Jak niedoszły król Polski został królem Czech? Przedstawiamy zaskakujące fakty
Król Kazimierz Jagiellończyk doczekał się wielu dzieci. Jego najstarszym synem był Władysław II Jagiellończyk, którego życiorys jest w Polsce raczej mało znany. A szkoda, bo przyszło mu panować zarówno nad Czechami, jak i Węgrami. W niniejszym tekście podjęto próbę zarysowania wszystkich okoliczności, które doprowadziły go do wyniesienia na tron w Pradze.
Jeśli szukasz więcej informacji i ciekawostek historycznych, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o Jagiellonach.
Z tego artykułu dowiesz się:
Urodzony pod szczęśliwą gwiazdą – rodzina i młodość przyszłego króla
Władysław II Jagiellończyk pojawił się na świecie 1 marca 1456 roku. Był pierworodnym synem Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki, zwanej „matką królów”. Zdaniem wybitnego polskiego kronikarza tych czasów Jana Długosza (1415-1480), królewicz urodził się pod szczęśliwą gwiazdą.
Dzieciństwo przyszły król Czech i Węgier spędził w Krakowie. Tutaj przez ponad trzy lata pobierał naukę pod czujnym okiem Długosza. Nauczył się biegle władać łaciną, francuskim, czeskim i niemieckim. Według niektórych przekazów, Władysław był świetnym retorem, zaś wygłaszane przezeń mowy robiły niesłychane wrażenie na słuchaczach.
Jako najstarszy syn króla Kazimierza Jagiellończyka Władysław był od najmłodszych lat przygotowywany na następcę na tronie Polski. Nigdy jednak na nim nie zasiadł.
Rozwój sytuacji w państwie czeskim
W 1457 roku śmierć zajrzała w oczy Władysławowi Pogrobowcowi, ówczesnemu władcy Węgier i Czech. Podobno na tamten świat wyprawiła go trucizna, jednak informacja ta jest niepewna. Nieoczekiwana śmierć Habsburga, który nie pozostawił po sobie dzieci, otworzyła drogę do tronów w Pradze i Budzie królom narodowym. Na pierwszym z wymienionych stolców zasiadł ostatecznie Jerzy z Podiebradów, na drugim zaś Maciej Korwin.
Kazimierz Jagiellończyk, który był szwagrem zmarłego Pogrobowca mógł czynnie zaangażować się w walkę o schedę po nim. W ostatecznym rozrachunku zrezygnował z tej możliwości z racji prowadzenia w tym samym czasie wojny z zakonem krzyżackim. Zarówno Jerzy, jak i Maciej podczas tego konfliktu wspomagali Krzyżaków. Obawiali się bowiem, iż król Polski zmieni zdanie i wypowie im wojnę. Mylili się jednak.
Napięcia między władcami Polski i Czech załagodzono podczas zjazdu w Głogowie w 1462 roku. Spotkanie to było nad wyraz korzystne dla Kazimierza Jagiellończyka, ponieważ Jerzy z Podiebradów wycofał wówczas swe poparcie dla zakonu i nawet usankcjonował prowadzenie akcji podbojowej na terenie Prus przez Jagiellonów.
Jerzy z Podiebradów w potrzasku
Układ głogowski nie był natomiast na rękę Stolicy Apostolskiej, która nie mogła zdzierżyć tego, iż król czeski sprzyja ewidentnie heretykom – husytom. Doszło nawet do tego, iż papież Paweł II pod koniec grudnia 1466 roku rzucił klątwę na Jerzego z Podiebradów, zwalniając jego poddanych z przysięgi wierności.
Z klątwy papieskiej od razu skorzystali katolicy, dążąc do usunięcia na różne sposoby niewygodnego im władcy. Ich przedstawiciele złożyli nawet kilkukrotnie ofertę Kazimierzowi Jagiellończykowi, aby objął on tron czeski. Za każdym jednak razem król Polski uporczywie odmawiał. Robił to intencjonalnie, nie chciał bowiem wikłać się w niepotrzebny – jego zdaniem – konflikt z Czechami.
W konsekwencji opozycja ofiarowała koronę Maciejowi Korwinowi. Król Węgier chyba tylko na to czekał, skoro niedługo po złożonej propozycji wypowiedział wojnę Jerzemu z Podiebradów i w wyniku korzystnego przebiegu działań militarnych zdołał go wyprzeć z terenów Moraw, Śląska i Łużyc. W efekcie panowanie Jerzego ograniczyło się już tylko do Czech właściwych. Sprawdź także ten artykuł na temat Kazimierza Jagiellończyka.
Jak niedoszły król Polski zasiadł na tronie czeskim?
Szczęście odwróciło się od Macieja Korwina w 1469 roku. Jego oponent zadał mu szereg klęsk. W tym samym czasie część szlachty czeskiej obwołała w Ołomuńcu Władysława II Jagiellończyka władcą Czech. Elekcja ta była po myśli Jerzego z Podiebradów, który już wcześniej poważnie zastanawiał się nad uczynieniem z niego swego spadkobiercy.
