Przeżył Irak, zginął na strzelnicy w Teksasie. Kto naprawdę zabił najsłynniejszego amerykańskiego snajpera?
Historia Chrisa Kyle’a to opowieść o wojnie, traumie i próbach powrotu do równowagi. Człowiek, który przeżył cztery misje w Iraku, nie zginął nie na polu bitwy – został zastrzelony po powrocie do domu. Jego śmierć wywołała żałobę narodową. Hołd najsłynniejszemu amerykańskiemu snajperowi złożył sam Clint Eastwood.
- Chłopak z Teksasu
- „The Legend”
- Powrót do domu
- Eddie Ray Routh
- Pomocna dłoń
- Siedem wystrzałów
- Ucieczka
- Proces
- Epilog
- Trudne pytania
Chłopak z Teksasu
Christopher Scott Kyle przyszedł na świat 8 kwietnia 1974 roku w Odessie w Teksasie. Dorastał w typowej amerykańskiej rodzinie – ojciec, Wayne, pracował jako nauczyciel w szkółce niedzielnej. Matka, Deby Ann, zajmowała się domem. Chris miał młodszego brata, Jeffa. Od dziecka bracia uczyli się strzelania i polowania.
Początkowo Kyle marzył o rodeo. Jako młody mężczyzna jeździł na bykach i brał udział w zawodach, ale seria kontuzji przekreśliła te plany. W 1999 roku, w wieku 25 lat, podjął decyzję, która zmieniła jego życie – zaciągnął się do Navy SEALs, elitarnej jednostki specjalnej marynarki wojennej.
Szkolenie było ciężkie. Z grupy 200 kandydatów ukończyło je zaledwie 19. Kyle był jednym z tych, którzy przetrwali. W 2001 roku poznał, a rok później poślubił Tayę Studebaker – ich małżeństwo będzie testowane przez kolejne lata wojny i długie okresy rozłąki. Para doczekała się dwójki dzieci: syna Coltona urodzonego w 2004 roku i córki McKenny, która przyszła na świat w 2006 roku.
„The Legend”
Pierwszą misję bojową Kyle odbył podczas inwazji na Irak w marcu 2003 roku. Został przydzielony do Charlie Platoon, SEAL Team 3. Zajmował pozycję na dachu opuszczonego budynku, obserwując przez lunetę ulice miasta. W pewnym momencie zauważył kobietę w tradycyjnym stroju, która zbliżała się do grupy marines. Coś było nie tak – jej ruchy, sposób trzymania ręki pod szatą. Przez ułamek sekundy wahał się. Potem zobaczył granat.
Oddał jeden celny strzał. Kobieta padła martwa. To było jego pierwsze zabójstwo – i jedno z najtrudniejszych. Później mówił, że nie żałował decyzji, bo przecież uratował życie amerykańskich żołnierzy. Ale obraz tej sceny nigdy go nie opuścił.
Podczas czterech misji w Iraku (w latach 2003, 2004, 2006, 2008) Kyle uczestniczył w najcięższych bitwach wojny. W Faludży w 2004 roku – podczas jednej z najbardziej krwawych operacji konfliktu – Kyle zajmował pozycje snajperskie, osłaniając żołnierzy piechoty. Oficjalnie potwierdzono 160 dokonanych przez niego zabójstw, co czyniło go najskuteczniejszym snajperem w historii amerykańskiej armii. Nieoficjalnie liczba ta mogła sięgać nawet 255.
Irakijscy powstańcy wyznaczyli nagrodę – 20 tysięcy dolarów za głowę człowieka, którego nazywali „Szatanem Ramadi” lub „Al-Shaitan”. Towarzysze broni nazywali go po prostu „The Legend” – „Legenda”. W swojej autobiografii Kyle podawał, że otrzymał dwa odznaczenia Silver Stars i pięć Bronze Stars – liczby te potwierdzał również pierwotny formularz DD-214. W 2016 roku US Navy skorygowała te dane do jednego Silver Star i czterech Bronze Stars.
