Field Museum wykazały, że Pedro był prawdopodobnie noworodkiem cierpiącym na anencefalię - poważną wadę rozwojową skutkującą deformacją czaszki. Wady rozwojowe mogły tłumaczyć jego dorosły wygląd i niską masę ciała. Choć część naukowców, w tym antropolog George W. Gill, uznała tę diagnozę za wiarygodną, wielu pasjonatów wciąż traktowało Pedro jako zagadkę nie do końca wyjaśnioną.

Nimerigar - indiańska legenda o małych wojownikach

Na długo przed odkryciem Pedro, wśród wielu rdzennych plemion Ameryki Północnej krążyły opowieści o tajemniczych, miniaturowych istotach. Lud Shoshone (Szoszonowie), zamieszkujący tereny dzisiejszego Wyoming, nazywali ich Nimerigar - „małymi wojownikami”. Mieli mierzyć od 20 do 90 cm i żyć wysoko w górach. W legendach opisywano ich jako niebezpiecznych wojowników posługujących się zatrutymi strzałami, a także jako istoty surowe wobec własnych - chorych lub niedołężnych członków plemienia miały zabijać uderzeniem w głowę.

Co ciekawe, wiele cech Pedro pokrywało się z tymi opowieściami: niewielki wzrost, uszkodzona czaszka, siedząca pozycja. W późniejszych dekadach Pedro stał się dla niektórych fizycznym dowodem istnienia tej zapomnianej cywilizacji. Choć środowiska naukowe były ostrożne, to dla lokalnych społeczności, legendy o Nimerigar były czymś więcej niż tylko bajką – były częścią kulturowego dziedzictwa i przekazywanych przez pokolenia opowieści.

Obóz Szoszonów w paśmie górskim Wind River w Wyoming, sfotografowany przez W. H. Jacksona w 1870 roku/domena publiczna/Wikipedia

Zaginiona prawda

Po śmierci jednego z właścicieli mumia zniknęła. Ostatni raz widziano ją prawdopodobnie w Nowym Jorku w latach 50., po czym jej ślad się urwał. Próby odnalezienia Pedro - podejmowane przez pasjonatów i naukowców - nie przyniosły rezultatów. W 1994 roku posiadanie drugiej, podobnej mumii zgłosiła pewna rodzina z Cheyenne. „Chiquita”, jak ją nazwano, została przebadana i zidentyfikowana jako noworodek z anencefalią - analogicznie do Pedro. Była równie mała, lecz miała jasne włosy, co uczyniło ją jeszcze bardziej niezwykłą w kontekście indiańskich pochówków.

Obie mumie cechowało nietypowe dla kultury rdzennych Amerykanów ułożenie ciała - w pozycji siedzącej z ramionami obejmującymi nogi. Niektórzy traktowali to jako rytualne znaczenie, inni jako przypadek. Niestety, zarówno Pedro, jak i Chiquita zniknęli - nie wiadomo, gdzie dziś znajdują się ich szczątki ani kto może być ich właścicielem. Wraz z ich zaginięciem, zniknęła też możliwość rozwikłania tej jednej z najciekawszych zagadek amerykańskiej archeologii.

Małe istoty z wielką historią

W Stanach Zjednoczonych odnotowano więcej przypadków odkryć szczątków niewielkich ludzi. W XIX wieku na terenie Ohio i Tennessee odkryto cmentarzyska, w których spoczywały szkielety osób mierzących około metra. Te doniesienia, choć przez niektórych ignorowane jako przesada, w kontekście historii Pedro zyskują nowy wymiar. Czy była to nieznana populacja? Mutacja? A może dowód na istnienie zapomnianych społeczności, które przepadły bez śladu?

Historia Pedro pozostaje zagadką - pomiędzy faktem a mitem, nauką a legendą. Jego odkrycie zburzyło pewność naukowców i rozbudziło marzenia o zapomnianych rasach. Czy był zaledwie dzieckiem z wadą wrodzoną, czy rzeczywistym członkiem ludu Nimerigar - tego być może nie dowiemy się już nigdy. Ale jedno jest pewne: Pedro, choć mały ciałem, na zawsze zapisał się wielkimi literami w historii tajemniczych odkryć archeologicznych.