Dlaczego Wielki Książę Litewski został królem Polski? Wyjaśniamy
Po śmierci króla Kazimierza Wielkiego, zgodnie z ustaleniami, powziętymi w Wyszehradzie, w 1339 roku, na polskim tronie zasiadł król Węgier – Ludwik Andegaweński. Podobnie jak Kazimierz Wielki, król Ludwik nie miał męskiego potomka. Jego starania o koronowanie córki Marii spotkało się z przychylnością szlachty, dopiero po podpisaniu paktu w Koszycach, 17 września 1374 roku. Władzę w Polsce, po śmierci króla, miała objąć jedna z córek. W 1384 roku królem Polski została młodsza córka, Jadwiga, Dwa lata później jej małżonkiem i królem Polski obwołano Władysława Jagiełlę.
Jeśli szukasz więcej informacji i ciekawostek historycznych, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o Władysławie Jagielle.
Z tego artykułu dowiesz się:
Jadwiga Andegaweńska – kandydatka do polskiego tronu
Maria Andegaweńska, starsza córka króla Węgier i Polski, miała objąć władzę, razem ze swoim małżonkiem, Zygmuntem Luksemburskim. Na takie wypełnienie koszyckich postanowień nie wyraziła akceptacji polska szlachta. Nie zgadzano się, by władczyni panowała w dwóch krajach. Osoba małżonka, osoby o niemieckim pochodzeniu, także budziła niechęć. Zażądano, by do Polski, na stałe, przybyła jedna z córek. W obliczu tak postawionej sprawy, kandydatką do tronu stała się Jadwiga. [Maleczynska, s. 560]
Jadwiga przybyła do Polski w 1384 roku. Dokładna data nie jest znana. Stało się do pomiędzy 25 maja a 11 października. Koronę przywdziała 15 października 1384 roku. Władczyni nie osiągnęła jeszcze wieku sprawczego, tj. dwunastego roku życia, co umożliwiłoby jej zawarcie związku małżeńskiego. Dziewięcioletnia Jadwiga zamieszkała na Wawelu. W sierpniu 1386 roku książę austriacki Wilhelm Habsburg, z którym połączono Jadwigę w dzieciństwie, próbował dopełnić małżeństwa. W listopadzie 1386 roku, pod wpływem nacisków ze strony polskiego otoczenia, Jadwiga zerwała związek, zawarty w dzieciństwie.
O wyborze kandydata na męża Jadwigi zaważył polityczny interes Polski i Litwy. Za genezę sojuszu polsko-litewskiego badacze uznają zagrożenie ze strony Zakonu krzyżackiego. Inne przyczyny zbliżenia obu państw, to, między innymi:
- nienawiść Litwinów do Krzyżaków. Społeczeństwa litewskiego dążyło do zakończenia pustoszenia państwa,
- polscy i litewscy mieszczanie liczyli na ożywienie kontaktów handlowych, które były utrudnione przez odcięcie terenów nadbałtyckich,
- feudałowie litewscy i polscy dążyli do poszerzenia swoich majątków, licząc na odzyskanie Rusi halickiej i prowadzenie dalszej ekspansji na wschód. [Maleczynska, s. 566]
Zawarcie sojuszu między krajami stało się możliwe, dzięki małżeństwu królowej Jadwigi. Starania o jej rękę rozpoczął wielki książę litewski, syn Olgierda Giedyminowicza – Jagiełlo.
Unia w Krewie - dlaczego Wielki Książę Litewski został królem Polski?
