Ayman al-Zawahiri – za informacje o nim FBI wciąż oferuje 25 milionów dolarów

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Herbert GnaśDrukujUdostępnij

Ayman al-Zawahiri: jego korzenie rodzinne, wczesna działalność terrorystyczna

Pochodzenie Aymana al-Zawahiriego, wczesne inspiracje islamskim fundamentalizmem

Ayman Mohammed Rabie al-Zawahiri urodził się – zgodnie z danymi prezentowanymi na stronie FBI – 19 czerwca 1951 roku w Kairze, chociaż częściej spotykaną datą dzienną jest 9 czerwca. Ród, z którego pochodzi, osiedlił się w Egipcie około roku 1860. Jego dziadek od strony ojca, szejk Al-Ahmadi Al-Zawahiri, był muzułmańskim uczonym oraz imamem w meczecie Al-Azhar, dziadek ze strony matki, Abdul-Wahab Azzam, był profesorem literatury orientalnej na Uniwersytecie w Kairze, prezydentem tego Uniwersytetu oraz ambasadorem Egiptu w Arabii Saudyjskiej, Pakistanie i Jemenie. Ufundował również Uniwersytet Króla Sauda w Rijadzie, stolicy Arabii Saudyjskiej. Ojciec al-Zawahiriego  był profesorem farmacji na Uniwersytecie Ain Shams. Warto też wspomnieć, że brat jego dziadka od strony matki, Abdul-Razaq Azzam był pierwszym Sekretarzem Generalnym Ligi Arabskiej. Wysoką pozycję religijną miał również wuj ojca Aymana al-Zawahiriego, Rabi’a al-Zawahiri, który był wielkim imamem na Uniwersytecie al-Azhar w Kairze.

Swoją młodość spędził w Maadi na przedmieściach Kairu. Dosyć wcześnie zaczął się stykać z ruchami islamskimi, w tym o charakterze fundamentalistycznym. Już w wieku 15 lat sam zorganizował i został przywódcą niewielkiej grupy uczniów, której celem miało być odsunięcie od władzy rządu Gamala Abdela Nassera. W wieku 15 lat został również aresztowany za przynależność do wyjętego wtedy spod prawa Bractwa Muzułmańskiego (al-Ilkwan al-Muslimum), do którego przystąpił w wieku 14 lat. Z Bractwem Muzułmańskim jeszcze wcześniej był związany radykalny islamista Sajjid Kutb, który można powiedzieć, że po części stał się inspiracją dla al-Zawahiriego i którego często wspominał w swoich pismach.

Sajjid Kutb był również Egipcjaninem, który we wczesnych latach 50. XX wieku mieszkał w Stanach Zjednoczonych. Uważał on jednak to państwo za nieczyste. Uważał, że konieczne jest uwolnienie się od wpływów Zachodu, a to jest możliwe tylko przez islamski fundamentalizm, świętą wojnę i męczeństwo. Prawdziwy zaś muzułmanin ma obowiązek walczyć nie tylko z Zachodem, ale i z jego sympatykami zarówno w Egipcie, jak i innych państwach arabskich. Podobnie, jak później i sam al-Zawahiri również Kutb spiskował przeciwko władzom Egiptu. W roku 1954 aresztowano go za przygotowywanie zamachu na Nassera, zaś w 1966 aresztowano go ponownie, tym razem za spiskowanie z Bractwem Muzułmańskim przeciwko rządowi Egiptu. Tym razem został skazany na śmierć i stracony.

Sajjid Kutb nie zainspirował al-Zawahiriego tylko i wyłącznie pod względem działalności politycznej i terrorystycznej, ale i ideologicznej. Ayman al-Zawahiri przejął bowiem od Kutba również i rozumienie islamu a konkretnie salafidzkie podejście do niego. Salafici rozumieli islam w sposób niezwykle konserwatywny i nie uznawali żadnych islamskich tradycji, które zostały ustanowione po latach życia proroka Mahometa, zakładali powrót islamu do jego źródeł. Al-Zawahiri na podstawie tej doktryny wzywał później w swoich pismach do sprzeciwiania się nie tylko chrześcijanom i Żydom, ale i muzułmanom, którzy sprzeniewierzyli się salafizmowi, stając się również w ten sposób niewiernymi.

