Bolko Świdnicki – biografia, panowanie, zasługi, śmierć

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Mariusz SampDrukujUdostępnij

Podstawowe informacje o początkach rządów Bolka

Przyszły władca Księstwa Świdnickiego pojawił się na świecie około 1312 roku. Był najstarszym synem Bernarda (pana Świdnicy) oraz Kunegundy, córki króla polskiego Władysława Łokietka. Jeszcze za życia Bolko otrzymał przydomek „Mały” ze względu na niski wzrost.

Księstwo Świdnickie zyskało nowego władcę w postaci Bolka w 1326 roku. Wtedy umarł też jego ojciec. W rządach początkowo pomagali młodemu księciu stryjowie (książę Ziębic Bolko II i książę Jawora Henryk) oraz Kunegunda. Stan ten nie trwał jednak długo. W 1333 roku Bolko musiał pogodzić się ze śmiercią matki, która – jak się powszechnie uważa – w dziejach Świdnicy odegrała niezwykle istotną rolę.

Panowanie Bolka przypadło na trudne czasy. Ówczesny król czeski Jan Luksemburski raz po raz atakował poszczególne księstwa śląskie z zamiarem włączenia ich do swojego władztwa. W 1329 roku władca praski pojawił się w księstwie świdnickim. Niestety cała wyprawa spaliła na panewce, ponieważ Bolkowi udało się odeprzeć atak nieprzyjaciela. Opis tych wydarzeń zarejestrowały stosunkowo dobrze poinformowane współczesne źródła narracyjne.

Uderzenie Czechów uzmysłowiło Bolkowi, że niezależność jego księstwa wisi na włosku. Stąd postanowił zintensyfikować swoją działalność na arenie międzynarodowej. Wiedział przy tym, iż w pojedynkę nie jest w stanie postawić się Czechom, a więc krajowi dysponującemu zdecydowanie większym potencjałem militarnym, aniżeli jego małe księstwo.

Najpierw książę świdnicki wyruszył na Węgry. Przedsięwzięta przezeń misja zakończyła się sporym sukcesem. Władający tym państwem król andegaweński Karol Robert zgodził się na sojusz z prowincjonalnym księciem. Następnie synowi Bernarda udało się nawiązać kontakt z Piastami (Władysławem Łokietkiem) oraz Niemcami (Ludwikiem Wittelsbachem). W efekcie wytworzyła się koalicja antyluksemburska, w której pierwsze skrzypce grał Bolko Świdnicki. 

Księstwo Świdnickie – w obronie niezależności

Do zetknięcia się wrogich obozów doszło w 1345 roku. W świetle zachowanych opisów źródłowych, działania wojenne miał zainaugurować Jan Luksemburski, który najechał dziedzictwo Bolka po tym jak książę świdnicki zamorzył głodem jednego z jego rycerzy. Informacje o tym fakcie zanotował XIV-wieczny kronikarz Benesz z Pragi. Dotychczasowi uczeni różnie zapatrywali się na podaną wiadomość. Znaleźli się nawet i tacy, którzy w całości odrzucili opis praskiego dziejopisa, uznając go za niewiarygodny.

Na podstawie innych informacji wiadomo natomiast, iż Jan Luksemburski podczas ataku na Śląsk mógł poszczycić się jedynie lokalnymi sukcesami. Wprawdzie zdobył Kamienną Górę, jednak Bolko Świdnicki odbił tę twierdzę, posługując się fortelem. Mianowicie, swoich żołnierzy ukrył na wozach i w ramach karawany kupieckiej i wprowadził ich w obręb murów. Jak się później okazało, obrońcy byli kompletni zaskoczeni pojawieniem się wrogów, którzy wykorzystując swoją przewagę, mogli dyktować im warunki.

Jeszcze w tym samym 1345 roku w działania wojenne zaangażował się król Kazimierz Wielki, który po śmierci Łokietka przejął ster rządów w Polsce. Wojska piastowskie wspomagały wówczas posiłki węgierskie i litewskie. Kazimierz wprawdzie zbliżył się do Raciborza, jednak musiał się stąd wycofać w obawie przed rozbiciem ze strony Jana Luksemburskiego, który zebrał silną armię na deblokadę miasta.

