Za brzydka dla króla? Prawdziwa historia Cecylii Renaty była smutniejsza niż można sądzić
Miała królewskie pochodzenie, doskonałe wychowanie, talent artystyczny i wielką pobożność. A mimo to nie zdobyła serca męża, który widział w niej jedynie element politycznej układanki. Historia Cecylii Renaty, żony Władysława IV, to opowieść o kobiecie, która – choć otoczona dworem – nigdy nie przestała być samotna.
- Księżniczka idealna
- Matrymonialne rozterki
- Wielkie rozczarowanie
- Małżeństwo bez miłości
- Królowa w cieniu intryg
- Sztuka i muzyka – jedyny azyl
- Tragiczny koniec
- Bibliografia
Księżniczka idealna
Cecylia Renata przyszła na świat w 1611 roku jako córka arcyksięcia Ferdynanda i Marii Anny Bawarskiej. Wychowywała się na cesarskich dworach w Grazu, Wiedniu i Pradze – w świecie surowej etykiety, katolickiej pobożności i ścisłej hierarchii. W młodym wieku straciła matkę, a jej wychowaniem zajęła się troskliwa, ale wymagająca macocha – Eleonora Gonzaga.
Od dzieciństwa Cecylia przygotowywana była do roli królowej. Odebrała staranne wykształcenie, mówiła biegle po niemiecku, włosku i łacinie. Uwielbiała muzykę, teatr, sztukę i polowania. Była uprzejma, kulturalna, lojalna wobec rodziny i – jak przystało na Habsburżankę – gotowa na każde poświęcenie w imię dynastycznych interesów.
Matrymonialne rozterki
Władysław IV po raz pierwszy spotkał Cecylię Renatę w 1626 roku, podczas swojej młodzieńczej podróży po Europie. Ona miała zaledwie 15 lat, on – 31. Choć już wtedy rozważano możliwość mariażu z Habsburżanką, pomysł ten szybko odłożono na półkę. Sytuacja polityczna była zbyt niestabilna, a sam królewicz miał własne ambicje – marzył o odzyskaniu tronu Szwecji po śmierci Gustawa Adolfa i w tym celu chciał poślubić protestancką księżniczkę.
Plany te jednak nie wypaliły. Brak szans na szwedzki tron i rosnące wpływy Habsburgów w Europie sprawiły, że temat sojuszu z domem cesarskim powrócił. Ostatecznie, za zgodą papieża i przy wsparciu króla Hiszpanii, w 1637 roku zawarto traktat matrymonialny z dworem wiedeńskim. W imieniu Władysława IV zaślubiny z Cecylią Renatą odbył jego brat, Jan Kazimierz – ślub per procura miał miejsce 9 sierpnia 1637 roku w kościele św. Augustyna w Wiedniu.
Kilka tygodni później Cecylia wyruszyła do Polski. Oficjalna ceremonia zaślubin odbyła się 12 września w kościele św. Jana w Warszawie, a dzień później – koronacja na królową Polski i wielką księżną litewską. Było to wydarzenie bez precedensu: po raz pierwszy od czasów Władysława Łokietka koronacja odbyła się poza Krakowem, co wzbudziło niemałe oburzenie wśród konserwatywnej szlachty.
Wielkie rozczarowanie
Niestety, od początku relacje królewskiej pary nie układały się najlepiej. Władysław IV nie ukrywał rozczarowania urodą żony. Uważał ją za zbyt surową, zbyt oficjalną, zbyt mało pociągającą. Sam był człowiekiem o żywym temperamencie, cenił swobodę, towarzystwo kobiet i nie miał cierpliwości do dworskiej etykiety, której Cecylia trzymała się kurczowo.
Królowa nie potrafiła zdobyć serca męża, choć miała wszystko, czego wymagała rola monarchini. Nawet jej największe atuty – takt, kultura, pobożność – zdawały się nie robić na Władysławie większego wrażenia. Co gorsza, król nie zerwał związków ze swoją faworytą, Jadwigą Łuszkowską, którą Cecylia w końcu zmusiła do opuszczenia dworu, aranżując jej małżeństwo z magnatem.
