Bolesław II Szczodry - data, panowanie, przydomek, polityka, śmierć

Opublikowano: 01.12.2023DrukujUdostępnij

Biografia Bolesława II – szczodry i śmiały władca Polski

Bolesław Śmiały - najważniejsze informacje o życiu władcy

Książę Kazimierz Odnowiciel miał czterech synów i jedną córkę. Jedynie Bolesław i jego młodszy brat Władysław Herman zapisali się w dziejach Polski - dwaj najmłodsi synowie wcześnie zmarli. Bolesław II urodził się około 1042 roku. Jego matką była ruska księżniczka Dobroniega Maria, córka księcia kijowskiego Jarosława Mądrego. [Rosik, 2005, s. 103] ] Zgodnie z panującym zwyczajem, umierający Kazimierz Odnowiciel wyznaczył najstarszego syna na swojego następcę, na książęcy tron. Decyzja władcy została zaakceptowana przez starszyznę, szlachtę i cały lud. [Sobotka, 2005, s. 80, s. 156]

Po śmierci Kazimierza Odnowiciela, 16-letni Bolesław rozpoczął swoje panowanie, obejmując władzę nad całą Polską. Odziedziczył Małopolskę, Wielkopolskę i Śląsk, a z Pomorza Gdańskiego otrzymywał trybut oraz wsparcie zbrojne na wyprawy wojenne. Władca Polski podlegał Cesarstwu, a władając Śląskiem, zobowiązany był do płacenia trybutu Czechom. Historycy przypuszczają, że młodszy brat Władysław Herman sprawował rządy na Mazowszu. [Jasienica, 1960, s. 99]

Biografia Bolesława II zawiera informacje o małżeństwach potomków Kazimierza Odnowiciela:

• Siostra Bolesława II Świętosława została wydana w 1062 lub 1063 roku za księcia czeskiego Wratysława. W 1085 roku lub 1086 roku, książę Wratysław i księżna Svatava przyjęli korony z rąk arcybiskupa Engelberta. Piastówna została pierwszą królową Czech.
• Prawdopodobnie w 1068 roku Bolesław II Szczodry ożenił się. Jego wybranką została ruska księżniczka Wyszesława (lub Judyta, wg niektórych historyków). Z tego związku narodził się syn. Mieszko Bolesławowic, wg Galla Anonima, przewyższał wszystkich, zarówno Węgrów, jak i Polaków szlachetnymi obyczajami i pięknością i zwracał na siebie uwagę wszystkich jawnymi dowodami, pozwalającymi wróżyć mu przyszłe panowanie. [Anonim, 1982, ks. I,[29], s.53]
• Młodszy brat Bolesława II Władysław Herman był dwukrotnie żonaty – w 1080 ożenił się z Judytą, księżniczką czeską, a po jej śmierci żoną księcia została Judyta Maria, księżniczka niemiecka (w 1088 roku). [Żylińska, 1975, s. 85-89]

Jakim człowiekiem był Bolesław II Szczodry?

Na losy Polski wielki wpływ miała osobowość Bolesława II. Przydomek Szczodry, jakim obdarzyli go Polacy, oznaczał hojnego człowieka, obdarzającego swą szczodrobliwością potrzebujących. Mistrz Wincenty Kadłubek, XII-wieczny kronikarz, tak opisał władcę:

„ Tak dalece przelotną wydawała się Bolesławowi sława bogactw, że nie upatrywał w nich nic przyjemnego prócz możności obdarowywania [innych].”[Kadłubek, 1974, s. 114]

Legendę, opowiadającą o o szczodrości księcia, zapisał Gall Anonim, a 100 lat później mistrz Wincenty Kadłubek, co dowodzi jej żywotności:

Pewnego razu Bolesław II Szczodry przyjmował haracze Rusinów i innych ludów. Ubogi kleryk, przyglądający się skarbom, głośno westchnął. Król zdjął swój płaszcz, by służył za worek ubogiemu, który, z pomocą króla, napełnił go kosztownościami. [Anonim, 1982, ks. I,[26], s. 48-49] [Kadłubek, 1974, s. 113]