Egipski Islamski Dżihad, spisek na życie Anwara Sadata, pobyt al-Zawahiriego w więzieniu

To właśnie po aresztowaniu Kutba w latach 60. al-Zawahiri przystąpił do Egipskiego Islamskiego Dżihadu. Ruch ten powstał w 1973 roku, a jego celem było odsunięcie od władzy świeckiego rządu i zaprowadzenie rządów opartych na islamie. W międzyczasie jednak również zdobywał wykształcenie: ukończył studia medyczne na Uniwersytecie w Kairze, który opuścił jako wykwalifikowany chirurg. Przez 3 lata pracował nawet w latach 70. w tym charakterze dla armii egipskiej. Ayman al-Zawahiri na tyle jednak zaangażował się później w działalność Egipskiego Islamskiego Dżihadu, że już pod koniec lat 70. uczestniczył w przygotowaniach do zamachu na prezydenta.

Anwar Sadat, ówczesny prezydent Egiptu w istocie został zamordowany podczas parady wojskowej w roku 1981. W konsekwencji tego wydarzenia al-Zawahiri został aresztowany i oskarżony o udział w spisku. W trakcie śledztwa nie zgromadzono jednak przeciwko niemu wystarczających dowodów. Nie wyszedł jednak na wolność, ponieważ postawiono mu co prawda zarzut znacznie mniejszego kalibru: nielegalne posiadanie broni, jednak okazał się on wystarczający, aby musiał spędzić 3 lata w więzieniu. Wspomina się, że prawdopodobnie był w nim torturowany.

Po opuszczeniu więzienia w 1984 roku postanowił zająć się pracą zawodową. Otworzył nawet własną klinikę w Maadi. Po roku praktyki zawodowej dołączył do Czerwonego Półksiężyca. Niedługo później, w roku 1985, wraz z organizacją wyjechał na misję zagraniczną do Peshawaru w Pakistanie. Zajmował się tam leczeniem mudżahedinów, którzy brali udział w walkach z 40 Armią Radziecką podczas inwazji ZSRR na Afganistan. Spekuluje się, że to wtedy mógł po raz pierwszy zetknąć się z Osamą bin Ladenem, który był wtedy saudyjskim przedsiębiorcą budowlanym. Jak podają Aubrey Immelman and Kathryn Kuhlmann obu łączyło kilka cech: pochodzili z szanowanych rodzin, byli wykształceni i zamożni. Jeśli szukasz więcej ciekawostek, sprawdź także ten artykuł z TOP 10 zamachów.

Ayman al-Zawahiri i Al-Kaida

Sojusz Aymana al-Zawahiriego i Osamy bin Ladena, przejęcie przywództwa po jego śmierci

Kiedy wojska radzieckie opuściły Afganistan i skończyła się ta wojna, Osama bin Laden i Ayman al-Zawahiri już wspólnie wyjechali do Sudanu, z którego ten pierwszy został przez władze pod naciskiem USA usunięty. Al-Zawahiri nie porzucił też swojej działalności w ramach organizacji fundamentalistycznych. W pewnym momencie został bowiem przywódcą Egipskiego Islamskiego Dżihadu. Jego organizacja odpowiadała m.in. za próbę zamachu na kolejnego prezydenta Egiptu Hosniego Mubaraka w Etiopii w 1995 roku. Jako z kolei powód usunięcia al-Zawahiriego z Sudanu podaje się fakt, że rządowi w Chartumie nie podobało się, iż kierowany przez al-Zawahiriego Egipski Islamski Dżihad wykorzystywał swój własny system „sądownictwa” oraz stosował egzekucje. Do tego dochodziła oczywiście obawa o relacje z Egiptem. Osama bin Laden i Ayman al-Zawahiri trafili wtedy do Afganistanu, gdzie byli chronieni przez talibów.