Uznawano go za bohatera, ale wojna miała swoją cenę. Kyle był ranny dwukrotnie – kulą i odłamkami granatów. Przeżył sześć zamachów bombowych. Jego małżeństwo balansowało na krawędzi. Taya opisywała później, jak mąż coraz bardziej się od niej oddalał, jak koszmary nocne nie dawały mu spokoju, jak alkohol stał się sposobem na radzenie sobie z pamięcią.
Powrót do domu
W 2009 roku, po dziesięciu latach służby, Kyle ostatecznie opuścił Navy SEALs. Miał 35 lat i próbował odnaleźć się w życiu cywila. To było trudniejsze niż jakakolwiek misja bojowa.
Założył firmę ochroniarską Craft International (logo przedstawiało czaszkę w stylu postaci „Punishera” z komiksów). Szkolił cywilów i funkcjonariuszy w strzelaniu. Ale przede wszystkim – napisał autobiografię.
“American Sniper: The Autobiography of the Most Lethal Sniper in U.S. Military History” ukazała się w styczniu 2012 roku. Książka natychmiast stała się bestsellerem, spędzając 37 tygodni na liście „New York Timesa”. Kyle opisywał w niej swoje doświadczenia wojenne bez owijania w bawełnę – zabójstwa, strach, poczucie dumy z wykonanej roboty, ale też koszt psychiczny.
Publikacji nie ominęły kontrowersje. Kyle twierdził, że zastrzelił dwóch złodziei, próbujących go obrabować na stacji benzynowej w Teksasie – policja nigdy nie potwierdziła tego zdarzenia. Opisał także, jak podczas huraganu Katrina w Nowym Orleanie strzelał do szabrowników z dachu Superdome – również to nie zostało zweryfikowane. Najgłośniejsza była historia o pobiciu Jesse’ego Ventury, byłego gubernatora Minnesoty i wrestlera, w barze w 2006 roku. Ventura zaprzeczył i wygrał proces o zniesławienie, otrzymując 1,8 miliona dolarów odszkodowania (już po śmierci Kyle’a, pozew był skierowany przeciwko jego spadkobiercom).
Mimo kontrowersji – lub może dzięki nim – Kyle stał się ikoną konserwatywnej Ameryki. Symbolem patriotyzmu, męstwa, walki z terroryzmem. Zaczął występować publicznie, udzielać wywiadów. Ale znajomi zauważali, że mimo zewnętrznej pewności siebie, Kyle zmagał się z demonami przeszłości.
I wtedy postanowił pomóc innym weteranom.
Eddie Ray Routh
Eddie Ray Routh urodził się 30 września 1987 roku w Lancaster w Teksasie. Jego dzieciństwo nie było łatwe – rodzice, Raymond i Jodi Routh, zmagali się z problemami finansowymi, ich związek można określić jako „burzliwy”. Eddie i jego siostra Laura dorastali w atmosferze niestabilności.
W 2006 roku, mając 18 lat, Routh zaciągnął się do Marines. Został przydzielony do jednostki jako mechanik zbrojeniowy i pracował przy śmigłowcach. W 2007 roku wysłano go do Iraku, gdzie stacjonował w bazie Balad. Nie był żołnierzem pierwszej linii – zajmował się głównie konserwacją i naprawą uzbrojenia helikopterów.
Ale baza Balad była regularnie ostrzeliwana rakietami i moździerzami. Routh widział śmierć – kolegów rozerwanych przez pociski, ciała po zamachach. Niemal codziennie słyszał syreny alarmowe. Żył w ciągłym stresie, nie wiedząc, kiedy mógł zginąć. Później opowiadał, że podczas jednej z podróży konwojem jego pojazd przejechał przez ciało powstańca – obraz zwłok rozszarpanych przez opony nigdy go nie opuścił.
