10 najważniejszych wynalazków w historii ludzkości – daty, znaczenie

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Mariusz SampDrukujUdostępnij

Wielkie osiągnięcia techniczne świata starożytnego – historyczne uwarunkowania

Ogień

Dla dzisiejszego człowieka życie bez ognia byłoby nie do pomyślenia. Ogień już w minionych stuleciach wykorzystywano do różnych celów, w tym do wyrobu ceramiki, szkła oraz do prac metalurgicznych. Pierwotnie ogień wywoływano przez tarcie różnych przedmiotów o siebie lub krzesanie iskier, wydzielających się pod wpływem zderzania się dwóch krzemieni.

Nie sposób wyrokować, kiedy po raz pierwszy użyto ognia. Zapewne kwestia ta nigdy nie zostanie dostatecznie rozwikłana. Współcześnie sądzi się, iż ogień wykorzystywał najprawdopodobniej już homo erectus. Było to prawie 2 miliony lat temu.

Być może ogień wynaleziono przez przypadek. Z czasem nauczono się go kontrolować. Nastąpiło to – zdaniem archeologów – około 100 tysięcy lat temu.

Pieniądz

W najdawniejszych kulturach różnego rodzaju dobra i produkty nabywano w drodze wymiany towar za towar (tzw. barter). W późniejszym okresie transakcje kupna-sprzedaży odbywały się przy pomocy metali nieszlachetnych i szlachetnych (brąz, miedź, żelazo, srebro i złoto). Ich użytkowanie było znacznie praktyczniejsze od wcześniejszych metod.

Z czasem okazało się jednak, iż poszczególne sztaby srebra czy złota są zbyt duże, co z kolei utrudniało ich ważenie oraz ewentualne dzielenie na mniejsze kawałki. Wymyślono zatem monety. Część historyków uważa, iż stało się to za przyczyną Fenicjan, ludu żyjącego z handlu. Nie ma jednak co do tego żadnej pewności.

Pierwsze monety były stopem srebra i złota (tzw. elektrum). Później bito je z jednego z tych metali. Tak było przez wiele stuleci aż do momentu, kiedy człowiek wymyślił pieniądz papierowy, bezgotówkowy, a następnie elektroniczny.

Koło

Ważne miejsce w dziejach ludzkości zajmuje również koło. Jego wynalazcami byli w IV tys. p.n.e. – jak powszechnie się przyjmuje – Sumerowie, starożytny lud nieznanego pochodzenia, zamieszkujący tereny południowej Mezopotamii. Koło wykonane przez Sumerów było zrobione z połączonych ze sobą drewnianych desek. Pierwotnie używano je w wozach przy transporcie towarów.

Przełomowe okazało się wynalezienie koła szprychowego. W II tys. p.n.e. na szeroką skalę znalazło ono zastosowanie w rydwanach – lekkich wozach bojowych. Za jednego z twórców tego rodzaju koła uznaje się Hetytów.

Funkcjonowanie dzisiejszego człowieka bez koła wydaje się wręcz niemożliwe. Znajduje ono szerokie zastosowanie. W średniowieczu używano kół m.in. do przeprowadzania tortur.

Najważniejsze wynalazki średniowiecza

Proch i broń palna

Wynalezienie prochu i broni palnej miało wielkie znaczenie dla dziejów wojskowości. Artyleria przez wiele stuleci stała się jednym z dominujących środków na polu walki. Już od średniowiecza używano jej do kruszenia umocnień przeciwnika – miast i zamków.

W świetle dostępnych materiałów źródłowych, broni palnej po raz pierwszy użyto w Europie w 1331 roku w trakcie walk o miasto Cividale we Friuli. Nieco później artyleria pojawiła się w Anglii (1338) i Francji (1339). Podczas wielkiej bitwy pod Crécy (1346) z czasów wojny stuletniej armia francuska miała ponoć ze sobą aż 200 armat.

Rozwój broni palnej nie byłby możliwy bez odkrycia prochu. Do dziś dnia uczeni debatują na temat tego, kto był autorem tego wynalazku. Już w średniowieczu sądzono, iż był to mnich Berthold Schwarz, zmarły w 1388 roku. Wersja ta jest jednak niepewna; niektórzy uważają ją za wymysł ówczesnych skrybów. O wiele bardziej prawdopodobny jest domysł, iż proch dotarł do Europy z Chin, choć brakuje na potwierdzenie tego twardych dowodów źródłowych.

Druk

Wynalazcą ruchomej czcionki był chiński kupiec Bi Scheng (XI wiek). Około 1450 roku niemiecki rzemieślnik, złotnik i drukarz Jan Guttenberg wykorzystał ten wynalazek do skonstruowania pierwszej przemysłowej metody druku na świecie.