Zebrani w Ołomuńcu panowie czescy postanowili także, iż przedstawiciel dynastii Jagiellonów obejmie władzę dopiero po śmierci Jerzego. Aby ściślej zjednoczyć obu władców ustalono, iż żoną Władysława zostanie córka Jerzego – Ludmiła. Kazimierz Jagiellończyk, który zmienił niedawno swe nastawienie do sprawy czeskiej, w imieniu syna zgodził się na część warunków Czechów. Celowo zwlekał jednak z udzieleniem odpowiedzi w sprawie małżeństwa. Elżbiecie Rakuszance, znanej ze swej gorliwości religijnej, nie spodobało się bowiem to, by jej syn związał się z kobietą pogrążoną, jak się wówczas mawiało, w „błędach kacerskich”.
Na realizację postanowień z Ołomuńca czekano niecałe dwa lata – do 1471 roku. 22 marca tego roku zmarł król Jerzy. Zgromadzeni w Kutnej Horze panowie czescy jeszcze raz dokonali elekcji Władysława II Jagiellończyka (27 maja). W zamian za koronę Władysław zobowiązał się spłacić długi swego poprzednika oraz unormować stosunki ze Stolicą Apostolską.
Pod koniec lipca 1471 roku Władysław II Jagiellończyk opuścił Kraków. Jak się miało później okazać, nigdy już więcej nie miał tutaj powrócić. Do granicy z państwem czeskim synowi towarzyszył ojciec. Oddał mu do dyspozycji prawie 10-tysięczną armię, która mogłaby się mu przydać w razie ewentualnej kontrakcji ze strony Macieja Korwina, który siłą rzeczy nie mógł pogodzić się z wyborem Czechów.
Na całe szczęście król Węgier nie przeszkadzał w „triumfalnym” pochodzie Jagiellonów do Pragi. W stolicy państwa czeskiego Władysław pojawił się 19 sierpnia, gdzie entuzjastycznie witały go tłumy ludności. Już trzy dni później włożono mu na głowę w katedrze św. Wita koronę. Miał wówczas zaledwie 16 lat.
Rządy Jagiellończyka w Czechach i jego dokonania
Panowanie w Czechach Władysław II Jagiellończyk rozpoczął zatem wyśmienicie. Później było już tylko gorzej. Nie potrafił wydostać się z długów, które odziedziczył w spadku po Jerzym. Doszło nawet do tego, iż musiał poprosić swą matkę, aby pomogła mu się z nimi jakoś uporać.
Na domiar złego wybuchła kolejna wojna czesko-węgierska. Z przerwami trwała ona do 1479 roku. Na mocy podpisanego wtedy pokoju w Ołomuńcu obie strony potwierdziły dotychczasowy stan posiadania.
Władysław II rządził Czechami aż do 1516 roku. Historycy czescy raczej negatywnie oceniają tego króla. Został zdominowany przez magnaterię, co siłą rzeczy odbiło się negatywnie na rywalizującej z nią średniej szlachcie. Powody do narzekania na Władysława mieli też chłopi i mieszczanie. Tych pierwszych król całkowicie przypisał do ziemi.
Jeśli dodać do tego pozostałe problemy, z jakimi borykał się Jagiellończyk na Węgrzech, gdzie rządził od 1490 roku, to nie widać jakichś szczególnych powodów, aby rzeczywiście uznać go za jakiegoś wybitniejszego władcę. Niemniej jednak został królem Czech. W dziejach naszego państwa tylko nielicznym udała się ta sztuka.
Autor: dr Mariusz Samp
Bibliografia:
- Baczkowski Krzysztof, Dzieje Polski późnośredniowiecznej (1370-1506), Oficyna Wydawnicza Fogra, Kraków 1999.
- Baczkowski Krzysztof, Polska i jej sąsiedzi za Jagiellonów, Wydawnictwo Avalon, Kraków 2012.
- Besala Jerzy, Przypadki Króla Dobrze, „Polityka” 13 (2016).
- Bogucka Maria, Kazimierz Jagiellończyk, Książka i Wiedza, Warszawa 1978.
- Borkowska Urszula, Dynastia Jagiellonów w Polsce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2019.
- Czechowicz Bogusław, Traktat ołomuniecki z 1479 roku, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 70 (2015), 2.
- Fałkowski Wojciech, Jagiellonowie w Europie Środkowej, [w:] Europa Jagiellonica 1386-1572, Sztuka, kultura i polityka w Europie Środkowej za panowania Jagiellonów, Materiały sesji zorganizowanej przez Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum i Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego, red. P. Mrozowski, P. Tyszka, P. Węcowski, Ośrodek Wydawniczy Arx Regia, Warszawa 2015.
- Jasienica Paweł, Polska Jagiellonów, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1990.
- Plewczyński Marek, Wojny Jagiellonów z wschodnimi i południowymi sąsiadami Królestwa Polskiego w XV wieku, Napoleon V, Oświęcim 2014.
- Rosik Stanisław, Wiszewski Przemysław, Wielki poczet polskich królów i książąt, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2006.
- Rudzki Edward, Polskie królowe, Żony Piastów i Jagiellonów, Instytut Prasy i Wydawnictwa „Novum”, Warszawa 1990.
- Szczur Stanisław, Historia Polski, Średniowiecze, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002.
- Zientara Benedykt, Historia powszechna średniowiecza, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2002.