Jakie były najpopularniejsze gazety w PRL? - przytaczamy tytuły, wraz z opisami

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Małgorzata JaskłowskaDrukujUdostępnij

Jak wyglądała prasa w czasach PRL

Środki masowego przekazu w PRL

W czasach PRL, podobnie jak teraz, niezbędne było informowanie społeczeństwa o tym, co dzieje się w Polsce i na świecie. Wszystkie media, czyli prasa, radio i TV, były zaprzęgnięte do oficjalnej propagandy socjalistycznej. Obowiązywała cenzura i żadne informacje niezgodne z oficjalną linią partyjną nie mogły ukazać się w środkach masowego przekazu.

W czasie, gdy nie było internetu i telefonów komórkowych, prasa była w zasadzie jedynym źródłem zwykłych, praktycznych informacji. W gazetach szukało się ogłoszeń o pracę, szukało montera czy fachowca, czy też sprawdzało program TV. Zakup codziennej gazety był koniecznością. Dlatego tak dotkliwy był brak gazet w latach 80..

Nie można powiedzieć, że socjalizm był całkowicie zły. Zlikwidowano analfabetyzm, zachęcano ludzi do czytania prasy i książek, oczywiście po linii partyjnej. Przeciętni ludzie wiedzieli, o co chodzi, dlatego też organ partyjny, czyli Trybunę Ludu kupowali tylko ci, którzy musieli z racji zawodowych. Przeciętni zjadacze chleba zaczytywali się w ówczesnych brukowcach. Nie była to jednak prasa brukowa jak obecnie. Unikano plotkarstwa, zaś o prywatnym życiu celebrytów czy polityków nie pisano. Ówczesna prasa codzienna zawiera ogromną ilość ciekawostek, do tego pisanych pięknym, literackim językiem polskim, którego obecna prasa może tylko pozazdrościć. Polskie dzienniki nie były tak grube, jak dziś i nie było artykułów na całą stronę lub dwie. Zawierały kilka do kilkunastu kartek, zaś artykuły były krótkie, lecz treściwe i ciekawe do czytania. Ówczesne gazety i czasopisma wydawane były na brzydkim, tanim papierze. Jednak, pomijając propagandę komunistyczną, ich treść stała na bardzo wysokim poziomie literackim.

Cenzura w czasach PRL

Cenzura prasy i mediów powstała w PRL już w roku 1946 i trwała aż do 1990 roku. Była to cenzura prewencyjna, która polegała na sprawdzeniu treści, zanim zostaną opublikowane. Powołano w tym celu Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, który podlegał bezpośrednio Prezesowi Rady Ministrów. Zgodnie z prawem cenzura miała na celu uniemożliwienie wprowadzania opinii publicznej w błąd, ujawniania tajemnic państwowych, godzenia w dobre obyczaje i interesy oraz ustrój Państwa Polskiego. W praktyce cenzura zabraniała publikacji jakichkolwiek treści niezgodnych z linią partyjną, ustrojem socjalistycznym i przewodnią rolą Związku Radzieckiego. Jakakolwiek krytyka ustroju czy przewodniej roli partii była niemożliwa.

Cenzurze podlegały wszystkie publikacje drukowane oraz audycje radiowe i telewizyjne, jak również przedstawienia teatralne i widowiska. Dlatego też, zarówno gazety, jak i popularne programy rozrywkowe w PRL były wcześniej sprawdzane, co do ich zgodności z linią partyjną. W PRL istniała lista książek zakazanych, na której znalazło się około 5 tysięcy pozycji. Książki te były wycofywane z bibliotek. Cenzura uniemożliwiła także wyświetlanie filmów, które nazywano „pułkownikami”, gdyż zaległy na pułkach. Cenzura była mocno krytykowana przez Kościół Katolicki w Polsce. W latach 80. powstał drugi obieg wydawnictw, drukowanych i rozprowadzanych nielegalnie poza cenzurą.