Bolesław II określany jest również mianem Śmiały. Władca Polski wyróżniał się bowiem odwagą, wielką energią i talentem wojskowym. Podobnie jak pierwszy Bolesław Wielki jako zdobywca wkroczył do stolicy królestwa Rusinów, znamienitego miasta Kijowa, i uderzeniem swego miecza pozostawił pamiętny znak na Złotej Bramie. [Anonim, 1982, ks. I [23], s. 46-47] W 1076 roku osadził na tronie kijowskim syna Jarosława Mądrego, swojego wuja – księcia Izasława.Jasienica, 1960, s. 101]

Bolesław II Szczodry lub Srogi [Kronika wielkopolska, s. 62] był człowiekiem porywczym, łatwo wpadającym w gniew. Gall Anonim stwierdził, że kierował nim pewien nadmiar ambicji i próżności:

• W czasie oblężenia grodu Hradec, na Śląsku Opawskim (…) przez swój lekkomyślny upór nie tylko nie zdobył grodu, lecz [nadto] zaledwie uszedł zasadzek czeskich i w ten sposób utracił panowanie nad Pomorzem. [Anonim, 1982, ks. I [22], s.46]
• Podczas wyprawy na zachodnich Pomorzan, którzy napadali na ziemie Polskie, Bolesław II Szczodry skierował ciężkozbrojne wojska do przeprawy przez rzekę, za którą znajdowały się obozowiska wroga. (…) rycerstwo, obarczone orężem i kolczugami, nie szukając mostu ani brodu, rzucało się w jej głębokie nurty. I wielu pancernych poginęło (…) Polacy odnieśli zwycięstwo, ale, jak podaje Gall Anonim, od tego czasu Polska odzwyczaiła się od noszenia kolczug (…)[Anonim, 1982, ks. I [25], s.48]

Rządy Bolesława II Śmiałego – polityka zagraniczna

Toczący się w Europie spór o inwestyturę miał wpływ na politykę zewnętrzną krajów, sąsiadujących z Rzeszą. Panowanie Bolesława II naznaczone było działaniami, zmierzającymi do trwałego uniezależnienia się od Cesarstwa i wzmocnienia pozycji Polski na arenie międzynarodowej. Papież Grzegorz VII dążył do zwierzchnictwa nad wszystkimi chrześcijańskimi władcami, czemu sprzeciwiał się cesarz Henryk IV. Polski książę oraz władca Węgier, król Gejza, poparli papieża, natomiast władca Czech, książę Wratysław, pozostał wiernym stronnikiem cesarza.

Książę Bolesław II wykorzystał sytuację. Jako sprawdzony i godny zaufania sojusznik, uzyskał zgodę papiestwa na odnowienie metropolii gnieźnieńskiej, zniszczonej w czasie ludowego powstania i czeskiego najazdu, w 1038 roku. Podporządkowano jej dawne biskupstwa oraz nowe, mieszczące się prawdopodobnie w Płocku. W ten sposób Kościół w Polsce uniezależnił się od metropolii niemieckich i czeskich.[Manteuffel, 2002, s.238] Henryk IV został obłożony klątwą – jego poddani zostali tym samym zwolnieni z przysięgi na wierność cesarzowi. Papież udzielił Polskiem księciu zgody na koronację, co oznaczało uniezależnienie się od Cesarstwa, ale, z drugiej strony, umożliwiało papiestwu ingerowanie w sprawy polskie. Jeśli szukasz więcej ciekawostek, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o pierwszych Piastach.

Koronacja miała miejsce w Boże Narodzenie, w 1076 roku. W obecności 15 biskupów arcybiskup gnieźnieński koronował Bolesława II na króla Polski. Koronacja wzmocniła pozycję monarchy w Polsce, wywołała jednocześnie oburzenie w Cesarstwie. Kronikarz niemiecki Lambert z Hersfeldu uznał, że koronacja Bolesława II jest dla królestwa niemieckiego hańbą i stanowi zamach na prawa Cesarstwa. Polscy możni, obawiając się wzmocnienia władzy centralnej, uzyskali najprawdopodobniej wsparcie z Rzeszy. Wroga królowi opozycja zawiązała spisek, w którym uczestniczył, między innymi, biskup krakowski Stanisław ze Szczepanowa. [Szczaniecki, 1960, s.213 - 214] [Barański, 2006, s. 149-158]

