Kalina Jędrusik - pochodzenie, rodzina, kariera teatralna, kariera filmowa, śmierć
„Bo we mnie jest seks” śpiewała Kalina Jędrusik w słynnej piosence z Kabaretu Starszych Panów. I rzeczywiście – jako aktorka i piosenkarka uchodziła za pełną seksapilu. Jej kariera filmowa przypadła na okres, kiedy było to szczególnie cenione. Prasa chętnie obwoływała kolejne aktorki symbolami seksu. Jej filmografia obejmuje role dramatyczne i komediowe, ale to Kabaret Starszych Panów zrobił z niej gwiazdę, którą znamy. Oto biografia jednej z najbardziej rozpoznawalnych aktorek polskiego kina i telewizji.
Jeśli szukasz więcej informacji i ciekawostek historycznych, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o sławnych aktorach i aktorkach.
Z tego artykułu dowiesz się:
Kalina Jędrusik - pochodzenie, dzieciństwo i młodość
Istotnie wyższa inteligencja
Kalina Jędrusik urodziła się w 1930 roku w Gnaszynie, wówczas niewielkiej miejscowości pod Częstochową. Była drugą córką państwa Jędrusików. Jej rodzina nie pracowała na roli. Kalina miała inteligenckie pochodzenie, chociaż jeszcze dziadek był robotnikiem. Ojciec – Henryk Jędrusik był politykiem, senatorem II RP i działaczem społecznym. W Gnaszynie został kierownikiem szkoły powszechnej, gdzie wprowadzał edukację opartą na systemie daltońskim Helen Pankhurst. Przypominała trochę założenia szkoły demokratycznej – z naciskiem na samodzielność, odpowiedzialność i współpracę uczniów. (por. Michalski D., 2010: s. 7, 25) Życiorys Kaliny zaczyna się więc trochę inaczej niż aktorek takich jak Pola Raksa czy Barbara Kwiatkowska-Lass. Miała dobry start, a jej talenty zostały wcześnie dostrzeżone i docenione. W sprawozdaniu o postępach siedmioletniej Kalinki nauczycielka napisała „Jest dzieckiem o istotnie wyższej inteligencji” (Michalski D.: s. 9). Była nie tylko utalentowana i przedsiębiorcza, ale niezależna. Przewodziła koleżankom, chodziła własnymi drogami i była ukochaną córeczką ojca. Kiedy miała 10 lat wybuchła wojna.
Wojna i pokój
W czasie wojny rodzina mieszkała w letnim domu w Bartkowicach. Sielskie życie w wiejskim dworku było przerywane nocnymi rewizjami Gestapo. Pan Jędrusik, jako były senator RP miał się czego bać. Podobnie osoby, które tam się ukrywały w różnym czasie. Dla dzieci ten czas był trudny, chociaż były też rodzinne śpiewy przy fortepianie, wielka biblioteka, gospodarstwo i sad.
W czasie wojny Kalina otarła się o śmierć, kiedy nie wytrzymała rewizji i uciekła przez okno. Matce udało się powstrzymać Niemca, który chciał do niej strzelić. Poza tym jednak rodzina żyła z dala od wojennego zamieszania.
Po wojnie Jędrusikowie sprzedali dworek i przenieśli się do miasta. Nie było ich stać na takie życie. Poza tym pochodzenie ojca nie było czymś, czym należało się chwalić w Polsce Ludowej.
Kalina Jędrusik uczęszczała do liceum ogólnokształcącego w Częstochowie. Była tu jak zawsze sobą – piękna i inteligentna, ale też zawsze stawiała na swoim. Przyszła aktorka już w liceum zaczęła grywać w szkolnym teatrzyku. Po zdaniu matury wyjechała do Krakowa i zaczęła studia w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej. (Michalski D.: s. 20)
Aktorka – od teatru do kabaretu
Jędrusik na scenie
Do szkoły teatralnej zdała za pierwszym podejściem. Jej życiorys jako aktorki zaczyna w tym miejscu nabierać tempa. Chociaż w domu zawsze akceptowano jej talent i wybory życiowe, to dopiero w Krakowie mogły zostać naprawdę docenione. Przyciągał przede wszystkim jej głos. Podobno ludzie potrafili się zatrzymywać na ulicy, kiedy śpiewała przy otwartym oknie. (Michalski D.: s. 53) Miała operową skalę i siłę głosu. Nawet zastanawiała się nad karierą w operze. Jednak życiorys miał się rozwinąć inaczej. Ciekawe, że Kabaret Starszych Panów wylansował ją później jako seks-bombę śpiewającą prawie szeptem. Rzadko wykorzystywała swoją skalę.