Jagiełło, na Litwie zwany Jogailą, od 1377 roku, po śmierci ojca, sprawował władzę razem z księciem Kiejstutem – swoim stryjem. Jagiełło, widząc zagrożenie ze strony Zakonu, próbował zawrzeć z krzyżakami porozumienie, co wpłynęło na pogorszenie relacji między Kiejstutem (który umarł w niewoli u Jagiełły) i Witoldem, stryjecznym bratem. Krzyżacy wykorzystali sytuację – zajęli Żmudź i szykowali się do zajęcia Litwy, pod pretekstem przeprowadzenia chrystianizacji pogańskiego kraju. Stało się więc jasne, że tylko wówczas, gdy Litwa stanie się państwem chrześcijańskim, będzie w stanie odeprzeć krzyżackie zakusy. [Manteuffel. S. 349-350]
Wielki książę litewski planował początkowo przyjąć chrzest w obrządku prawosławnym. Matka Jagiełły, Julianna, zawarła układ z Dymitrem Dońskim – wielkim księciem moskiewskim. Jagiełło miał pojąć za żonę jego córkę, Zofię i ochrzcić się. Nie było natomiast mowy o koronacji. Gdy konflikt z Moskwą przybrał na sile, zwyciężyła koncepcja zbliżenia Litwy do Polski. 18 stycznia 1385 roku Jagiełło wysłał do Krakowa poselstwo, z oficjalną prośbą o rękę królowej Jadwigi. Zgodę na zawarcie związku małżeńskiego musiała wyrazić także matka Jadwigi – Elżbieta Bośniaczka, do której udała się delegacja, kierowana przez księcia Skirgełłę, namiestnika Wielkiego Księstwa Litewskiego. A może zainteresuje cię także ten artykuł o żonach Władysława Jagiełły?
14 sierpnia 1385 roku, na Litwie, w miejscowości Krewo, doszło do zawarcia wstępnej umowy, na mocy której Polska i Wielkie Księstwo Litewskie stawały się jednym państwem. [Kuczyński,s.79] Jagiełlo miał poślubić królową Jadwigę i zostać polskim królem, przystając na:
- przyjęcie chrztu w obrządku łacińskim, wraz z państwem litewskim,
- przyłączenie Litwy i Rusi do Polski – jednak użyty przez Jagiełłę zwrot applicare nie oddawał istoty prawnego połączenia obu krajów,
- odzyskanie utraconych przez Polskę i Litwę ziem,
- zwolnienie Polaków, przebywających w niewoli litewskiej, po wcześniejszych napadach na polskie ziemie,
- wypłacenie odszkodowania pieniężnego księciu austriackiemu Wilhelmowi Habsburgowi, w wysokości 200 tysięcy florenów.
Potwierdzenie porozumienia nastąpiło 11 stycznia 1386 roku, w Wołkowysku.[Jasienica, s. 58]
Unia w Krewie zaniepokoiła Krzyżaków – unia polsko-litewska oraz chrzest Litwy stawiały pod znakiem zapytania potrzebę istnienia Zakonu na ziemiach pruskich. Od 1386 roku Krzyżacy podjęli działania, mające rozbić zawarte porozumienie Polski i Litwy.
Władysław Jagiełło – ślub z królową Jadwigą i koronacja na króla Polski
Jagiełło udał się do Polski na początku 1386 roku. W Lublinie, podczas walnego zjazdu szlachty, został obwołany królem Polski. Do Krakowa przybył 11 lutego, a 15 lutego przyjął chrzest. Jagiełło przybrał imię Władysław. Ochrzczeni zostali także towarzyszący Jagielle Litwini, a wśród nich Witold. 4 marca, po ślubie z królową Jadwigą (18 lutego), odbyła się ceremonia koronacyjna.
W 1387 roku Władysław Jagiełło, wraz z polskim duchowieństwem, udał się na Litwę, by dopełnić zobowiązania krewskiego. Przeprowadzono chrzest kraju oraz założono biskupstwo w Wilnie, podległe kościelnej prowincji gnieźnieńskiej. Pierwszym biskupem został polski duchowny Andrzej, z rodu Jastrzębców. Zachętą do przyjmowania katolicyzmu był przywilej, nadany bojarom litewskim. Ci, którzy wyznawali wiarę katolicką, otrzymali gwarancję dziedziczenia ziemi oraz zwolnienie z osobistych świadczeń na rzecz księcia.
Krzyżacy starali się umniejszać znaczenie unii. Na dwory europejskie i na dwór papieski rozsyłane były zapytania, dlaczego Wielki Książę Litewski został królem Polski. W ujęciu propagandy Zakonu, unia i małżeństwo Jagiełły z Jadwigą były jedynie sposobem chronienia pogan przed prawdziwą akcją misyjną. Papież uznał ważność dokonanego na Litwie chrztu oraz legalność małżeństwa Władysława Jagiełły.
Autor: Izabela Sagasz
Bibliografia:
- T. Manteuffel, Historia powszechna. Średniowiecze, PWN, Warszawa 2002.
- A. Klubówna, Cztery panie Jagiełłowie, Wydawnictwo Pojezierze, Olsztyn 1983.
- P. Jasienica, Polska Jagiellonów, PIW, Warszawa 1983.