Po powrocie z Iraku w 2007 roku Routh nie był już tym samym człowiekiem. Został jeszcze wysłany na Haiti – w 2010 roku po trzęsieniu ziemi. Widok tysięcy ciał, zniszczenia i poczucie beznadziei pogłębiły jego traumę. Zdiagnozowano u niego PTSD (zespół stresu pourazowego). Zaczął pić. Sięgał po marihuanę. Brał leki przeciwpsychotyczne, stosowane w leczeniu psychoz, omamów, schizofrenii.
Jego związek z dziewczyną, Jennifer Weed, rozpadł się. Eddie nie mógł utrzymać stałej pracy. Mieszkał z rodzicami, ale kłócił się z nimi nieustannie. Matka była zdesperowana – próbowała znaleźć pomoc dla syna, zapisywała go na terapie, ale on nawet nie był w stanie regularnie przyjmować leków.
W 2011 roku trafił do szpitala psychiatrycznego z powodu myśli samobójczych. Lekarze przepisali mu koktajl leków, między innymi Risperidon (przeciwpsychotyczny), Quetiapine (na schizofrenię i zaburzenia nastroju), oraz inne. Ale Routh nie chciał ich brać – mówił, że czuł się przez nie jak zombie.
W styczniu 2013 roku jego stan psychiczny był już bardzo zły. Eddie mówił matce o „hybrydach świń-ludzi”, twierdził, że ludzie chcą „zjeść jego duszę”. Jodi Routh wiedziała, że syn potrzebował pomocy. I wtedy dowiedziała się o Chrisie Kyle’u.
Pomocna dłoń
Chris Kyle nie był terapeutą ani psychologiem. Był weteranem, który chciał pomóc innym weteranom. Jego metoda była prosta – zabierał ich na strzelnicę, okazywał zrozumienie dla ich doświadczeń i emocji, rozmawiał z nimi jak równy z równym. Dla wielu była to wystarczająca pomoc.
Jodi Routh skontaktowała się z Kyle’em przez wspólnego znajomego. Zapytała, czy mógłby pomóc jej synowi. Kyle zgodził się.
2 lutego 2013 roku Kyle pojechał do domu swojego przyjaciela, 35-letniego Chada Littlefielda. Littlefield również był weteranem – służył w Armii i Rezerwach Marine Corps. Po służbie pracował jako operator urządzeń wiertniczych, ale też angażował się w pomoc innym weteranom. Był ojcem dwójki dzieci i szczęśliwym mężem. Kyle i Littlefield planowali wspólnie zabrać Routha na strzelnicę.
Około godziny 15:00 podjechali pod dom Jodi Routh w Lancaster. Eddie wsiadł do pick-upa Forda F-350 Kyle'a. W skrzyni ciężarówki leżały karabiny, pistolety, amunicja. Tego dnia Routh nie wziął swoich leków psychotropowych.
Zachowywał się dziwnie już od początku. Był milczący, patrzył w przestrzeń, nie nawiązywał kontaktu wzrokowego. Kyle i Littlefield próbowali go rozruszać, ale bez efektu.
Rough Creek Lodge, ekskluzywny ośrodek myśliwski położony około 90 mil na południowy zachód od Dallas, w hrabstwie Erath, był jednym z ulubionych miejsc Kyle’a. Kompleks obejmował 11 tysięcy akrów ziemi, luksusowe domki, restauracje i profesjonalną strzelnicę. To tam Kyle często przywoził weteranów.
Dojechali na miejsce około 17:00. Strzelnica znajdowała się w odizolowanej części terenu, otoczona drzewami.
Czy znasz historię Roberta Hawkinsa i masakry w Westroads Mall?
Siedem wystrzałów
Dokładny przebieg wydarzeń z następnych kilkunastu minut znamy jedynie z zeznań Routha. Kyle i Littlefield zabrali ze sobą karabiny. Routh również otrzymał broń.