Jak czytano i kupowano gazety i czasopisma w PRL

W PRL gazety kupowano w kioskach, które obecnie zanikają. Nazywano je kioskami „Ruchu”, gdyż głównym wydawcą prasy był państwowy koncern wydawniczy RSW “Prasa-Książka-Ruch”. Drugim miejscem, gdzie można było kupić prasę, były popularne „empiki”, czyli Kluby Międzynarodowej Książki i Prasy, popularnie nazywane klubami lub empikami. Empiki powstały przede wszystkim w największych miastach i zawierały salonik prasowy, księgarnię oraz kawiarenkę z czytelnią, gdzie można było za darmo czytać prasę. Empiki były jedynym miejscem, gdzie można było nabyć prasę zagraniczną, o ile udało się ją zdobyć. Oczywiście tytuły zagraniczne były bardzo drogie i dostępne w bardzo małej ilości. PRL-owskie kluby stały się pierwowzorem przedsiębiorstwa “Empik”.

Dzienniki ukazywały się rano i po południu, zaś czasopisma zwykle w piątek. Prasa była bardzo tania i ogólnodostępna. Każdy tytuł dostępny był w postaci prenumeraty, jednak mało kto z tego korzystał, gdyż ludzi nie było stać na wyłożenie większej kwoty na raz.

Dopiero w latach 80. prasa stała się tak samo reglamentowana, jak wszystko inne. Dostanie codziennej gazety czy czasopisma graniczyło z cudem. Rano i po pracy ludzie ustawiali się w kolejce pod kioskami. Nie starczało dla każdego. Nieoficjalnym sposobem zdobycia codziennej prasy były tak zwane „teczki”. Wszyscy wiedzieli, że pracownicy kiosków odkładają prasę do teczek, czy to dla znajomych, czy dla rodziny. Można się domyślać, że coś z tego mieli. Ilość egzemplarzy była tak mała, że przeciętny zjadacz chleba nie mógł nawet poprosić o założenie mu teczki. Obecnie może dziwić, dlaczego wówczas o prasę walczono tak jak o szynkę. Ale trzeba pamiętać, że wówczas prasa, była jedynym źródłem potrzebnej na co dzień informacji. A może zainteresuje cię także ten artykuł o zapomnianych gwiazdach kina PRL?

Najpopularniejsze gazety w PRL

Polskie gazety partyjne

Organem prasowym PZPR była Trybuna Ludu, wydawana w latach 1948–1990. Była to główna tuba propagandowa partii. W Trybunie Ludu ukazywały się wiadomości krajowe i międzynarodowe, oczywiście przedstawione po linii partyjnej. Na wybrzeżu podobnym organem partyjnym był Głos Wybrzeża, zaś w innych regionach odpowiednie gazety lokalne.

Dla robotników wydawno Głos Pracy, dla młodych Sztandar Młodych, dla chłopów Dziennik Ludowy, zaś dla wojskowych Żołnierza Wolności.

W 1957 roku PZPR zaczęło wydawać tygodnik w formie gazetowej Polityka. Tygodnik miał być tubą propagandową czasów odwilży, jednak nie cieszył się powodzeniem czytelników.

Dzienniki i czasopisma dla młodych

Najpopularniejsze gazety w PRL dla dzieci i młodzieży:

• Na Przełaj, czasopismo harcerskie, w latach 1957 - 1992,
• Świat Młodych, pismo dla harcerzy i młodzieży szkolnej,
• Młody Technik,
• Modelarz,
• Dookoła Świata, tygodnik dla młodzieży o geografii i ciekawostkach ze świata, wydawane w latach 1954–1976, formie kolorowej gazetki.