Droga do upragnionego pokoju – osiągnięcia Kazimierza Wielkiego

We wrześniu tego samego roku zawarto rozejm między stronami konfliktu. Z dzisiejszej perspektywy można stwierdzić, iż podpisanie tego układu należy do poważnych osiągnięć Kazimierza Wielkiego i jego dyplomacji. Przerwano bowiem wojnę, podczas której Czesi dotarli nawet do Krakowa, oblegając ten ośrodek. Na całe szczęście dla Piasta nie wpadł on w ręce napastników.

Zakończenie zmagań z Janem Luksemburskim było również korzystne dla Bolka Świdnickiego. Zawarł on ze swoim stryjem Henrykiem jaworskim umowę na przeżycie. Niedługo po niej Henryk zmarł, zaś jego księstwo przejął bratanek. W tym wypadku los uśmiechnął się ewidentnie do Bolka, któremu udało się powiększyć dotychczasowy stan posiadania.

Zmagania czesko-polskie ostatecznie zakończył pokój namysłowski (1348). Strony konfliktu zobowiązały się do zachowania przyjaźni i deklarowały współdziałanie w przyszłości. Bolka Świdnickiego nie było w Namysłowie; jego interesy reprezentował tam jego wuj Kazimierz. Negocjacyjne osiągnięcia Kazimierza Wielkiego wiązały się z uznaniem przez dotychczasowych antagonistów, że należy powrócić do stanu sprzed wybuchu wojny.

Księżniczka Anna ze Świdnicy

Bolko ucieszył się z postanowień układu pokojowego, po którym oficjalnie zbliżył się do nowego króla czeskiego (jednocześnie cesarza Niemiec) Karola IV, syna zmarłego niefortunnie podczas bitwy pod Crécy (1346) Jana Luksemburskiego. W efekcie ułożono plan wydania bratanicy Bolka, Anny, za syna Karola IV, Wacława. Wobec śmierci tego ostatniego, cesarz sam pojął za żonę Annę ze Świdnicy. Nastąpiło to w 1353 roku.

Anna Świdnicka urodziła się w 1339 roku. Rozstała się z tym światem kilkadziesiąt lat później (1362). Tak naprawdę tylko dzięki zręcznej polityce swego stryja Bolka mogła osiągnąć najwyższe europejskie zaszczyty. Jej ślub z Karolem IV odbył się w Budzie. Wśród zaproszonych gości, oprócz Bolka, znajdowali się Kazimierz Wielki, Ludwik Węgierski, Ludwik VI Bawarski, Rudolf I Saski i Albrecht II Austriacki.

Śledząc biografię Anny, można uznać, iż jej małżeństwo z Karolem IV należało do udanych. Po urodzeniu syna, Wacława IV, cesarz nazwał ją nawet „najukochańszą żoną”. Księżniczka Anna ze Świdnicy na każdym kroku dawała znać o swojej ponadprzeciętnej inteligencji. Jako małżonka najpotężniejszego w tym czasie władcy europejskiego, wiele podróżowała. Poznała przy okazji mnóstwo ludzi. Potomni zapamiętali fakt, iż Anna Świdnicka kontaktowała się drogą listowną m.in. z papieżem Innocentym VI oraz poetą Franciszkiem Petrarką.

Zasługi Bolka

Bolko Świdnicki należał do najpotężniejszych książąt śląskich. W jego domenie znalazły się następujące księstwa:

• jaworskie
• siewierskie
• brzeskie (połowa)
• oławskie (połowa)
• ścinawskie (połowa)
• głogowskie (połowa)

W 1359 roku cesarz oddał synowi Bernarda i Kunegundy do dyspozycji szereg grodów usytuowanych na pograniczu śląsko-czeskim. Z kolei kilka lat później (1364) książę świdnicki wykupił dożywotnie władanie nad Dolnymi Łużycami.