Upadek Bolesława II Szczodrego – śmierć biskupa Stanisława

Biskup Stanisław ze Szczepanowa stał się ofiara konfliktu, do jakiego doszło po koronacji, między możnowładztwem a Bolesławem II Szczodrym. Tragiczne wydarzenia rozegrały się po powrocie króla z wyprawy na Ruś, która zakończyła się odzyskaniem Grodów Czerwieńskich. Opozycja antykrólewska wywołała bunt, popierany przez krakowskiego biskupa. Król stłumił powstanie, a biskupa, uznanego za zdrajcę, skazał na śmierć przez ćwiartowanie. Gall Anonim, przebywający na dworze księcia Bolesława Krzywoustego, syna Władysława Hermana, nie mógł wprost wyrazić swojej opinii. Nie wymienił imienia biskupa, jednak nazwał go zdrajcą:

Król Bolesław (…)sam będąc pomazańcem [Bożym] nie powinien był [drugiego] pomazańca za żaden grzech karać cieleśnie. Wiele mu to bowiem zaszkodziło, gdy przeciw grzechowi grzech zastosował i za zdradę wydał biskupa na obcięcie członków. [Anonim, 1982, ks. I,[27], s.51]

W 1079 roku, Bolesław II, jego żona i syn Mieszko Bolesławowic, zostali zmuszeni do opuszczenia Polski. Rodzina królewska znalazła schronienie na Węgrzech. Możnowładcy wynieśli na tron polski juniora, księcia Władysława Hermana. Zmiana władcy i rządy opozycji były po myśli Cesarstwa. Władysław Herman zrzekł się królewskiej korony i przystąpił do obozu cesarskiego. [Manteuffel, 2002, s.238] Bolesław II Szczodry zmarł na Węgrzech, w tajemniczych okolicznościach, w 1081 roku. Historycy przypuszczają, że do śmierci króla przyczynili się możni, odpowiedzialni za jego wygnanie. W kraju pojawiły się plotki, negujące nagłą śmierć Bolesława. Podawano, że wygnany władca, pokutując za mord na biskupie krakowskim, wstąpił do klasztoru benedyktynów, w austriackiej miejscowości Osjak. Znajduje się tam nawet grób króla, odwiedzany dzisiaj przez turystów. Oczywiście, w grobie nie znaleziono szczątków Śmiałego, to jedynie legenda. [Barański, 2006, s. 158]Mieszko, syn Bolesława II, który wrócił do Polski w 1086 roku, został otruty trzy lata później. [Szczaniecki, 1960, s.214- 215]

Śmierć biskupa Stanisława ze Szczepanowa zapoczątkowała jego kult. W 1088 roku szczątki duchownego przeniesiono na Wawel, a w 1253 roku papież Innocenty IV uznał biskupa za świętego. W 1963 roku św. Stanisław został obwołany Patronem Polski. Jest także patronem Krakowa i Ostrowa Wielkopolskiego, wielu diecezji i archidiecezji. Św. Stanisław zainspirował artystów – malarzy, muzyków i pisarzy - ukazujących w swoich dziełach historię jego życia i męczeństwa.

Autor: Izabela Sagasz

Bibliografia:

1. S. Rosik, P. Wiszewski, Poczet polskich królów i książąt. Od Mieszka I do Władysława Laskonogiego, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2005.
2. M. K. Barański, Dynastia Piastów w Polsce, PWN, Warszawa 2006.
3. T. Manteuffel, Historia powszechna. Średniowiecze, PWN, Warszawa 2002.
4. P. Jasienica, Polska Piastów, PWN, Warszawa 1983.
5. M. Szczaniecki, Odbudowa monarchii wczesnofeudalnej, [w:] Historia Polski, tom I, PWN, Warszawa 1960.
6. J. Żylińska, Piastówny i żony Piastów, PIW, Warszawa 1975.
7. R. Sobotka, Powoływanie władcy w Rocznikach Jana Długosza, LIBER, Warszawa 2005.

Źródła:

• Anonim tzw. Gall, Kronika polska, opr. R. Grodecki, BN, Ossolineum, Wrocław 1982.
• Wincenty Kadłubek, Kronika Polska, [w:] Mistrza Wincentego Kronika Polska, PWN, Warszawa 1974.
• Kronika wielkopolska, UNIVERSITAS, Kraków 2010.