Cedynia. To właśnie tutaj Niemcy wpadli w zasadzkę zastawioną na nich przez Piastów
Cedynia we wczesnym średniowieczu odgrywała istotną rolę w systemie obronnym państwa polskiego. Piastowie wznieśli tu nadgraniczny gród, pod którym 24 czerwca 972 roku rozegrała się słynna bitwa, w której Mieszko I rozniósł w pył wojska niemieckie. Co jeszcze wiemy o Cedyni z tego okresu?
Jeśli szukasz więcej informacji i ciekawostek historycznych, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o największych polskich bitwach.
Z tego artykułu dowiesz się:
Cedynia do XII wieku
Cedynia we wczesnym średniowieczu znajdowała się w miejscu strzegącym ważnej przeprawy przez Odrę. Mieściła się na prawym brzegu rzeki i kontrolowała szlak handlowy przebiegający tuż pod jej umocnieniami, prowadzący ze środkowych Niemiec w kierunku polskiego wybrzeża.
Cedynia od momentu przejęcia jej przez Piastów odgrywała szczególną rolę militarną na Pomorzu Zachodnim. Rozwój grodu trwał nieprzerwanie do początku XI wieku, niewykluczone, że oderwanie się zachodniej części Pomorza od Polski właśnie wtedy, doprowadziło do marginalizacji tego ośrodka.
W dobie panowania Bolesława Krzywoustego (1102–1138), któremu udało się ponownie złączyć Pomorze Zachodnie z państwem polskim, Cedynia nie miała już większego znaczenia.
Niniejszy tekst stanowi fragment najnowszej książki Mariusza Samp „Bitwa pod Cedynią. Wielkie zwycięstwo polskiego oręża”, która właśnie ukazała się nakładem wydawnictwa „Lira”
Piastowie w Cedyni
Jak wynika z wieloletnich badań archeologicznych W. Filipowiaka, gród w Cedyni powstał w miejscu wcześniej istniejących umocnień z okresu plemiennego. W połowie X stulecia został on rozbudowany, co miało związek z nasileniem się aktywności Piastów na tym obszarze.
Rozmach inwestycji oraz zastosowanie w trakcie przebudowy rozwiązań występujących u Piastów (ława drewniano-kamienna), każą domyślać się, iż inicjatorem przebudowy grodu cedyńskiego był nie kto inny, jak Mieszko I. Tylko ktoś reprezentujący władzę centralną miał możliwość koordynowania rozbudowy całego kompleksu, do czego niezbędne było przerzucenie tysięcy metrów sześciennych ziemi, kamieni i drewna.
Gród i jego atrybuty
Gród w Cedyni był dobrze zlokalizowany. Wzniesiono go na wysokiej skarpie, co w połączeniu z wysokością samych wałów czyniło zeń obiekt niezwykle trudno dostępny. Wysokość wału sięgała najprawdopodobniej nawet 12 metrów, jego szerokość z kolei dochodziła do 25 metrów. Same umocnienia stanowiły jedną trzecią ogólnej powierzchni grodu.
Gród cedyński przypominał w kształcie bardziej trójkąt nieforemny niż okrąg. Całkowita powierzchnia warowni wynosiła 1,2 hektara. Szczyt wału wieńczyły drewniane blanki o wysokości około 2–2,5 metra. Wybudowanie palisady było zgodne z ówczesną sztuką fortyfikacyjną i zwiększało wydatnie wartość obronną całego kompleksu militarnego.
Przypuszczano, że wejście do wnętrza grodu w Cedyni znajdowało się od strony północno-wschodniej. A. Porzeziński lokalizował je jednak po stronie południowo-wschodniej, gdyż usytuowanie go od północnego-wschodu wymagałoby wzniesienia długiego drewnianego pomostu, na co ostatecznie budowniczowie piastowscy najprawdopodobniej się nie zdecydowali. Sprawdź także ten artykuł na temat bitwy pod Cedynią.
Wnętrze grodu
Gród cedyński okalała fosa, szeroka na 2,5 metra i głęboka na 2 metry. Niewykluczone, że w pobliżu usytuowano jeszcze jedną fosę, której relikty nie zachowały się do dziś.
Badania wykopaliskowe nie dają satysfakcjonującego obrazu zabudowy znajdującej się wewnątrz grodu. Domostwa ciągnęły się zapewne wzdłuż wałów, natomiast majdan był niezbyt okazały i jednocześnie niezabudowany.
W razie oblężenia przez nieprzyjacielskie wojska obrońcy mogli śmiało wytrzymać ataki napastników, albowiem w warowni znajdowały się zapasy żywności, czego dowodzą odkryte tutaj jamy zasobowe z resztkami zachowanych (niejednokrotnie opalonych) zbóż, a także znaczące ilości kości z wcześniej zjedzonego mięsa zwierząt.
Do chwili obecnej archeologowie nie natknęli się w toku badań terenowych przeprowadzonych w Cedyni na jakiekolwiek szczątki poległych tam wojowników (których można byłoby związać z wydarzeniami z 972 roku – bitwa pod Cedynią), porzuconej przez nich broni czy pozostałości fortyfikacji polowej.
„Góra Czcibora”
W odległości około 4 kilometrów na południowy-zachód od Cedyni znajduje się tzw. „Góra Czcibora”. Kilkadziesiąt lat temu odkryto tam kilka wielkich palenisk, które uznano za pozostałość po obozowisku wojsk polskich (dowodzonych przez Czcibora) oczekujących w 972 roku na Niemców. Tezę tę miały podpierać wykonane przez specjalistów badania izotopowe, zgodnie z którymi paleniska pochodzą z okresu między 920 a 970 rokiem.
Powyższa hipoteza spotkała się z krytyką ze względu na zawodność zastosowanej metody badawczej. Dowodzono, iż ogniska mogły zostać zapalone tuż po rozegranej bitwie, a nie przed nią, gdy należało oczyścić pole bitwy z poległych. Podkreślano też, że rozniecony ogień, palący się przez kilka dni, mógłby zdradzić zajmowane przez polskich wojów stanowiska oraz wielkość całego ich zgrupowania.
Bitwa pod Cedynią
Z dotychczasowych badań prowadzonych w Cedyni i jej najbliższych okolicach wynika, że bitwa między wojskami polskimi i niemieckimi w 972 roku mogła zostać stoczona na prowadzącym do grodu szlaku handlowym, po którym zapewne posuwali się Niemcy.
Jest to prawdopodobne, tym bardziej że z lewej strony kontakt bojowy udaremniały bagna, z prawej wzgórza, zaś od przodu (północy) sam gród. Bagna znajdujące się niedaleko Cedyni miały szerokość dochodzącą do 3 kilometrów, zaś wzgórza sięgały do stu metrów ponad poziom morza.
Jazda niemiecka, maszerująca w kierunku grodu cedyńskiego, mogła jedynie kroczyć w rozciągniętej kolumnie. Szyk taki miał jednak ograniczone pole manewru. Najeźdźcy ze względu na występujące pomiędzy wzgórzami zagłębienia byli niezwykle podatni na nieoczekiwane ataki polskiego wojska, które łatwo mogło zajść ich z boku i od tyłu.
Źródło:
Niniejszy tekst stanowi fragment najnowszej książki Mariusza Samp „Bitwa pod Cedynią. Wielkie zwycięstwo polskiego oręża”, która właśnie ukazała się nakładem wydawnictwa „Lira”