Bitwa pod Warną i śmierć Władysława Warneńczyka – zobaczcie, jak do tego doszło

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Mariusz SampDrukujUdostępnij

Węgry w walce z Turkami

Na początku XV stulecia wzrósł napór Turków w Europie. Szczególnie narażone na ataki muzułmanów były Bałkany. W 1441 roku sułtan Murad II uderzył na Belgrad, uznawany za „wrota do Węgier”. Trwające pół roku oblężenie węgierskiego miasta ostatecznie zakończyło się niepowodzeniem napastników.

W kolejnych latach trwały dalsze walki między Turkami Osmańskimi a Węgrami. Sporo sukcesów odniosła w nich armia węgierska, dowodzona przez utalentowanego wojewodę siedmiogrodzkiego Janosa Hunyady. W 1442 roku udało mu się odeprzeć aż 3 wyprawy wroga.

Z inicjatywy papiestwa w 1443 roku wyruszyła przeciwko Turkom krucjata. Jej nominalnym dowódcą został ówczesny król Władysław III Warneńczyk (1434-1444). Siły zbrojne chrześcijan odniosły sporo sukcesów. Zdobyły Sofię i rozgromiły muzułmanów w dwóch bitwach: nad rzeką Morawą (nieopodal Niszu) oraz pod Zlatnicą.

Węgrzy, oszołomieni niedawno odniesionymi zwycięstwami, rozpoczęli na wiosnę 1444 roku przygotowania do kolejnej wyprawy przeciwko niewiernym. Istotną rolę w montowaniu koalicji antytureckiej odegrał legat papieski Julian Cesarini, dążący do definitywnego wyparcia Osmanów z Europy. W trakcie tych przygotowań Murad II zwrócił się przez pośredników do króla Władysława z propozycją zawarcia traktatu pokojowego. Inicjatywa ta padła na podatny grunt, zaś syn Władysława Jagiełły podpisał 1 sierpnia 1444 roku w Szegedynie pokój z sułtanem.

Jednak już po kilku dniach Władysław III Warneńczyk zmienił zdanie i wypowiedział niedawno zawarty pokój. Przekonał go do tego legat Cesarini. Do dnia dzisiejszego uczeni próbują wytłumaczyć postępowanie króla. Wyrażono nawet opinię, iż Władysław okazał się być zwykłym krzywoprzysięzcą, niezważającym na dane wcześniej słowo. Czy tak rzeczywiście było, niepodobna stwierdzić z całą pewnością.

Bitwa pod Warną

Siły zbrojne i przygotowania do wyprawy

Niezwłocznie po zerwaniu traktatu szegedyńskiego król Władysław III Warneńczyk rozpoczął przygotowania do wojny z niewiernymi. Udało mu się zgromadzić maksymalnie 25 000 rycerzy. Gros tych sił stanowiły oddziały węgierskie. Wspierały je posiłki czeskie, bośniackie, chorwackie, bułgarskie, mołdawskie, wołoskie i ruskie. W wojnie z Turcją wzięło też udział kilkuset ochotników przybyłych z Polski.

Armia sprzymierzonych składała się głównie z ciężkozbrojnej jazdy. Wprawdzie w wojsku tym obecna była również piechota, jednak ze względu na jej liczbę nie przedstawiała ona większej wartości. Ogólnie rzecz ujmując, uzbrojenie i wyposażenie wojska chrześcijańskiego pozostawiało wiele do życzenia.

Turcy zawczasu dowiedzieli się o przygotowaniach Węgrów. W efekcie zdołali zgromadzić około 60 000 ludzi. Zasadniczy trzon armii tureckiej tworzyły oddziały jazdy (spahisi) oraz piechoty (janczarzy). Dowództwo nad nimi objął Murad II, który chciał powetować sobie doznane wcześniej straty z rąk chrześcijan.

Warna (10 listopada 1444 roku) – przebieg feralnej bitwy pod Warną

Przeciwko Imperium Osmańskiemu Węgrzy wyruszyli w połowie września 1444 roku. Armią sojuszniczą dowodził nominalnie król Władysław, który słuchał poleceń Janosa Hunyadego, faktycznego przywódcy wyprawy. Węgrzy w toku kampanii zamierzali zdobyć ówczesną stolicę państwa osmańskiego – Adrianopol. Niestety pomysł ten nigdy nie został zrealizowany. A wszystko przez to, że Turcy w porę przeprawili się z Azji do Europy i zagrodzili dalszą drogę chrześcijanom. Przeprawie sił tureckich do Europy nie zapobiegła flota Wenecjan i Bizantyńczyków, mająca blokować cieśniny czarnomorskie.

Nagle wojska chrześcijańskie znalazły się w potrzasku. Hunyady postanowił wycofać się w kierunku miejscowości Warna i tutaj przyjąć bitwę z niewiernymi. Jednocześnie liczył, iż od strony Morza Czarnego przybędą doń spodziewane posiłki zbrojne. Rachuby te jednak spełzły na niczym.

Do decydującego starcia między zantagonizowanymi armiami doszło 10 listopada. Jako pierwsi zaatakowali Osmanowie, dążąc do oskrzydlenia i rozbicia prawej flanki chrześcijan. Zamiar ten im się całkowicie powiódł. Dodatkowo uzyskali przewagę w centrum. Z opresji chrześcijan wydobył Hunyady, który poprowadził zwycięską szarżę ciężkiej jazdy przeciwko spahisom. Do wyeliminowania pozostali jedynie janczarzy i zwycięstwo było na wyciągnięcie ręki.