Routh twierdził, że podczas strzelania usłyszał głosy. Kyle i Littlefield rozmawiali o czymś między sobą. Eddie był przekonany, że mówili o nim, że planowali go zabić. Paranoja narastała.
W pewnym momencie Kyle i Littlefield odwrócili się tyłem do Routha. Stali kilka metrów przed nim. A on podjął decyzję.
Pierwszy pociska trafił Chrisa Kyle’a w plecy. Kyle upadł natychmiast. Routh strzelił ponownie – w głowę. Potem zwrócił broń w stronę Chada Littlefielda, który próbował uciec. Nie zdążył. Routh wystrzelił serię w jego plecy i tułów. Littlefield upadł martwy.
Chris Kyle, najsłynniejszy amerykański snajper, miał 38 lat. Chad Littlefield – 35 lat. Obaj zostali zastrzeleni przez człowieka, któremu próbowali pomóc.
Routh stał nad ciałami przez moment. Potem wziął pistolety obu mężczyzn, wrócił do pick-upa Kyle’a i odjechał.
Ucieczka
Eddie Ray Routh zatrzymał się w Taco Bell, zamówił burrito. Potem ruszył dalej.
Około 18:30 przyjechał pod dom swojej siostry Laury Blevins w Midlothian. Laura była w szoku – brat wszedł do domu z dwoma pistoletami, mówił bez ładu i składu o tym, że „wymienił swoją duszę za nowy pick-up”. Laura natychmiast zadzwoniła do rodziców.
Raymond Routh, ojciec Eddiego, przyjechał jak najszybciej. Eddie opowiedział mu, co się stało. Raymond zadzwonił na policję około 19:45. „Mój syn właśnie zabił dwóch ludzi” – powiedział do dyspozytora.
Ale Eddie uciekł pick-upem Kyle'a. Po prawie godzinnym pościgu przy prędkościach przekraczających 100 mil na godzinę, Routh został zatrzymany przed swoim domem w Lancaster. Nie stawiał oporu.
Miała myśli samobójcze, a na Gwiazdkę dostała strzelbę. Konsekwencje były tragiczne – oto historia Brendy Spencer.
Proces
Aresztowanie Eddiego Raya Routha rozpoczęło jeden z najgłośniejszych procesów w historii Teksasu. Sprawa przyciągnęła ogromną uwagę mediów – zabójstwo amerykańskiego bohatera wojennego przez weterana z PTSD stało się symbolem większego problemu: jak Ameryka traktuje swoich żołnierzy po powrocie z wojny.
Proces rozpoczął się 11 lutego 2015 roku w Stephenville w Teksasie, ponad dwa lata po zabójstwie. Routh został oskarżony o dwa zabójstwa pierwszego stopnia. Prokuratura domagała się dożywocia bez możliwości przedterminowego zwolnienia.
Obrona Routha nie zaprzeczała, że zabił Kyle’a i Littlefielda. Strategia była inna – niepoczytalność. Adwokaci argumentowali, że Routh cierpiał na schizofrenię paranoidalną, że podczas zabójstwa był w stanie psychozy, nie wiedział co robił – potwierdził to doktor Mitchell Dunn, psychiatra obrony. Pokazano nagrania z przesłuchań, gdzie Routh mówił o „duszach”, „hybrydach”, „jedzeniu energii”.
Ale prokuratura przedstawiła inną wersję. Wskazywała na działania Routha po zabójstwie – ucieczkę, jedzenie w Taco Bell, rozmowy z rodziną. Argumentowała, że Routh wiedział co zrobił, wiedział że to złe, dlatego uciekał. Według doktora Randalla Price’a, biegłego prokuratury, Routh nie był niepoczytalny w sensie prawnym – wiedział że zabijanie jest złe, ale i tak to zrobił. Miał PTSD i problemy z narkotykami, ale nie schizofrenię.