Bolko Świdnicki zasłynął jako sprawny organizator. Jego biografia jest nasycona wieloma elementami potwierdzającymi tę tezę. Dobrze gospodarował podległymi ziemiami. Wzmacniał też ich obronność, wznosząc mnóstwo zamków (szczególnie na granicy z Czechami). Szczególną opieką otoczył miasta. Wydał szereg przywilejów dla stołecznej Świdnicy. Podobnie jak Kazimierz Wielki wspierał Żydów, którzy w jego księstwie cieszyli się wyjątkowymi względami.

Polityczne znaczenie świdnickiego pana dostrzeżono na arenie międzynarodowej. Wraz z Kazimierzem Wielkim został wytypowany na rozjemcę w sporze między Ludwikiem Andegaweńskim a Rudolfem IV Założycielem. Wziął też udział w zjeździe w Krakowie w 1364 roku, kiedy to do stolicy państwa piastowskiego zjechało się wielu zacnych gości.

Śmierć wielkiego księcia

Kres świetności Księstwa Świdnickiego położyła śmierć Bolka. Zmarł on 28 lipca 1368 roku. Żył więc ponad 50 lat. To dość dużo jak na tamte czasy, kiedy w Europie szalała „czarna śmierć”, która zebrała wysokie żniwo. Ciało Bolka spoczęło w Krzeszowie. Następnie władza nad Świdnicą i okolicami przeszła w ręce jego żony, Agnieszki Habsburskiej. Jej śmierć w 1392 roku sprawiła, iż całe księstwo męża znalazło się w Królestwie Czeskim.

Wszystko wskazuje na to, iż Bolko Świdnicki zmarł bezpotomnie. Według jednej z teorii, książę spłodził syna, który już jako dziecko miał ulec nieszczęśliwemu wypadkowi podczas zabawy z błaznem, działającym na dworze ojca. Jak wskazują współcześni historycy, jest to jedynie legenda, która ma się nijak do rzeczywistości.

Syn Bernarda i Kunegundy to niewątpliwie postać wybitna. Przynajmniej w dziejach Śląska XIV-wiecznego. Zasłynął głównie jako sprawny organizator swojej dzielnicy, którą nie dość, że rozbudował pod względem terytorialnym, to również ochronił jej niezależność. Gdyby nie jego upór i konsekwencja w działaniu, to późniejsze losy Śląska mogłyby potoczyć się zupełnie innymi torami. Niejeden władca Polski chciałby mieć tak samą lub podobną biografię do biografii Bolka. Niestety tylko nielicznym królom czy książętom udało się tego dokonać.

Autor: dr Mariusz Samp

Bibliografia

1. Boras Zygmunt, Książęta piastowscy Śląska, Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1978.
2. Czapliński Marek, Historia Śląska, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2002.
3. Dziurla Henryk, Krzeszów, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1974.
4. Jasiński Kazimierz, Rodowód Piastów śląskich, Wydawnictwo Avalon, Kraków 2007.
5. Klemenski Marcin A., Albert książę strzelecki (ok. 1300-1370/71), Wydawnictwo Avalon, Kraków 2017.
6. Olbrychski A., Bolko II Świdnicki – co o nim wiemy? [https://histmag.org/Bolko-II-Swidnicki-wszystko-co-wiemy-12818/; dostęp: 08.10. 2020].
7. Piastowie. Leksykon Biograficzny, red. Stanisław Szczur, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1999.
8. Pieradzka Krystyna, Bolko II Świdnicki na Łużycach, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 2 (1947).
9. Rozmarynowki Marcin, Książę świdnicki Bolko II Mały – genialny polityk i wspaniały administrator, [https://historia.org.pl/2017/11/04/ksiaze-swidnicki-bolko-ii-maly-genialny-polityk-i-wspanialy-administrator/; dostęp: 08.10.2020].
10. Sperka Jerzy, Władysław książę opolski, wieluński, kujawski, dobrzyński, pan Rusi, palatyn Węgier i namiestnik Polski (1326/1330 –  8 lub 18 maja 1401), Wydawnictwo Avalon, Kraków 2012.
11. Spórna Marcin, Wierzbicki Piotr, Słownik władców Polski i pretendentów do tronu polskiego, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2003.
12. Szczur Stanisław, Historia Polski, Średniowiecze, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002.
13. Wyrozumski Jerzy, Kazimierz Wielki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo, Wrocław 2004.