Podboje Bolesława Chrobrego - daty, ziemie, bitwy, znaczenie, polityka
Bolesław Chrobry zaczął swoje panowanie jako książę Małopolski. Po śmierci Mieszka I i wypędzeniu macochy i przyrodnich braci rozciągnął swoją władzę na całe dziedzictwo po ojcu. Jednak jego ambicje były większe. Podboje Bolesława Chrobrego są dziś uznawane za drogę do potęgi państwa Piastów.
Jeśli szukasz więcej informacji i ciekawostek historycznych, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o Bolesławie Chrobrym.
Z tego artykułu dowiesz się:
Bolesław Chrobry – od księcia do króla
Cele podbojów Bolesława Chrobrego
Patrząc na podboje Bolesława Chrobrego można je interpretować na dwa sposoby. Z jednej strony mamy do czynienia z ambitnym władcą, który nie waha się używać siły. Z drugiej książę Polski był sprawnym dyplomatą. Jeśli była taka możliwość, to wolał negocjować zamiast walczyć. Szczególnie chętnie stosował tę strategię w wojnie z Niemcami. (por. Barański M.K., 2012: s. 49)
Ogólnym celem podbojów we wszystkich kierunkach było wzmocnienie władzy i wzbogacenie się. Trudno nawet mówić, że książę polski myślał o państwie, raczej o własnej chwale i chwale dynastii. W średniowieczu nie istniała instytucja państwa, taka jak rozumiemy ją dziś. Granice wyznaczały zakres panowania władcy.
Dla Bolesława Chrobrego poszerzanie zakresu panowania łączyło się z poszerzaniem wpływów i pozycji w stosunku do sąsiednich władców. Szczególnie istotne było ustalenie relacji z królem Niemiec, który zarazem był cesarzem. Chrobry nie chciał być lennikiem władcy niemieckiego. (Barański M.K.: s. 51)
Podboje na wschodzie miały nieco inny charakter. Chodziło o przywrócenie na tron zięcia polskiego władcy – Świętopełka. W Czechach Bolesław ewidentnie próbował wykorzystać okazję do przejęcia władzy (był po kądzieli wnukiem czeskiego króla) i wzmocnienia swojej pozycji względem Niemiec.
Wyprawy miały też charakter łupieżczy, ale sądząc chociażby po wystawnym przyjęciu Ottona III w 1000 roku, bogactwa nie były główną motywacją polskiego księcia.
Koronacja Bolesława Chrobrego a znaczenie królestwa
Zwieńczeniem starań o pozycję słowiańskiego suwerena jest koronacja Bolesława Chrobrego. To wydarzenie nie łączy się bezpośrednio z podbojami. Wyraźnie widać jednak, że polityka księcia zmierzała w tym kierunku. Starając się o koronę, opanowując nowe ziemie, a zarazem dbając o dobre stosunki z cesarstwem Bolesław wyraźnie realizuje ideę Ottona III. To koncepcja cesarstwa na wzór rzymski, w którym król polski jest suwerenem słowiańszczyzny musiała bardzo pasować dziedzicowi ambitnych Piastów. (por. Barański M.K.: s. 41) Podczas pierwszej, symbolicznej koronacji Bolesława Chrobrego pojawiła się taka możliwość. Otton III miał włożyć wówczas własny diadem na głowę Bolesława.
Późniejsze wydarzenia, śmierć młodego cesarza, a zaraz potem zaprzyjaźnionego z nim papieża Sylwestra II , nie pozwoliły od razu zrealizować tej wizji. Henryk II miał inne plany. Był zwolennikiem cesarstwa z ośrodkiem w Niemczech. To właśnie podboje Bolesława Chrobrego i jego upór pozwoliły zrównoważyć politykę nowego cesarza i przenieść punkt ciężkości średniowiecznej Europy bardziej na wschód. A może zainteresuje cię także ten artykuł o koronacji Bolesława Chrobrego?
Podboje Bolesława Chrobrego, ich kierunki i przebieg
Wojna Bolesława Chrobrego z Niemcami
Wojna Bolesława Chrobrego z Niemcami trwała prawie przez całe jego panowanie. Już w 1002 roku, po śmierci Ottona III Bolesław próbował zagarnąć dla siebie obszar Marchii Wschodniej (Łużyce między Łabą a Salą), zajął też Milsko z Budziszynem oraz Miśnię. (Sroka S.A., 1999: s. 28) W tym czasie Henryk Bawarski objął tron i na zjeździe w Merseburgu 24 lipca 1002 roku przyjmował hołd lenny od panów Niemieckich. Bolesławowi nie udało się uzyskać niezależności na zajętych ziemiach. Na razie pogodził się z zatrzymaniem dla siebie Milska i Łużyc oraz przyznaniem Miśni swojemu krewnemu i przyjacielowi Guncelinowi. Być może zapanowałby trwały pokój na granicy polsko-niemieckiej gdyby nie próba skrytobójstwa na Bolesławie Chrobrym. Odczytał ją jako zerwanie umowy przez króla niemieckiego i przystąpił do wojny. Wojna Bolesława Chrobrego z Niemcami przebiegała w trzech etapach. Zakończona ostatecznie w 1018 roku pokojem w Budziszynie. W międzyczasie książę polski próbował zająć tron czeski (przez kilka miesięcy panował w Czechach) po oślepieniu nielubianego tutaj Bolesława Rudego. (Sroka S.A.: s.29) Nie udało mu się utrzymać Czech. Zyskał natomiast Morawy i lojalność tutejszej szlachty.