Pomysł Guttenberga zmienił na wiele lat i stuleci Europę oraz świat. Nastąpił szybki rozwój drukarstwa. Na pęczki zaczęły powstawać nowe drukarnie, początkowo kierowane przez uczniów i współpracowników Guttenberga. W efekcie książka stała się znacznie tańsza i bardziej dostępna.

Najbardziej znanym dziełem drukarskim Guttenberga była 42-wierszowa Biblia (tzw. Biblia Guttenberga). Była ona wydawana w latach 1452-1455 w Moguncji. Jest uznawana za arcydzieło typografii. Wymienioną biblię drukowano w dwóch tomach; pierwszy składał się z 224 kart, drugi zaś z ponad 300.

Największe techniczne udogodnienia wieku XIX

Żarówka

Żarówka to elektryczne źródło światła. Za jej wynalazcę uważa się Amerykanina Thomasa Alvę Edisona. Tak naprawdę problematyką oświetlenia zajmowano się na wiele lat przed nim, zresztą z różnym skutkiem.

Sukcesem Edisona było wynalezienie lepszych materiałów do wytwarzania poszczególnych elementów żarówek. W efekcie skonstruowana przezeń żarówka w 1879 roku mogła świecić znacznie dłużej niż miało to miejsce dotychczas.

Nie trzeba chyba dodawać, iż odkrycie żarówki udogodniło życie ludzkości na wielu płaszczyznach. Sam Edison był wielkim konstruktorem. Oprócz żarówki, kierowany przezeń zespół opatentował m.in. płytę gramofonową, krzesło elektryczne oraz kombajn zbożowy.

Telefon

Telefon to niezwykle ważne urządzenie, bez którego wielu ludzi w dzisiejszym świecie nie mogłoby funkcjonować. Za twórcę telefonu uchodzi szkocki uczony Aleksander Graham Bell. W 1876 roku zgłosił swój projekt do urzędu patentowego. Tego samego dnia, tylko kilka godzin później, podobny projekt zarejestrował amerykański inżynier Elisha Gray. Jednak to Bell był pierwszy i to on wyciągnął z tego faktu sporo korzyści.

Już w rok po wynalezieniu telefonu, Aleksander Bell założył wielką firmę „Bell Telephone Company”. Z czasem przekształcono ją w AT&T, stanowiące do niedawna największe przedsiębiorstwo telekomunikacyjne na świecie.

Samochód

Pod koniec XIX stulecia wynaleziono jeszcze wiele innych urządzeń, które można uznać za niemałe historyczne odkrycia. Wśród nich znajdował się samochód. Pierwsze pojazdy tego typu posiadały napęd parowy. W późniejszym okresie zaczęto konstruować samochody o napędzie spalinowym. W 1876 roku Niemiec Nikolaus Otto opatentował silnik czterosuwowy.

W 1885 roku inny niemiecki wynalazca Gottlieb Daimler opracował silnik spalinowy. Jako paliwo posłużyła benzyna, która zastąpiła olej rzepakowy i oliwę z oliwek! W tym samym roku, urodzony w Mühlburgu, Carl Benz skonstruował trójkołowy samochód spalinowy. Benza uznaje się za właściwego twórcę samochodu. Jego pojazd na samym początku istnienia osiągał prędkość 16 km/h.

Benz już w 1886 roku ulepszył swój pojazd, dodając doń jeszcze jedno koło. Następnie – podobnie jak wcześniej Aleksander Graham – postawił na biznes i założył własne przedsiębiorstwo z siedzibą w Cannstadt niedaleko Stuttgartu. Przez pierwsze dziesięciolecia firma ta generowała duże zyski. Później jednak zaczęły się kłopoty. Ostatecznie spadkobiercy Benza połączyli swoje siły ze spółką Benz&Cie. Powstała w ten sposób nowa spółka, która zajęła się produkcją samochodów o nazwie Mercedes-Benz.

Jakie były przełomowe wynalazki świata XX-wiecznego

Penicylina

Przypuszcza się, iż szkocki bakteriolog i lekarz Aleksander Fleming odkrył penicylinę przez przypadek. Czy stwierdzenie to jest prawdziwe czy też nie, trudno jednoznacznie przesądzić.

Przełomowe odkrycie Fleminga miało miejsce pod koniec września 1928 roku. Szkot wykonał wtedy doświadczenie, do którego przymusiły go czynniki zewnętrzne. Przeprowadzony eksperyment sprawił, iż część bakterii uległa destrukcji. W tym momencie Fleming nie zdawał sobie kompletnie jeszcze sprawy z tego, iż jest autorem wielkiego odkrycia, uznawanego przez niektórych znawców zagadnienia za najważniejsze osiągnięcie medycyny współczesnej.

Za swoje dokonania Fleming otrzymał nagrodę Nobla w 1945 roku. Jak nikt inny na nią zasłużył, uczynił bowiem krok milowy w kierunku uratowania milionów istnień ludzkich. Nie można o tym zapomnieć.

