Historia Żołnierzy Wyklętych, bohaterów antykomunistycznego podziemia

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Paulina ZambrzyckaDrukujUdostępnij

Żołnierze Wyklęci i ich historia zapisana na kartach Polski

Najważniejsze organizacje podziemia antykomunistycznego w Polsce

W 1943 roku całość sił zbrojnych III Rzeszy zaczęła odnosić klęskę na froncie wschodnim. Wówczas Armia Krajowa, czyli zakonspirowane podziemne siły zbrojne w Polsce zaczęły formować struktury. Miały stanowić one zabezpieczenie na wypadek, gdyby Armia Czerwona (siły zbrojne Armii Radzieckiej) zdecydowały się na okupację terytorium naszego państwa. W Polsce powstała wojskowo-cywilna organizacja NIE, mająca za zadanie kontynuować walkę o polską niepodległość, gdy do kraju wkroczy Armia Czerwona. Polacy musieli przecież bronić własnego społeczeństwa. Poprzez akcję „Burza” oraz powstanie warszawskie organizacja ta jednak osłabiła się. 7 maja 1945 roku powołano zatem na jej miejsce nową organizację, mianowicie Delegaturę Sił Zbrojnych na Kraj z rozkazu gen. Władysława Andersa. Później została ona zastąpiona Ruchem Oporu bez Wojny i Dywersji „Wolność i Niezawisłość” (2 września 1945 rok), której z początku dowodził płk. Jan Rzepecki.

Na polskich ziemiach pojawiała się coraz większa liczba sowietów. Ustanawiano komendantury Armii Czerwonej, by Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych ZSRR mógł terroryzować ludzi. Polska w krótkim czasie stała się państwem niesamodzielnym, zależnym od sowietów. Na obszarze zajmowanym przez Armię Czerwoną powołano marionetkowy Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, który stał się wówczas naszym tymczasowym organem władzy. Wszystkimi politycznie kierował jednak Józef Stalin. Do 5 lipca Polska cieszyła się szacunkiem wśród innych krajów, jednak po tej dacie utraciła status podmiotu prawa międzynarodowego. W Polsce utworzyło się wiele podziemnych organizacji, które chciały odzyskać Polskę: Armia Krajowa, Armia Polska w Kraju, Armia Krajowa Obywatelska, Konspiracyjne Wojsko Polskie, NIE, Ruch Oporu Armii Krajowej, Narodowe Siły Zbrojne, Narodowe Zjednoczenie Wojskowe, Delegatura Sił Zbrojnych na Kraj, Wolność i Niezawisłość oraz Wielka Samodzielna Grupa Ochotnicza Warta.

Kresy Wschodnie i działalność Żołnierzy Wyklętych

Sowieci wkroczyli na terytorium naszego kraju w 1944 roku. Zaczęli wówczas deportować Polaków, aresztować dowódców oraz stosować wobec naszych rodaków brutalny terror. Polskie ziemie były stale kontrolowane przez oddziały nie tylko Armii Czerwonej, ale też NKWD i milicję. Ludność ze wsi była zabijana – zwłaszcza ci, którzy pomagali podziemnym organizacjom. Sowieci niszczyli i palili kościoły, a także pozbywali się inteligencji w Polsce. Szacuje się, że do grudnia 1944 roku deportowano z naszych ziem ok. 80 000 Polaków. Wiele tysięcy również zginęło, zwłaszcza w rejonie Lidy, Szczuczynie Nowogródzkim i Oszmianie. Sowieci okrutnie zabijali naszych rodaków, organizując na nich obławy. Siłą wyrzucali Polaków z kraju.

Polskie podziemie działało w tym samym czasie na Kresach Wschodnich, które w okresie międzywojennym funkcjonowały jako część terytorium polskiego. Polacy przeprowadzali akcje głównie na ziemi wileńskiej, nowogródzkiej oraz grodzieńskiej. Na obszarze Kresów działał m.in. oddział płk. Macieja Kalenkiewicza „Kotwicz”, oddział por. Jana Borysewicza ps. „Krysia” czy też oddział ppor. Mieczysława Niedzińskiego „Mena”.

Obozy koncentracyjne i walka Żołnierzy Wyklętych o Polskę

Zamykanie oficerów Armii Krajowej przez NKWD

W 1944 roku NKWD utworzył obozy koncentracyjne, w których następnie zamykano dowódców Armii Krajowej. W obozach koncentracyjnych więziono również wszystkich polskich działaczy, którzy przeprowadzali akcje podczas okupacji niemieckiej. Pierwszy obóz powstał w Rzeszowskiem, na bagnach Kraskowa Włodawskiego. Kolejny znajdował się w Kruślinie, pod Siedlcami. Jeszcze inny w Lunartowie pod Lublinem. Działaczy podziemia polskiego traktowano brutalnie – wrzucając chociażby do głębokich rowów, w których woda sięgała ludziom do kolan. Polaków wysyłano do pracy na Syberię – szacuje się, że wylądowało ich tam w latach 1944-1955 ok. 50 tysięcy. Na terenie naszego kraju było ich z kolei dwa razy tyle, uwięzionych w obozach koncentracyjnych. Nasi rodacy traktowani byli okropnie – źle odżywiani, niemający gdzie się umyć. Część z nich co parę dni wywożono w nieznanym nikomu kierunku.