Prócz gazet propagandowych jak, na przykład, Sztandar Młodych, starano się zainteresować młodzież techniką, wydając takie czasopisma jak Modelarz, czy Młody Technik. Młodym ludziom opowiadano o świecie tygodniku Dookoła Świata lub miesięczniku Kontynenty. Były to pisma apolityczne, o pięknie przyrody, krajobrazach, zabytkach i obyczajach różnych ludów. W latach 1958 - 1990 ukazywał się także tygodnik Kraj Rad ukazujący pozytywny obraz Związku Radzieckiego.

Dla młodzieży w PRL szczególną bolączką był brak dostępu do muzyki rozrywkowej i wiadomości, czy też plakatów i fotosów ówczesnych piosenkarzy. Pierwszym czasopismem, które wypełniło tę lukę, był tygodnik Razem, który pojawił się w 1976 roku.

Nie zapomniano również o najmłodszych. Dzieci przedszkolne otrzymywały kolorowe, ilustrowane rysunkami pisemko Miś, zaś starsze Płomyczek i Świerszczyk.

Czasopisma i gazety dla dorosłych

Dziś fraza „dla dorosłych” oznacza coś całkiem innego, jednak w czasach PRL sprawy seksu były całkowicie nieistniejące na łamach prasy. Jedynym smaczkiem były czarno-białe zdjęcia pań w kostiumach kąpielowych na ostatnich stronach czasopism.

Najbardziej poczytną gazetą dla dorosłych był Ekspres Wieczorny ukazujący się po pracy. Czytali go wszyscy i nikt nie wyobrażał spędzania wieczoru bez tej gazety. Jak wszystkie dzienniki był, to organ partyjny, jednak bardziej przystosowany dla zwykłego człowieka. To popularne czytadło zawierało krótkie informacje z kraju i świata oraz wypadki, wydarzenia, ciekawostki, a na ostatnich stronach sport. Z Ekspresem Wieczornym rywalizował Kurier Polski, w którym ukazywały się konkursy i anonse towarzyskie. O ile Ekspres Wieczorny i Kurier Polski były gazetami bardziej rozrywkowymi, to Życie Warszawy, ukazujące się rano, miało charakter bardziej poważny i informacyjny.

Najpopularniejsze gazety w PRL dla dorosłych:

• Ekspres Wieczorny z sobotnim dodatkiem Kulisy, wydawany w latach 1946 - 1999,
• Kurier Polski, wydawany w latach 1957–1999,
• Życie Warszawy.

W PRL czytano nie tylko gazety propagandowe, lecz także kolorowe czasopisma z ciekawostkami i poradnikami. Szczególnym powodzeniem cieszyła się Kobieta i życie, z dowcipami na ostatniej stronie. Przyjaciółka była pismem obyczajowym, opisującym różne zdarzenia z życia przeciętnych ludzi. Ogromnym powodzeniem cieszyło się czasopismo Żyjmy Dłużej będące kopalnią poradników na temat zdrowia i żywienia.

Najpopularniejsze czasopisma:

• Przekrój, czasopismo społeczno-kulturalnewydawane w latach 1945–2013 w Krakowie,
• Przyjaciółka,
• Panorama,
• Żyjmy Dłużej,
• Szpilki, 1935 - 1994, tygodnik satyryczny,
• Poznaj swój kraj, czasopismo turystyczno-krajoznawcze,
• Kobieta i życie, tygodnik ukazujący się w latach 1946 - 2002,
• Film, tygodnik wydawany w latach 1946–2013,
• Ekran, tygodnik filmowo-telewizyjny, wydawany w latach 1957 - 1992, w formie kolorowego czasopisma,
• Horyzonty Techniki, miesięcznik o technice i wynalazczości, wydawany od 1948 do 1990,
• Jazz, miesięcznik poświęcony muzyce jazzowej, ukazywał się w latach 1956 - 1977.

Polskie gazety i czasopisma sportowe:

• Echo stadionu, pierwsze polskie czasopismo poświęcone wyłącznie sportowi,
• Piłka nożna,
• Sportowiec.