Kazał Connery'emu zedrzeć z niej ubranie. Toksyczna relacja Hitchcocka z Tippi Hedren
Alfred Hitchcock był artystą pełnym sprzeczności. Jego arcydzieła suspensu zmieniały oblicze kina, ale prywatny portret mistrza nie jest pozbawiony mrocznych rysów. Te dotyczyły zwłaszcza jego obsesyjnego zapatrzenia w jasnowłose aktorki. Niektóre z tzw. blondynek Hitchcocka przekonały się na własnej skórze o despotycznej naturze reżysera. Dziś największe kontrowersje spowija współpraca twórcy z Tippi Hedren. Znana z „Ptaków” aktorka wystąpiła też w mniej popularnym tytule „Marnie”. Na planie produkcji miała przeżyć traumatyczne chwile.
Pod maską
Nazywano go mistrzem suspensu, ale poza pełnymi napięcia i psychologicznej głębi filmami wsławił się też jako piewca thrillera szpiegowskiego i niedościgniony romantyk ekranu. Sam mówił, że sceny miłosne kręci tak jak morderstwa. Kluczem do jego sztuki była techniczna maestria, stawiająca konstytuujące X muzę środki wyrazu ponad fabułę czy dialogi.
Świat zapamiętał go jako reżysera inicjujących strach „Ptaków” czy „Psychozy”, a także demaskatora wojeryzmu, czego przykładem jest „Okno na podwórze” oraz najmroczniejszych instynktów człowieka („Zawrót głowy”, „Sznur”). Hitchcocka interesowała psychoanaliza, skłonność do zbrodni i zagadnienie dylematu etycznego. Prywatnie również skrywał liczne demony.
Alfred Hitchcock był niekwestionowanym mistrzem kina, którego artyzm wciąż oddziałuje na współczesnych filmowców. Za kulisami pozostawał jednak człowiekiem pełnym sprzeczności. Z jednej strony przez całe życie mierzył się z licznymi lękami i kompleksami, które zrodziło jego trudne dzieciństwo. Z drugiej – potrafił obrócić życie w koszmar kilku aktorkom. Relacje mistrza suspensu ze współpracownikami podobnie przenoszą nas ze skrajności w skrajność. Doris Day, która wystąpiła w drugim „Człowieku, który wiedział za dużo”, zapamiętała go jako nieszczęśliwego wrażliwca, z którym nawiązała nić porozumienia.
Aktor Cary Grant występujący w czterech dziełach reżysera był jednym z jego najbliższych przyjaciół. Ale już gwiazda „Niewłaściwego człowieka” Vera Miles gorzko wspominała ich relację. Hitchcock chciał ją zdominować i przejąć kontrolę nad losami jej dalszej kariery. Gdy Vera odcięła się od toksycznych zależności i wybrała macierzyństwo, wydaje się, że był szczerze urażony i nigdy jej tego nie wybaczył.
Obsesja Hitchcocka: Tippi Hedren
Jeszcze gorzej sprawy miały się z Tippi Hedren. Dla stawiającej pierwsze kroki przed kamerą modelki zaczęło się dość niewinnie, a pozorne wsparcie Hitchcocka – już wtedy największego reżysera swoich czasów, wydało się jej spełnieniem najśmielszych marzeń. Reżyser od początku opracowywał jednak plan, którego celem było przejęcie kontroli nad życiem i karierą Tippi.
Wypatrzył ją w telewizji, gdy reklamowała napój dietetyczny. Niepozorny odpoczynek przed telewizorem rozpalił jego wyobraźnię i obezwładnił racjonalne myślenie. Na początku lat 60. XX wieku Alfred Hitchcock znajdował się na rozdrożu. Miał za sobą największy sukces komercyjny, czyli „Psychozę” z rozsławioną sceną zbrodni dokonanej pod prysznicem. Kilka lat wcześniej utracił swą największą muzę Grace Kelly, która po trzech wspólnych filmach wybrała życie u boku księcia Monako i opuściła Fabrykę Snów. Tippi Hedren w pierwszej chwili wydała mu się godną następczynią Grace. Filigranowa blondynka o wielkiej charyzmie miała wszystko, co skupiały w sobie bohaterki Hitchcocka: inteligencję, chłodny erotyzm, poczucie humoru i znamienny odcień włosów.
Tippi Hedren została obsadzona w roli Melanie Daniels w kultowych „Ptakach” (1963). Wcześniej nie miała doświadczenia filmowego. Nic dziwnego, że pierwszoplanowa rola debiutantki u tak ugruntowanego reżysera szokowała otoczenie. Hitchcock „dbał” o jej komfort na planie – tak przynajmniej zdawało się w pierwszych chwilach Tippi. Zabierał ją do montażowni, konsultował scenariusz, czyli robił to, co odbiegało od aktorskiego zakresu obowiązków.
Ona myślała, że to jego serdeczne usposobienie i chęć pokazania produkcji filmów od kulis, ale on chciał być po prostu jak najbliżej swojej gwiazdy. Swojej, gdyż to on czuł się odpowiedzialny za jej wizerunek i odkrycie. W międzyczasie posyłał jednak do garderoby Tippi kwiaty, dobre wina i przekąski. Aktorce nie zajęło dużo czasu, aby zorientować się w podchodach reżysera. Początkowo wydał się jej jednak nieszkodliwym starcem, który niczym nastolatek wzdycha ukradkiem i nieśmiało adoruje nową muzę. Kolejne wydarzenia zmieniły wszystko.