NKWD próbowało różnymi sposobami zmusić działających przeciwko nim Polaków do tego, by wyszli z ukrycia. Chcieli rozwiązać podziemne organizacje, więc zaproponowali naszym rodakom amnestię. Rzecz jasna, propozycja amnestii była oszustwem – Polacy jednak nie mieli o tym pojęcia. W 1945 roku z podziemia wyszło ponad 50 tysięcy działaczy, a w 1947 roku ponad 76 tysięcy. To pozwoliło sowietom dotrzeć do dowódców podziemnych organizacji (np. do Emilii Malessa czyli kapitan Armii Krajowej, Jana Rzepeckiego czy podpułkownika Łukasza Cieplińskiego, którego przemocą zmuszono do wydania działaczy podziemia). Szacuje się, że w końcówce lat 40-tych i na początku lat 50-tych w obozach koncentracyjnych więziono ponad 250 tysięcy Polaków.

Akcje oddziałów podziemia antykomunistycznego

Żołnierze Wyklęci, czyli wyklęci przez komunistów polscy żołnierze zaczęli przeprowadzać akcje zbrojne. Wszelakie działania wymierzali przeciwko oddziałom UB, MO i KBW. Największą jednostką walczącą była wówczas 6 Wileńska Brygada (WiN). Państwowy Komitet Bezpieczeństwa stał się organem koordynującym działania polskiego aparatu bezpieczeństwa. Skierował wówczas do walki Wojsko Polskie, Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Milicję Obywatelską, Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, Ochotniczą Rezerwę Milicji Obywatelskiej oraz Wojsko Ochrony Pogranicza.

Najważniejszym celem Żołnierzy Wyklętych była obrona niepodległości Polski przed sowietyzacją. Żołnierze Wyklęci walczyli zatem o prawo do demokracji polskiego społeczeństwa, a także niepodległość naszego kraju. Przeciwstawiali się agresji sowieckiej oraz komunistycznemu reżimowi. Mimo beznadziejnego położenia, żołnierze Armii Krajowej nie dali się przekupić sowietom. Jednymi z najgłośniejszych oddziałów zbrojnych byli żołnierze pod dowództwem mjr. Mariana Bernaciaka „Orlika” czy też mjr. Hieronima Dekutowskiego „Zapory”. Żołnierze Wyklęci dzielili się na większe i mniejsze organizacje antykomunistyczne – od grup uczniowskich przez drużyny harcerskie aż do wojska. Bezdyskusyjnym bohaterem podziemia niepodległościowego stał się rtm. Witold Pilecki – podczas wojny dał się wywieźć do obozu w Auschwitz, by w nim zorganizować konspirację wojskową i zdobyć dowody zbrodni nazistowskiej.

Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych

Żołnierze Wyklęci przyczynili się do wyzwolenia naszego kraju z rąk sowieckich. Do dziś w wielu środowiskach stanowią oni wzór polskich obywateli do naśladowania. Od roku 2011 data 1 marca stała się świętem państwowym, poświęconym pamięci Żołnierzom Wyklętym działających w antykomunistycznym podziemiu.

Data 1 marca wcale nie jest przypadkowa. Właśnie tego dnia w 1951 roku na warszawskim Mokotowie rozstrzelano przywódców IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Zamordowano wówczas Łukasza Cieplińskiego, Adama Lazarowicza, Józefa Rzepkę, Mieczysława Kawalca, Józefa Batorego, Karola Chmiela i Franciszka Błażeja. Pamięć o nich oraz o pozostałych Polakach, którzy oddali życie za nasz kraj nigdy nie przeminie.

Autor: Paulina Zambrzycka

Bibliografia:

1. Joanna Wieliczka-Szarkowa: Żołnierze wyklęci. Niezłomni bohaterowie, Wydawnictwo AA, Kraków 2013
2. Joanna Wieliczka-Szarkowa: Bohaterskie akcje Żołnierzy Wyklętych, Wydawnictwo AA, Kraków 2016
3. Jerzy Śląski: Żołnierze Wyklęci, Wydawnictwo Oficyna RYTM, Warszawa 2007
4. Tadeusz M. Płużański: Obława na Wyklętych, Wydawnictwo Replika, Warszawa 2017
5. Mateusz Saweczko: Poczet Żołnierzy Wyklętych, Wydawnictwo Oficyna Wydawnicza Capital, Warszawa 2016