Taya Kyle zeznawała przez trzy godziny. Opisywała swojego męża, jego pasję do pomagania weteranom, jego miłość do rodziny. Płakała, a na sala sądowej panowała cisza.
24 lutego 2015 roku, po mniej niż trzech godzinach obrad, ława przysięgłych wydała werdykt: winny obu zarzutów zabójstwa pierwszego stopnia. Nie uznano niepoczytalności. Eddie Ray Routh został skazany na dożywocie bez możliwości zwolnienia warunkowego.
Epilog
Śmierć Chrisa Kyle’a wywołała falę żałoby w Ameryce. Ceremonia pogrzebowa odbyła się 12 lutego 2013 roku w Cowboys Stadium w Arlington – stadionie mogącym pomieścić ponad 80 tysięcy osób. Tysiące ludzi przyszło oddać hołd. Kondukt żałobny ciągnął się przez 200 mil do Austin, gdzie Kyle został pochowany. Wzdłuż drogi stały setki ludzi z amerykańskimi flagami.
W 2014 roku Clint Eastwood wyreżyserował film „American Sniper” na podstawie autobiografii Kyle’a. W roli głównej wystąpił Bradley Cooper. Film zarobił 547 milionów dolarów na całym świecie, stał się jednym z najsłynniejszych filmów wojennych w historii. Obraz był nominowany Oscara w sześciu kategoriach, zdobył jedną statuetkę.
Ale film wywołał też kontrowersje. Krytycy zarzucali gloryfikację wojny, przedstawienie Irakijczyków jako jednowymiarowych wrogów, pomijanie moralnej złożoności konfliktu. Inni podkreślali, że „American Sniper” to portret człowieka i konsekwencji wojny dla psychiki żołnierzy.
Taya Kyle założyła fundację Chris Kyle Frog Foundation, pomagającą rodzinom weteranów. Napisała własną książkę „American Wife”, opisującą życie z Chrisem i żałobę po jego śmierci.
W medialnych relacjach Chad Littlefield często pozostaje w cieniu Kyle’a, ale jego rodzina – żona Lesley, córki Brittany i Morgan – również poniosły stratę. Lesley założyła fundację Chad Littlefield Memorial Fund, kontynuując misję pomocy weteranom, którą jej mąż podzielał.
Eddie Ray Routh pozostaje w więzieniu. Jego apelacja została odrzucona w 2017 roku. Według raportów więziennych, nadal jest leczony psychiatrycznie, ale nigdy publicznie nie wyraził skruchy.
Trudne pytania
Historia Chrisa Kyle'a i Eddiego Raya Routha stawia trudne pytania. Czy Ameryka odpowiednio dba o swoich weteranów? Statystyki są przygnębiające – według Department of Veterans Affairs, w USA każdego dnia około 20 weteranów popełnia samobójstwo. Szacuje się, że 11-20% weteranów z Iraku i Afganistanu cierpi na PTSD.
Czy Chris Kyle popełnił błąd, biorąc Routha na strzelnicę? Przyjaciele mówili później, że Kyle był świadomy ryzyka, ale wierzył że może pomóc.
Tragedia na strzelnicy Rough Creek przypomina, że wojna nie kończy się, gdy żołnierze wracają do domu. Niosą ją w sobie – w snach, wspomnieniach, traumie. Chris Kyle przeżył setki misji bojowych, tylko po to, by zginąć z ręki innego weterana. Finał tragiczny, ale iście filmowy.
Zamachowiec, który stał się legendą – oto historia Unabombera.
Źródła
- https://en.wikipedia.org/wiki/Chris_Kyle
- https://en.wikipedia.org/wiki/United_States_military_veteran_suicide
- https://www.washingtonpost.com/news/wonk/wp/2014/04/03/why-the-iraq-war-has-produced-more-ptsd-than-the-conflict-in-afghanistan/
- https://combatoperators.com/notable/veterans/chris-kyle/