Olgierd Giedyminowic – ojciec Władysława Jagiełły – życiorys, panowanie, śmierć
Olgierd Giedyminowic (ojciec polskiego króla Władysława Jagiełły) jest uznawany na Litwie za jednego z najważniejszych jej władców w ciągu wieków. Był on zdolnym politykiem i wodzem. Na swoim koncie odnotował kilka efektownych zwycięstw, choć zdarzały mu się również dotkliwe porażki. Znacznie rozszerzył granice swojego państwa, które starał się jednocześnie chronić przed zakusami zewnętrznych wrogów (głównie Krzyżaków).
Jeśli szukasz więcej informacji i ciekawostek historycznych, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o historii Polski.
Z tego artykułu dowiesz się:
Olgierd Giedyminovic - pierwsze lata życia
Nie jest znana dokładna data narodzin Olgierda. Historycy wskazują, iż na świecie mógł pojawić się najpóźniej około 1304 roku. Był synem wielkiego księcia litewskiego Giedymina (1316-1341) i Jewny, córki księcia połockiego Iwana.
W młodości Olgierd Giedyminowic rządził w księstwie witebskim. Nie jest znany bliżej ten okres z życia księcia.
Jeszcze przed swoją śmiercią (1341) Giedymin podzielił Wielkie Księstwo Litewskie między siedmiu swoich synów. Na wielkiego księcia litewskiego, rezydującego w Wilnie wyznaczył najmłodszego z nich – Jawnutę. Pozostali synowie mieli rządzić w Trokach (Kiejstut), Krewie (Olgierd), Kiernowie (Moniwid), Rusi (Słonim), Pińsku (Narymut), Nowogródku (Koriat) i Wołyniu (Lubart).
Podział państwa nie utrzymał się długo. Już w 1345 roku Olgierd przy pomocy Kiejstuta obalił nieudolnego Jawnutę, który zbiegł do Moskwy, a następnie powrócił do kraju, pogodziwszy się z braćmi. Zamach stanu sprawił, iż wielkim księciem litewskim został Olgierd.
Długie panowanie
Trudny start
Ojciec Władysława Jagiełły rządy wielkoksiążęce rozpoczął nie najlepiej. W latach 1345-1348 walczył ze zmiennym szczęściem z Zakonem Krzyżackim. W 1348 roku koalicja książąt litewskich przegrała z kretesem bitwę pod Strawą, gdzie poniósł śmierć brat Olgierda – Narymut.
Porażka w walce z Krzyżakami zmobilizowała Litwinów do działania. Współdziałający z Olgierdem książę Kiejstut zwrócił się nawet o pomoc do króla polskiego Kazimierza Wielkiego, by za jego pośrednictwem Litwa przyjęła chrzest, co podcięłoby ideologiczną podstawę krzyżackiej aktywności na Litwie. Plan ten jednak ostatecznie legł w gruzach, zaś w 1349 roku wojska piastowskie zajęły kosztem państwa litewskiego Ruś Halicką, Podlasie i Brześć.
Spór polsko-litewski zakończono w 1351 roku podpisaniem rozejmu, na mocy którego Litwa zrzekała się Rusi Halickiej na rzecz zwycięskich Piastów. Z kolei w 1366 roku zawarto pokój, przyznający Polsce część Wołynia z Włodzimierzem.
Zmagania z Moskwą i Tatarami
W kolejnych latach Olgierdowi szło już znacznie lepiej. Udało mu się rozciągnąć wpływy w Nowogrodzie Wielkim i Pskowie. W 1350 roku zawarł sojusz z księstwem twerskim, co z kolei umożliwiło mu podjęcie ekspansji na ziemie ruskie. Zaowocowało to opanowaniem przez Litwinów części Smoleńszczyzny i ziemi siewersko-czernichowskiej.
Jeszcze w 1350 roku Olgierd Giedyminowic ożenił się z Julianną, córką wielkiego księcia twerskiego Aleksandra. Koligacje rodzinne sprawiły, iż wielki książę litewski dwukrotnie interweniował na rzecz brata żony Michała II, którego wypędzono z Tweru. Obie interwencje zbrojne zakończyły się pomyślnie dla Michała, którego przywrócono na utracony tron.
W 1351 roku Olgierd rozpoczął wojnę ze Złotą Ordą, przeżywającą w omawianym okresie poważny kryzys polityczny. Konflikt ten ostatecznie zakończył się wielkim sukcesem Giedyminowiców. W 1362 roku (ewentualnie rok później) Olgierd rozbił Tatarów w bitwie nad Sinymi Wodami, niedaleko Targowicy. W efekcie Litwini opanowali znaczną część Ukrainy z Kijowem oraz zabezpieczyli rządy Koriatowiczów na Podolu.
W 1368 i 1370 roku Olgierd ze swoimi wojskami dotarł nawet pod Moskwę, której jednak nie zdobył na skutek bohaterskiej postawy jej obrońców. Tak naprawdę stare wały Kremla okazały się wystarczające na wojska pogan, które były wówczas niedostatecznie wyposażone w sprzęt oblężniczy.
Po raz trzeci wielki książę litewski wyprawił się na Moskwę w 1373 roku. Po drodze natknął się na wojska Dymitra Dońskiego pod Lubuckiem. Obie armie stały naprzeciwko siebie przez kilka tygodni, po czym zdecydowano się podpisać wieczysty pokój. W konsekwencji Olgierd powrócił na Litwę bez wymiernych korzyści politycznych. A może zainteresuje cię także ten artykuł na temat życia Władysława Jagiełły?