Przeczytaj również: Władysław IV Waza - wykształcenie, panowanie, wojny, mecenat, śmierć.
Małżeństwo bez miłości
Cecylia Renata przez całe życie próbowała pełnić rolę idealnej żony i królowej, choć jej starania często kończyły się frustracją. Gdy w 1640 roku urodziła upragnionego syna, Zygmunta Kazimierza, król nie krył radości – ale nie oznaczało to trwałego ocieplenia relacji między małżonkami.
Życie dworskie nie należało do łatwych. Król cierpiał na dolegliwości zdrowotne, miał problemy finansowe i często bywał opryskliwy, nawet dla najbliższych. Gdy królowa była w pierwszej ciąży, Władysław krzyczał z bólu w sąsiedniej komnacie – to on, nie ona, przeżywał poród bardziej dramatycznie. Świadkowie wspominali, że Cecylia znosiła poród w milczeniu, z niezwykłą godnością.
Królowa w cieniu intryg
Pozycja królowej była słaba nie tylko w oczach męża, ale również na tle dworskich układów. Cecylia musiała zmagać się z niechęcią możnych – zwłaszcza Adama Kazanowskiego i braci Denhoffów. Jej sprzeciw wobec nominacji Kaspra Denhoffa na marszałka dworu nie przyniósł efektu. Król nie tylko zignorował żonę, ale też otoczył ją ludźmi jej nieprzychylnymi.
Upokorzenia spotykały ją również poza krajem. Podczas wizyty pary królewskiej w Austrii w 1638 roku, cesarz i cesarzowa ostentacyjnie podkreślali swoją wyższość nad Cecylią i jej mężem. Para została zakwaterowana w kiepskich apartamentach, a jeden z bankietów zakończył się kompromitującą bijatyką między polskimi magnatami. Cesarz skwitował sytuację słowami: „Oto się Polacy popili jak świnie”.
Sztuka i muzyka – jedyny azyl
W świecie politycznych rozczarowań i osobistej samotności Cecylia Renata odnalazła dla siebie bezpieczną przestrzeń – sztukę. Uwielbiała muzykę, teatr i malarstwo. Rozbudowała królewską kolekcję dzieł artystycznych, organizowała spektakle, a nawet sama występowała na scenie.
Była mecenasem muzyków, dbała o poziom artystyczny dworu, a jej gust artystyczny podzielał nawet król. To była jedna z niewielu dziedzin, w których naprawdę się rozumieli. Mimo że unikała bezpośredniego udziału w polityce, wspierała niektóre inicjatywy męża, w tym próbę ustanowienia Orderu Niepokalanego Poczęcia NMP.
Tragiczny koniec
W ciągu siedmiu lat małżeństwa Cecylia Renata trzykrotnie była w ciąży. Urodziła syna, który zmarł w wieku siedmiu lat, oraz dwie córki – żadna z nich nie przeżyła dłużej, niż miesiąc. Ostatni poród zakończył się tragicznie – 23 marca 1644 roku królowa urodziła martwe dziecko, a dzień później zmarła wskutek zakażenia.
Miała zaledwie 33 lata. Pochowano ją na Wawelu, choć jej serce – zgodnie z ówczesnym zwyczajem – spoczęło w Warszawie. Król, mimo chłodu okazywanego za życia, ponoć szczerze opłakiwał jej śmierć. Może dopiero wtedy zrozumiał, kogo stracił.
Bibliografia
- Czapliński W., Władysław IV i jego czasy, Warszawa 1976.
- Ochmann-Staniszewska S., Dynastia Wazów w Polsce, Warszawa 2006.
- Wisner H., Władysław IV Waza, Wrocław 1995.
- https://wilanow-palac.pl/pasaz-wiedzy/cecylia-renata-zona-wladyslawa-iv