Przyglądając się wojnie Bolesława Chrobrego z Niemcami widzimy unikanie bezpośredniego starcia po obu stronach. Może to świadczyć o dwóch rzeczach:
- Rycerstwo i władcy po obu stronach bardzo dobrze się znali, wielu się przyjaźniło. Byli też wielokrotnie skoligaceni. Wiemy, że Bolesław przebywał w dzieciństwie, może do wczesnej młodości, na dworze niemieckim.
- Po obu stronach siły były mniej więcej wyrównane i obaj władcy doskonale o tym wiedzieli. Bolesław najwyraźniej chce być suwerenem Sklavinii, co obiecał mu Otton III. Nie uznaje się za jednego z poddanych króla niemieckiego. Może uznać tylko zwierzchnictwo Henryka jako cesarza.
Ułożywszy sprawy na granicy z Niemcami. Bolesław przystępuje do wyprawy na Ruś Kijowską.
Podboje na wschodzie
Wyprawa Bolesława na Ruś Kijowską obrosła w legendy. Jedną z nich jest Szczerbiec. Ten miecz miał być rzekomo wyszczerbiony na kijowskiej złotej bramie. Jednak oręż przechowywany pod nazwą Szczerbca w skarbcu Piastów pochodził z późniejszego czasu. Podobnie jak Złota Brama. (Barański M.K.: s. 56)
Powodem interwencji Bolesława Chrobrego na Rusi było zrzucenie z tronu i wygnanie jego zięcia, Świętopełka. Po raz pierwszy Świętopełkowi odmówił prawa do tronu jego ojciec Włodzimierz I Wielki. Już wówczas (1015) Chrobry próbował interweniować. Wyprawa nie odniosła jednak skutku. Po śmierci Włodzimierza Świętopełk uzyskał na krótki czas władzę, by stracić ją ponownie na rzecz młodszego brata – Jarosława. Druga wyprawa Bolesława, wiosną 1018 roku okazała się zwycięska. Warto zaznaczyć, że w tej wyprawie Henryk II wspomógł Bolesława swoim wojskiem. Po rozgromieniu wojsk ruskich nad Bugiem książę polski ruszył na Kijów. To właśnie wtedy miał uderzyć późniejszym Szczerbcem w bramy miasta. Po krótkim oblężeniu miasto zostało zdobyte. Bolesław uczynił Przedsławę, siostrę Jarosława, swoją nałożnicą. Była to zemsta za odmówienie mu wcześniej ręki księżniczki. Wracając do kraju książę polski zajął Grody Czerwieńskie. (Sroka S. A., s. 33)
Jak Bolesław Chrobry poszerzył granice?
W roku koronacji Bolesława Chrobrego jego królestwo rozciągało się od granicy z ziemiami Pieczyngów na wschodzie, po Budziszyn na Zachodzie. Podsumujmy dokładnie jak poszerzyły się granice w czasach panowania tego władcy.
Mieszko I zostawił swoim następcom Małopolskę (tu prawdopodobnie panował na początku Bolesław Chrobry), Wielkopolskę i Śląsk uzyskany w czasie wojny z Czechami. Najdalej wysuniętą na zachód miejscowością był Lubusz. Na wschodzie granica częściowo opierała się o środkowy Bug, bez Brześcia. Grody Czerwieńskie zostały zabrane przez Włodzimierza Wielkiego w 981 roku. (Zientara B., 1998: s. 22)
W 1025 roku władza Piastów rozciągała się od Milska i Łużyc na zachodzie, na południu obejmowała oprócz Śląska także Morawy (według niektórych źródeł również Słowację), na wschodzie Grody Czerwieńskie z Przemyślem, Sanokiem i najdalej wysuniętym na wschód Wołyniem.
Podboje Bolesława Chrobrego i jego bezwzględna polityka wobec rodzimych pogan miała też negatywne skutki. Pogorszyły się stosunki polsko-ruskie, narastała opozycja w kraju. Duże, ale niestabilne królestwo odziedziczy po ojcu Mieszko II. Z drugiej strony polityka Chrobrego, podobnie jak Mieszka I pozwoliła zaistnieć Polsce na arenie międzynarodowej.
Autor: Ludwika Wykurz
Bibliografia:
- Marek Kazimierz Barański, Historia Polski średniowiecznej, Zysk i S-KA 2012
- Stanisław A. Sroka, Bolesław I Chrobry w: Piastowie. Leksykon biograficzny, Wydawnictwo Literackie 1999, s. 24-34.
- Benedykt Zientara, Bolesław I Chrobry w: Poczet królów i książąt polskich, red. A. Garlicki, Czytelnik 1998 s. 26-32.