Walki z Krzyżakami
Podpisane w 1373 roku porozumienie było w pewnym stopniu korzystne dla Olgierda ze względu na rozpoczętą w tym właśnie czasie kolejną wojnę z Zakonem Krzyżackim. Ci ostatni, po zawarciu wieczystego pokoju w Kaliszu z Kazimierzem Wielkim, mieli wolną rękę przy organizowaniu wyniszczających rejz na ziemie litewskie. Ich celem było złamanie potęgi państwa Olgierda.
Litwini jednak nie zamierzali łatwo oddawać skóry. Tylko w latach 1343-1382 wyprawili się aż 30-krotnie na ziemie znienawidzonego Zakonu. Mocno we znaki Krzyżakom dały się najazdy z lat 1353-1354, podczas których wojska litewskie robiły sobie na zaatakowanym terytorium, co im się żywnie podobało.
W kolejnych latach inicjatywa raczej znajdowała się w rękach Zakonu. W 1362 roku jego wojska zdobyły Kowno, pomimo uporczywego oporu ze strony załogi. W trakcie jednej z wojny do niewoli krzyżackiej trafił Kiejstut, pogardliwie zwany przez nich „wściekłym psem”. Według kronikarza Wiganda z Marburga Kiejstut uciekł z niewoli, a pomógł mu w tym jeden ze służących krzyżackich.
Śmierć księcia Olgierda Giedyminovica
Wielki książę Olgierd prowadził wojny praktycznie do końca swojego życia. Jeszcze w lutym 1377 roku, a więc na kilka miesięcy przed swoją śmiercią musiał zmierzyć się z Krzyżakami, którzy dotarli aż pod samo Wilno.
Według krzyżackiego kronikarza Hermana z Wartbergu Olgierd rozstał się z tym światem dokładnie 24 maja 1377 roku. Po jego śmierci do Wilna zjechało się wielu możnych, aby pożegnać go podczas uroczystego pogrzebu. Ze źródeł dowiadujemy się, iż Olgierda przebrano wówczas w pozłacane szaty purpurowe, na jego zaś nogach pojawiły się buty, wysadzane drogimi kamieniami i perłami. Ciało nieboszczyka następnie spalono. Zdaniem latopisów litewskich, kremacja nastąpiła u stóp Góry Zamkowej w Wilnie, natomiast według Jana Długosza w świętym gaju pod grodem Mojszagoła.
Olgierd pozostawił po sobie bardzo liczne potomstwo. Z małżeństwa z Anną, zawartego około 1323 roku, książę doczekał się 7 dzieci (Fiodora, Andrzeja Garbatego, Konstantyna, Dymitra Starszego, Włodzimierza, Agrypinę i nieznana z imienia córkę, żonę księcia suzdalskiego Borysa). Z kolei z małżeństwa z Julianną twerską Olgierd miał aż 16 dzieci. Były to: Kenna (ok. 1351-1368), Eufrozyna (ok. 1352-1405), Skirgiełło (ok. 1354-1394), Korybut (ok. 1355-po 1404), Teodora (ur. ok. 1355), Lingwen (ok. 1356-1431), Helena (ok. 1360-1437), Jogaila (ok. 1362-1434), Maria (ok. 1363-1382), Korygiełło (ok. 1364-1390), Mingiełło (ok. 1365-przed 1382), Aleksandra (ok. 1370-1434), Katarzyna (1369-1422), Wigunt (ok. 1372-1392), Świdrygiełło (ok. 1373-1452), Jadwiga (ok.1375-1400).
Tron wielkoksiążęcy na Litwie po śmierci Olgierda objął Jogaila, znany w Polsce lepiej jako Władysław Jagiełło. W 1386 roku został on królem Polski, zakładając dynastię Jagiellonów.
Autor: Mariusz Samp
Bibliografia
- Borkowska Urszula, Dynastia Jagiellonów w Polsce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011.
- Kolankowski Ludwik, Dzieje Wielkiego Księstwa Litewskiego za Jagiellonów, t. 1, 1377-1499, Skład Główny Kasa im. Mianowskiego, Warszawa 1930.
- Koneczny Feliks, Dzieje Litwy i Rusi przed unją z Polską, Krakowska Spółka Wydawnicza, Kraków 1924.
- Krzyżaniakowa Jadwiga, Ochmański Jerzy, Władysław II Jagiełło, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1990.
- Ochmański Jerzy, Historia Litwy, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1982.
- Paszkiewicz Henryk, Jagiellonowie a Moskwa, t. 1, Litwa a Moskwa w XIII i XIV wieku, Warszawa 1933.
- Paszkiewicz Henryk, Wzrost potęgi Moskwy, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 2000.
- Podhorodecki Leszek, Kulikowe Pole 1380, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1986.
- Rozmarynowski Marcin, Waleczny ojciec Jagiełły i brat Aldony Anny, czyli Olgierd Giedyminowic [https://historia.org.pl/2017/10/28/waleczny-ojciec-jagielly-czyli-olgierd-giedyminowic; dostęp: 21.05.2021].
- Tęgowski Jan, Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów, Wydawnictwo Historyczne, Poznań-Wrocław 1999.