Komputer

Komputery, a więc maszyny służące do przetwarzania informacji, pojawiły się stosunkowo niedawno temu. Za pierwszy komputer uznaje się amerykański komputer cyfrowy ENIAC, tworzony w latach 40. ubiegłego stulecia. Była to ogromna maszyna, która miała pomagać w pracy matematykom. ENIAC tworzyło 18000 lamp elektronowych i 1500 przekaźników. W sumie sprzęt ten ważył kilkadziesiąt ton i zajmował całe piętro budynku.

Przełomowym momentem w historii komputera było odkrycie tranzystora (1948). Od tego momentu datuje się błyskawiczny rozwój elektroniki. Zaczęto też produkcję elektronicznych komputerów analogowych.

W Polsce pierwszy komputer skonstruowano w 1958 roku. Jego twórcami byli pracownicy Zakładu Aparatów Matematycznych Polskiej Akademii Nauk. W 1981 roku w Nowym Yorku miała natomiast miejsce prezentacja pierwszego komputera PC. Stanowiło to istotną rewolucję w dziedzinie produkcji sprzętu elektronicznego, choć pierwszy PC miał zaledwie 16 KB pamięci RAM.

Autor: dr Mariusz Samp

Bibliografia:

1. Aschall F., Przełomowe odkrycia, Pasjonująca wędrówka po pracowniach największych uczonych, przekł. A. Skolimowski, Warszawa 1997.
2. Balchin J., 100 uczonych, odkrywców i wynalazców, którzy zmienili świat, przekł. B. Orłowski, Warszawa 2006.
3. Biziuk P., Alexander Fleming i penicylina [https://www.focus.pl/artykul/alexander-fleming-i-penicylina; dostęp: 24.11.2020].
4. Boorstin D. J., Odkrywcy, Dzieje ludzkich odkryć i wynalazków, przekł. M. Stopa, Warszawa 2001.
5. Chaline E., 50 maszyn, które zmieniły bieg historii, przekł. J. J. Malinowski, Warszawa 2018.
6. Chmielewski M., Historia odkrycia penicyliny [http://archive.is/IAWrG; dostęp: 24.11.2020].
7. Contamine P., Wojna w średniowieczu, Warszawa 2004.
8. Dineen J., Twenty inventors, Hove 1988.
9. https://www.magiaform.pl/krotka-historia-zarowki [dostęp.24.11.2020].
10.  https://mlodziez.krakow.pl/old/www.mlodziez.info/768_PIERWSZE_KO%C5%81O_-_WYNALAZEK_DZIEJ%C3%93W_%21.html [dostęp: 24.11.2020].
11. https://www.polskieradio.pl/9/1364/Artykul/952531,Komputer-wynalazek-ktory-zrewolucjonizowal-swiat [dostęp: 24.11.2020].
12. http://www.primus.com.pl/podst/galeria/udir_48///Historia%20komputera.pdf [dostęp:24.11.2020].
13. http://zestawykolowe.com.pl/historia-kola [dostęp: 24.11.2020].
14. Kaempffert W., Epokowe wynalazki w Ameryce i w Europie, Historia ich powstania i ich twórców, przekł. A. Kojrański, Warszawa 1932.
15. Moore P., Odkrycia i wynalazki, które zmieniły świat, Pionierzy współczesnej nauki i ich osiągnięcia, Ożarów Mazowiecki 2008.
16. Nogal A., Czarny proch i broń palna w Europie – tajemnica rewolucyjnego wynalazku [https://histmag.org/Czarny-proch-i-bron-palna-w-Europie-tajemnica-rewolucyjnego-wynalazku-19040; dostęp: 24.11.2020].
17. Orłowski B., Przyrowski Z., Księga wynalazków, Warszawa 1977.
18. Philbin T., 100 najważniejszych wynalazków w historii, przekł. J. Błaszczyk, Warszawa 2004.
19. Rutherford A., Kiedy człowiek opanował ogień? Stało się to wcześniej niż myślisz [https://wielkahistoria.pl/kiedy-czlowiek-opanowal-ogien-stalo-sie-to-wczesniej-niz-myslisz; dostęp: 24.11.2020].
20. Sieja B., Thomas Alva Edison – najważniejsze wynalazki, które (naprawdę) stworzył [https://www.komputerswiat.pl/artykuly/redakcyjne/thomas-alva-edison-najwazniejsze-wynalazki-ktore-naprawde-stworzyl/5pg67fq; dostęp: 24.11.2020].
21. Sosiński R., Rozmowy o technice, Warszawa 1963.
22. Spignezi S. J., Amerykańskie wynalazki, Innowacje, wynalazki i gadżety stworzone w USA, przekł. K. Kurek, Warszawa 2004.