Jako aktorka sprawdziła się doskonale i była bardzo oddana pracy w teatrze. Jeszcze jako studentka w 1949 roku dostała rolę śpiewaną w przedstawieniu „Ljubow Jarowaja” na deskach krakowskiego teatru im. Słowackiego. Po studiach wyjechała do Gdańska i zaczęła występować w Teatrze Wybrzeże (1953 r.).
W tym samym czasie Kalina Jędrusik zaczęła się też udzielać w teatrze radiowym i rolach bardziej kabaretowych. Ale nie zabawiła długo na wybrzeżu. Już w 1955 roku przeniosła się do Warszawy i zaczęła grywać w tutejszych teatrach.
Teatr telewizji
W tym czasie pojawił się w życiu Jędrusik Stanisław Dygat. Znany już w II Rzeczpospolitej polski autor i tłumacz był dla Kaliny kimś wyjątkowym. Jego teksty czytała w liceum, dzięki nim - jak sama później przyznawała - zdała egzamin na studia. (Michalski D.: s. 73) Został kierownikiem Teatru Wybrzeże w 1953 roku. Poznali się bliżej na jakiejś imprezie i od razu przypadli sobie do gustu. Jednak to on, dużo starszy od Kaliny, żonaty mężczyzna zabiegał o względy aktorki. Przez pewien czas żyli w nieznośnym układzie. Mieszkali wszyscy razem – on, pierwsza żona, córka i kochanka. W końcu zostawił dla niej żonę i w 1958 roku romans zwieńczyli ślubem.
Tu Dygat był kierownikiem literackim zespołu filmowego. Ale Kalina Jędrusik była znana już z głośnych ról w Teatrze Narodowym – Polly w „Operze za trzy grosze” i Ofelii w „Zamku w Szwecji”. Jej filmografia zaczyna się od roli w „Ewa chce spać” (1957 r.). Zagrała tam mieszkankę hotelu robotniczego Biernacką, później grywała często epizodyczne role.
Jednak medium, dzięki któremu aktorka zrobiła karierę i wylansowała charakterystyczną personę romantycznej, zdystansowanej do siebie seks-bomby okazała się telewizja.
Pierwsza eksperymentalna stacja telewizyjna w Polsce powstała już w latach 30-tych. Jednak popularyzacja tego medium nastąpiła dopiero po wojnie. Pierwszy program polskiej telewizji zaczął nadawać w tym samym czasie kiedy Kalina rozpoczęła karierę teatralną. (por. Szafran M., 2015, https://wiekdwudziesty.pl/telewizja-polska-w-latach-1945-81-zarys-historii/, dostęp 15.07.2021) Wkrótce zaczęto nadawać dłuższe programy, sztuki, wyemitowano nawet filmy. Debiutem Jędrusik w telewizji była prawdopodobnie rola w Kleopatry w „Cezarze i Kleopatrze” z 1956 roku (życiorys udokumentowany przez Dariusza Michalskiego wspomina jeszcze o „Księżniczce na ziarnku grochu” – por. Michalski D.: s.136). Rok później zagrała Heloizę w telewizyjnej sztuce reżyserowanej przez Adama Hanuszkiewicza. Potem posypały się kolejne role. Jednak nie to okazało się jej głównym osiągnięciem. Sprawdź także ten artykuł o zapomnianych gwiazdach kina PRL.
Kabaret Starszych Panów
W 1959 roku Kalina Jędrusik po raz pierwszy wystąpiła w Kabarecie Starszych Panów, który od roku nadawał programy w polskiej telewizji. I to okazało się strzałem w dziesiątkę. Jeremi Przybora zobaczył ją w roli Polly w telewizyjnej adaptacji „Opery za trzy grosze” w 1958 roku. (Michalski D.: s. 172) Szukał wtedy z Jerzym Wasowskim śpiewającej aktorki do kabaretu, kogoś, kto zagra postać bardziej liryczną, tajemniczą niż dotychczasowi aktorzy komiczni. Jednocześnie musiała mieć dystans do siebie i do roli. Kalina Jędrusik idealnie pasowała do tych wymagań. Zaczęła więc grać ze świetnymi aktorami polskiej telewizji m.in.: Wiesławem Michnikowskim, Mieczysławem Czechowiczem, Ireną Kwiatkowską.
Kabaret Starszych Panów wydobył jej całą zmysłowość. Jędrusik naprawdę mogła być tam sobą, a w każdym razie budować personę ekranową, którą tak dobrze rozpoznajemy do dziś. Aktorka najczęściej wcielała się w rolę Dziewczyny, ale była też w kabarecie Kaloryną (dziewczyną stworzoną z żeberka od kaloryfera), Julią, Laurą lub nawet po prostu Sex-Bombą. W końcu zaczęto ją nazywać Kaliną. (Michalski D.: s. 183)
Kabaret działał pod znaną nazwą do 1966 roku. Jędrusik wystąpiła jednak jeszcze w programie „Deszczowa Suita” (1967), Kabaret Starszego Pana (1969) oraz w Kabarecie Jeszcze Starszych Panów (1978-80).