Trauma na planie "Marnie"
Tippi Hedren coraz mocniej traciła grunt pod nogami. Zachowanie Hitchcocka sprawiało jej dyskomfort, a także zaczęło działać na nerwy. Reżyser zbyt mocno interesował się jej życiem prywatnym, odradzał m.in. zamążpójście. Pewnego dnia doszły ją słuchy, że wysłał próbkę jej pisma do analizy grafologicznej. Jej córce, przyszłej aktorce Melanie Griffith, podarował makabryczny prezent: miniaturę aktorki… w trumnie. Była jednak uwiązana kontraktem i tak rok po sukcesie „Ptaków” o atakach skrzydlatych stworzeń na miasteczko Bodega Bay rozpoczęli pracę nad filmem „Marnie”.
Tippi otrzymała tytułową rolę kleptomanki z traumatyczną przeszłością. Hitchcock, posługując się metodami freudowskich psychoanalityków, poprowadził historię wedle schematu uświadomienia sobie wypartych zdarzeń z dzieciństwa, po których nastaje oczyszczenie. To, co działo się za kulisami produkcji, było jednak kompletną odwrotnością terapii…
Wiele lat po śmierci Alfreda Hitchcocka Tippi Hedren wyznała, że padła ofiarą molestowania z jego strony. Ponadto po cichym buncie aktorki twórca miał się na niej mścić. Tak powstała najbardziej skandaliczna scena filmu. Ekranowa Marnie spotyka na swej drodze biznesmena Marka Rutlanda (w tej roli Sean Connery), który stara się pomóc dziewczynie z mroczną przeszłością. Jak się okazuje, przestępcza działalność Marnie jest wynikiem jej zaburzeń psychicznych.
W tej historii o „wspierającym” partnerze jest zgrzyt, który zmienia odbiór filmu i dziś zapewne nie przeszedłby przez hollywoodzki system. Mowa o scenie rozegranej na statku, w której Mark Rutland dokonuje gwałtu na głównej bohaterce. Bez wyraźnego potępienia i wyciągnięcia konsekwencji z napaści fabuła mknie dalej aż do „romantycznego” finału. Z dzisiejszej perspektywy szczęśliwie otwierającej się na problem przemocy wobec kobiet rozwój wydarzeń po tak dramatycznym zdarzeniu jest, mówiąc bardzo oszczędnie, niesmaczny.
Dla Tippi Hedren kontrowersyjna scena nosiła podwójne znamiona traumy. Po pierwsze, gwiazda odbierała przemoc wobec swojej bohaterki jako skryty akt nienawiści Hitchcocka. Po drugie, reżyser zrobił coś, po czym nie mogła się pozbierać. W tajemnicy przed Tippi nakazał Seanowi Connery’emu zedrzeć szlafrok z jej bohaterki, tak, aby aktorka stanęła nago przed ekipą filmową. Było to całkowicie zbędne, gdyż końcowe chwile cenzury Kodeksu Haysa w dalszym ciągu zabraniały pokazywania newralgicznych części ciała aktorów, a twórcy zamierzali trzymać się tych wytycznych. Niespodziewane rozebranie Tippi Hedren było wyłącznie aktem paskudnej złośliwości i demonstracji siły przez reżysera, który pragnął upokorzenia Hedren.
Słońce po burzy
Nad życiem Tippi Hedren zawisły ciemne chmury. Po stanowczym rozprawieniu się z reżyserem przy kolejnej aluzji seksualnej, a także odrzuceniu angażu do jednego z odcinków „Godziny z Alfredem Hitchcockiem” kontrakt został zerwany. Hitchcock miał grozić młodej aktorce, że zrujnuje jej karierę i zadba o to, aby nie otrzymała angażu u żadnego liczącego się filmowca.
Przyglądając się dalszym losom Tippi na ekranie, można odnieść wrażenie, że tak dokładnie się stało. Nie licząc drugiego planu w „Hrabinie z Hongkongu” Charliego Chaplina, występowała wyłącznie u niszowych reżyserów i w niskobudżetowych produkcjach. Jej kariera po Hitchcocku posiada jednak odmienną wartość – dowiodła niezwykłej siły aktorki, która nie poddała się mimo męskiej agresji w hollywoodzkim świecie.
W tym roku Tippi Hedren skończyła 95 lat. Pozostaje orędowniczką praw kobiet w przemyśle filmowym, a także nestorką aktorskiego rodu. W jej ślady poszła córka Melanie Griffith („Pracująca dziewczyna”), a także wnuczka Dakota Johnson („50 twarzy Greya”).
Źródła:
- P. Ackroyd, „Alfred Hitchcock”, tłum. J. Łoziński, Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań 2017.
- P. McGilligan, „Alfred Hitchcock: życie w ciemności i pełnym świetle”, tłum. J. Matys, Twój Styl, Warszawa 2005.
- Praca zbiorowa „Twarze i Maski. Ostatni wielcy kochankowie kina”, wyd. e-bookowo, 2021.