Rola Aymana al-Zawahiriego w Al-Kaidzie stale rosła. Zgodnie z informacjami FBI w 1998 roku kierowany wtedy przez niego Egipski Islamski Dżihad połączył się z Al Kaidą, przyjmując nazwę Qaeda al-Jihad. Już w 1998 roku był zresztą drugim sygnatariuszem wydanej przez Osamę bin Ladena fatwy, w której wzywał do zabijania Amerykanów oraz ich sojuszników. Coraz częściej w odniesieniu do al-Zawahiriego używano takich określeń, jak prawa ręka bin Ladena, porucznik bin Ladena lub też wręcz mózg bin Ladena. Mówiło się też o nim jako o drugim najbardziej poszukiwanym terroryście na świecie. Ayman al-Zawahiri uważany był za ideologicznego przywódcę Al-Kaidy, a nawet za osobę w większym stopniu odpowiedzialną za jej bieżące funkcjonowanie. Sądzono nawet, że to on w większym stopniu, niż sam Osama bin Laden odpowiadał za zorganizowanie zamachów, które miały miejsce 11 września 2001 roku. Porównując ich dwóch wspomina się jednak, że al-Zawahiriemu brak jest charyzmy bin Ladena.

Po tym, jak CIA udało się zabić Osamę bin Ladena Ayman al-Zawahiri w czerwcu 2011 roku przejął stery przywódcy Al-Kaidy. Jeszcze zanim to nastąpiło w dniu 8 czerwca opublikował swoje wystąpienie. Stwierdził przede wszystkim, że Al-Kaida wspiera działania wymierzone w rządy takich państw, jak Egipt, Libia, Syria, Pakistan, Somalia i Jemen, zaś celem powinno być wprowadzenie w tych państwach systemu rządów, który byłby oparty na szariacie. Przywołał również sojusz z przywódcą talibów Mohammedem Omarem. Co ciekawe, tym razem wezwał do skupienia się w kontekście przeprowadzanych ataków wyłącznie na świecie zachodnim, a jednocześnie do tego, aby nie były one ukierunkowane na muzułmanów. Stanowiło to pewien zwrot w odniesieniu do wcześniej prezentowanych przez niego poglądów. Część analityków twierdziła, że po śmierci bin Ladena al-Zawahiri może dążyć do przeprowadzenia spektakularnego zamachu terrorystycznego aby pokazać, że również posiada odpowiednie zdolności organizacyjne. Jak dotąd jednak za jego przywództwa w Al-Kaidzie taki zamach nie miał miejsca.

Ayman al-Zawahiri na liście FBI, czy nadal żyje?

Amerykański Departament Stanu w dalszym ciągu oferuje nagrodę w wysokości 25 milionów dolarów za informacje mogące doprowadzić do jego skazania. W jego profilu nadmieniono, że powinien być uważany za uzbrojonego i niebezpiecznego. Zawarto w nim także informację o jego udziale w zamachach z 7 sierpnia 1998 roku na amerykańskie ambasady w Nairobi w Kenii oraz w Dar es Salam w Tanzanii, za które współodpowiedzialna była kierowana wtedy przez niego organizacja Egipski Islamski Dżihad. Co ciekawe, nie wspomina się w ogóle o zamachach z 11 września, ani np. o ataku na amerykański niszczyciel USS Cole, który miał miejsce w 2000 roku u wybrzeży Jemenu. Wspomina się też o jego licznych aliasach: Abu Muhammad, Abu Fatima, Muhammad Ibrahim, Abu Abdallah, Abu al-Mu'iz, doktor, nauczyciel, Nur, Ustaz, Abu Mohammed, Abu Mohammed Nur al-Deen, Abdel Muaz. Podano, że posługuje się językami arabskim i francuskim. Przy jego profilu na stronie FBI brak jest informacji o tym jakoby został zabity lub zmarł.