Filmografia i schyłek życia
Aktorka na dużym ekranie
Życiorys Kaliny Jędrusik nie kończy się na telewizji. Jej filmografia obejmowała role postaci komediowych i dramatycznych. Jak wspomniałam, zadebiutowała w 1957 roku w „Ewa chce spać”. Potem grywała niewielkie role w filmach różnych reżyserów. Jej pierwsza wyrazista rola to Zuzanna w „Upale” Kazimierza Kutza (1964). Grała tu u boku Starszych Panów przewodniczącą Drużyny Przeciwudarowej im. Kupały. Równie wyrazistą kreację romantyczno-komediową zaprezentowała w 1966 roku w „Lekarstwie na miłość” (por. Nowak E., 1980: s. 66) obok Krystyny Sienkiewicz i Andrzeja Łapickiego. W poważniejszą rolę wcieliła się w 1967 roku w filmie „Jowita” Janusza Morgensterna, gdzie zagrała żonę trenera granego przez Zbigniewa Cybulskiego. Reżyserzy chętnie obsadzali ją też w roli prostytutki, z czego sama trochę sobie żartowała. Jej biografia podszyta była skandalami (otwarte małżeństwo z rozwodnikiem i opinia seks-bomby wystarczyły, żeby być skandalistką w PRL). Może dlatego łatwo wyobrażano ją sobie w rolach prostytutki, kochanki lub niewiernej żony.
Kalina Jędrusik pojawiała się na dużym ekranie do końca życia. Ostatni raz aktorka wystąpiła w roli kierowniczki chóru w „Podwójnym życiu Weroniki” Krzysztofa Kieślowskiego (1991). W tym samym roku zmarła. Śmierć została wywołana przez reakcję alergiczną na sierść kota.
Kalina Jędrusik - życiorys za kulisami
W małżeństwie była prawdopodobnie szczęśliwa, chociaż układ był nietypowy. Oboje ze Stanisławem Dygatem mieli lekkie podejście do wierności. Pojawiały się romanse i wiedzieli o wzajemnych zdradach. Mimo to łączyło ich gorące uczucie.
Nie mieli dzieci. Po poronieniu jednego dziecka i śmierci córeczki tuż po urodzeniu Kalina nie mogła już zajść w ciążę. Pozostała więc wieczną kochanką, nigdy ustatkowaną żoną i matką.
Była za to wielbicielką zwierząt. Mimo uczulenia na sierść zajmowała się licznymi kotami i dokarmiała bezdomne psy. Ostatecznie to alergia okazała się dla niej śmiertelna.
Chociaż znało ją tak wielu aktorów i tak wielu widzów śledziło plotki na jej temat, do dziś trudno powiedzieć jaka była naprawdę Kalina Jędrusik. Do jakiego stopnia aktorka budowała swoją personę? Niektórzy uważali nawet, że Jędrusik taką, jaką znamy, stworzyli mężczyźni, przede wszystkim jej mąż – Stanisław Dygat. Z drugiej strony to ona decydowała gdzie gra. Wybrała Kabaret Starszych Panów, w którym stworzyła swoją najbardziej rozpoznawalną postać. Chociaż rola, jaką odgrywała w tym kabarecie, rozwijała się z czasem, dojrzewała razem z aktorką i jej doświadczeniem.
W filmie grywała różne postacie. Jej piękna, ale charakterystyczna twarz dobrze sprawdzała się przede wszystkim w kreacjach komediowych. Odgrywała też role, które wzbogacały jej nie zawsze udany życiorys. Bywała w nich matką, prostytutką, wdową (wcieliła się m.in. w postać Kazimiery Wąsowskiej w adaptacji filmowej„Lalki” B. Prusa z 1968 roku). Uderzające jest to, że jej filmografia składa się głównie z ról drugo- i trzecioplanowych. Była przede wszystkim gwiazdą telewizji.
Życiorysu tak wyrazistej postaci nie sposób podsumować jednym zdaniem. Była Wenus polskiego kina i telewizji. Może dlatego najlepiej pamiętamy ją z czasów, kiedy jej uroda i seksapil świeciły największym blaskiem.
Autor: Ludwika Wykurz
Bibliografia:
- Dariusz Michalski, Kalina Jędrusik, Iskry 2010
- Nowak E., Kinematografia w Polsce Ludowej 1947-1980, Warszawa 1980
- Michał Szafran, Telewizja polska w latach 1945-81. Zarys historii, w: https://wiekdwudziesty.pl/telewizja-polska-w-latach-1945-81-zarys-historii/, dostęp: 15.07.2021