Śmierć Władysława Warneńczyka

Bitwa pod Warną - ostatnie chwile monarchy

W ostatecznym rozrachunku z wiktorii przyszło jednak cieszyć się Turkom. Przyczynił się do tego król Władysław, który w nieodpowiednim momencie uderzył nadwornym hufcem w sile zaledwie 500 rycerzy na czworobok janczarów. Decyzja monarchy okazała się fatalna w skutki. W błyskawicznym tempie muzułmanie otoczyli siły królewskie i je unicestwili. Doszło do tego tak szybko, iż Hunyady nie zdążył przyjść z pomocą rodakom.

Z okrążenia nie udało się wydostać Władysławowi Warneńczykowi, który walczył do ostatka sił. Niestety wskutek naporu przeciwników spadł z konia, po czym janczar Kodża Khizir odciął mu głowę. Następnie odciętą głowę wbito na spisę i zaniesiono sułtanowi, który nie posiadał się z radości. Już po bitwie głowę monarchy włożono do garnka z miodem i wysłano do Brussy. Stamtąd obnoszono ją po ulicach innych miast tureckich jako znak odniesionego triumfu.

Śmierć króla przesądziła o losie bitwy. W wojskach chrześcijańskich wybuchła panika. Tylko dzięki przytomności umysłu Hunyadego, który wycofał się z miejsca starcia, nie doszło do całkowitej katastrofy armii węgierskiej, która i tak odnotowała spore straty. Przypuszcza się, iż Węgrzy musieli pogodzić się z utratą około 5000 ludzi. Wśród poległych znalazł się osławiony legat papieski Cesarini, którego ponoć żywcem obdarto ze skóry. Sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o Władysławie III Warneńczyku.

Bitwa pod Warną miała kolosalne znaczenie dla dalszych dziejów państw w niej uczestniczących. Wskutek śmierci króla Władysława Jagiellonowie musieli pożegnać się z rządami na Węgrzech, zaś wiele państw bałkańskich na kolejne stulecia znalazło się pod zwierzchnictwem Osmanów. Ci ostatni nie dość, że na stałe usadowili się w Europie, to również w 1453 roku zdobyli Konstantynopol, przyczyniając się do upadku innej wielkiej potęgi – Cesarstwa Bizantyńskiego.

Legenda warneńska

Jeszcze wiele lat po śmierci Władysława Warneńczyka krążyły po Europie plotki na temat jego śmierci. Niektórzy sądzili, iż król wcale nie umarł, lecz wędruje po kontynencie, aby sklecić kolejną koalicję antyturecką. Jeszcze inni przypuszczali, iż monarcha ukrył się w którymś z krajów bałkańskich, ewentualnie w Wenecji lub Konstantynopolu. Pojawiły się też głosy, według których Władysław dostał się do niewoli.

Atmosfera, towarzysząca śmierci syna Władysława Jagiełły, sprzyjała powstaniu swoistej legendy. Jak na pęczki pojawiali się w różnych częściach Europy kolejni „pseudo-Warneńczycy”. Jednym z nich był niejaki Rychlik. Podszywający się pod zmarłego króla oszust został szybko zdemaskowany przez królową-matkę Zofię Holszańską. Skazano go na karę śmierci, którą zamieniono później na karę chłosty. Podobny los spotkał pozostałe osoby, podszywające się pod zmarłego króla.

Autor: dr Mariusz Samp

Bibliografia:

1. Bielski Mieczysław, Władysław Warneńczyk na Bałkanach (1443-1444), Dwie wyprawy, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2009.
2. Dąbrowski Jan, Rok 1444, Spór o traktat szegedyński, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1966.
3. Dąbrowski Jan, Rok 1444 w świetle najnowszych badań, „Sprawozdanie z Posiedzeń i Czynności Akademii Umiejętności w Krakowie” 15 (1910), 2.
4. Dąbrowski Jan, Władysław I Jagiellończyk na Węgrzech (1440-1444), „Rozprawy Historyczne Towarzystwa Naukowego Warszawskiego” 2 (1922), 1.
5. Foryt Artur, 1444, Krucjata polskiego króla, Wydawnictwo Astra, Kraków 2019.
6. Halecki Oskar, Nowe uwagi krytyczne o wyprawie warneńskiej, „Rozprawy Akademii Umiejętności, Wydział Filozoficzno-Historyczny” 70 (1939), 5.
7. Halecki Oskar, Spór o Warneńczyka, „Teki Historyczne” 9 (1958).
8. Jasienica Paweł, Polska Jagiellonów, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1990.
9. Olejnik Karol, Władysław III Warneńczyk (1424-1444), Wydawnictwo Universitatis, Kraków 2007.
10. Potkowski Edward, Warna 1444, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2004.
11. Rosik Stanisław, Wiszewski Przemysław, Wielki poczet polskich królów i książąt, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2006.
12. Swoboda Wincenty, Warna 1444, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1994.
13. Swoboda Wincenty, Znowu o Warnie, „Roczniki Historyczne” 49 (1984).
14. Szczur Stanisław, Historia Polski, Średniowiecze, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002.
15. Świat chrześcijański i Turcy Osmańscy w dobie bitwy pod Warną, red. Dorota Quirini-Popławska, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace Historyczne” 119 (1995).
16. Uruszczak Wacław, Państwo pierwszych Jagiellonów, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1999.
17. Warna 1444, Rzeczywistość i legenda, red. Ilona Czamańska, Witold Szulc, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1997.