W ciągu ostatnich kilku lat brak było nowych informacji o Aymanie al-Zawahirim i jego działalności. Krążyły pogłoski jakoby albo został zabity, albo też, że zmarł z przyczyn naturalnych, lub też z powodów zdrowotnych. Wymieniano tu np. problemy z oddychaniem powiązane z astmą. W żaden jednak sposób jego śmierć nie została oficjalnie potwierdzona. Ostatnio opublikowane przez niego nagranie wydaje się jednak przeczyć wszelkim tego typu pogłoskom, chociaż i tutaj pojawiają się pewne wątpliwości. Nagranie pt. „Jerozolima nie będzie zjudaizowana” ukazało się ono dokładnie w 20 rocznicę zamachów z 11 września, nie wiadomo jednak kiedy konkretnie zostało nagrane.

Co prawda al-Zawahiri wspomina w nim o pewnych niedawnych wydarzeniach, jak np.  atak na rosyjską bazę wojskową w Syrii (1 stycznia 2021 roku), jednakże brak jest w nim chociażby bezpośredniego odniesienia do ponownego przejęcia władzy przez talibów w Afganistanie. Jest zatem możliwe, że nagranie to zostało przygotowane wcześniej i jedynie rozpowszechnione w stosownym momencie. A zatem to, czy Ayman al-Zawahiri nadal żyje i gdzie się znajduje, pozostaje zagadką.

Autor: Herbert Gnaś

Bibliografia:

1. Y. H. Aboul-Enein, Ayman Al-Zawahiri: The Ideologue of Modern Islamic Militancy, Counterproliferation Paper No. 21, USAF Counterproliferation Center, Air University Maxwell Air Force Base, Alabama 2004.
2. J. Bajoria, L. Hudson Teslik, Profile: Ayman Al-Zawahiri, https://www.dinfos.dma.mil/Portals/66/OPSEC/Profile_%20Ayman%20al-Zawahiri%20_%20Council%20on%20Foreign%20Relations.pdf, dostęp: 11.10.2021.
3. M. Brylew, Stowarzyszenie Braci Muzułmanów –od ideologii do terroryzmu, „Studia nad Bezpieczeństwem”, nr 1/2016.
4. K. Danielewicz, Rola amerykańskiej Centralnej Agencji Wywiadowczej – CIA – w wykryciu i zabiciu Osamy Bin Ladena, A. Krzak, D. Gibas-Krzak (red.), Służby specjalne w systemie bezpieczeństwa państwa, Przeszłość – teraźniejszość – przyszłość. Materiały i studia, t. II, Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskie, Szczecin–Warszawa 2012.
5. A. Immelman, K. Kuhlmann,“Bin Laden’s Brain”: The Abrasively Negativistic Personality of Dr. “Bin Laden’s Brain”: The Abrasively Negativistic Personality of Dr. Ayman al-Zawahiri Ayman al-Zawahiri, https://digitalcommons.csbsju.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1030&context=psychology_pubs, dostęp: 11.10.2021.
6. Lider Al-Kaidy na nagraniu w rocznicę zamachów 11 września. Sądzono, że nie żyje, https://www.onet.pl/informacje/onetwiadomosci/lider-al-kaidy-na-nagraniu-w-rocznice-zamachow-11-wrzesnia-sadzono-ze-nie-zyje/tq66182,79cfc278, dostęp: 12.10.2021.
7. Most Wanted Terrorist. Ayman al Zawahiri, https://www.fbi.gov/wanted/wanted_terrorists/ayman-al-zawahiri/download.pdf, dostęp: 11.10.2021.
8. A. Olech, Największe organizacje terrorystyczne na świecie: charakterystyka zagrożenia - modus ponens, „Wiedza Obronna”, nr 4/vol.273/2020.