10 najbardziej krwawych dyktatorów w historii świata - daty, biografie, skutki terroru

Władza, która prowadzi do terroru

Kim jest dyktator?

Co sprawia, że władca staje się dyktatorem? Samo określenie oznacza tak naprawdę chwilowego przywódcę wojskowego. Władzę przyznawano dobrowolnie wodzom w czasie wojny lub powstania. Przykładem może być Tadeusz Kościuszko lub Romuald Traugutt. Potrzeba chwili sprawiała, że jedna osoba otrzymywała chwilowo władzę prawie absolutną, żeby sprawnie zdyscyplinować naród w momencie zrywu zbrojnego. Charakterystyczne, że ludzie ci starali się raczej unikać niepotrzebnego rozlewu krwi i stawiali na szali raczej własne życie niż życie innych.

Zupełnie inaczej wygląda sytuacja, w której celem dyktatora jest władza. Osoba taka często sama dąży do otrzymania najwyższego stanowiska i zaczyna tworzyć reżim, który pozwoli jej rządzić bez żadnych ograniczeń. Nie każdy przywódca nazywa siebie dyktatorem, jednak faktycznie pełni taką rolę.

Kim więc jest dyktator? Na potrzeby tego zestawienia przyjmę, że będzie to każdy przywódca, który uzyskał absolutną władzę i wykorzystywał ją bez żadnych wyrzutów sumienia. Dlatego znajdzie się w zestawieniu również królowa oraz hospodar wołoski.

Jak wyróżnić największe zbrodnie?

W zestawieniach największych zbrodniarzy często liczy się ich ofiary. Mnie bardziej będzie interesować gotowość dyktatora do skazywania ludzi na śmierć. Rządy dyktatorów trwały krócej lub dłużej, obejmowały różny obszar, a rządzący mieli do dyspozycji bardzo różne technologie. Czy np. gdyby Henryk VIII dostał kraj wielkości Rosji i technologię typową dla I połowy XX wieku zabiłby więcej ludzi niż Lenin? Nie wiadomo. Dziś często średniowiecze kojarzy się z masowymi zbrodniami. Ilościowo jednak żaden władca nie zabił tylu osób co dyktatorzy XX wieku. Dlatego pisząc o najbardziej krwawych dyktatorach będę brać pod uwagę populację i obszar jakim zarządzali, ale też epokę.

Wśród historyków nie ma konsekwencji co do przypisywania dyktatorom zbrodni. Jednych obwinia się za wszystkie śmierci, również zbrodnie wojenne, nawet te przeprowadzane przez żołnierzy bez rozkazu władcy. Innym szybko zapomina się gotowość do poświęcenia obywateli własnego lub podbitego kraju. Jeśli spytać kto odpowiada za śmierć głodową 10 milionów obywateli Indii w latach 80-tych XIX wieku, nie będzie jasnej odpowiedzi. Ale bez zmrużenia oka śmierć głodową 30 milionów Chińczyków w latach 1959-61 przypisuje się Mao Tsetungowi. Nie chodzi tu o licytację, bo zbrodnia jest zawsze zbrodnią, a Mao ma na sumieniu dużo więcej osób. Warto tylko zrozumieć jak działa ludzka pamięć i jak nasze sympatie oraz przekonania wpływają na ocenę władzy.

Najbardziej przerażające zbrodnie, to te przeprowadzone systematycznie i z zimną krwią. Najczęściej mają miejsce kiedy dyktator celowo postanawia zlikwidować cały naród lub grupę społeczną, która mu przeszkadza. Często terror łączy się z obsesją czy paranoją wodza.

10 najbardziej krwawych dyktatorów

1. Mao Tsetung (1893-1976)

Przywódca Chińskiej Republiki Ludowej w latach 1949-1976. Oficjalnie morderca 49 milionów Chińczyków. Ok. 3 miliony zostały zabite w czasie reżimu, co najmniej 20 milionów zginęło w czasie wielkiego głodu. Nie ma żadnych wątpliwości, że reżim Mao pochłonął wiele ofiar z powodów politycznych. Kontrowersyjne pozostaje czy można mu przypisać wszystkie śmierci. Trudno o obiektywizm. Z jednej strony mamy historiografię zdecydowanych przeciwników chińskiego komunizmu. Z drugiej entuzjastyczną chińską historiografię komunistyczną. Faktem jest, że mimo brutalności reżimu i głodu w czasach Mao nastąpił wykładniczy przyrost naturalny, co zmusiło jego następców do wdrożenia programu „jednego dziecka”. Faktem jest też, że w jego czasach zginęły miliony ludzi. (Czapiewski E., Tyszkiewicz J., 2010: s. 573, 638, 724). Jeśli szukasz więcej ciekawostek, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o dyktaturze.

2. Józef Stalin (1878-1953)

Nieoficjalny dyktator Związku Radzieckiego w latach 1925-1953. Według większości źródeł jest odpowiedzialny za śmierć ok. 20 milionów ludzi. W tym ok. 3,5 miliona skazanych. Do dziś istnieją spory ile osób rzeczywiście zginęło w stalinowskiej Rosji. Jednak rządy Stalina wiązały się też z powszechnym terrorem. Czasem tym, którzy żyli było dużo trudniej niż tym, których skazano na szybką śmierć. Nie było szans, żeby wprowadzić totalną kontrolę w państwie o powierzchni ponad 17 mln kilometrów kwadratowych i populacji 150 mln ludzi. Dlatego dyscyplinowano ich przy pomocy strachu i propagandy. Każdy mógł donieść na każdego i każdy mógł być aresztowany za wszystko. To czyni ze Stalina jednego z najbardziej przerażających dyktatorów. (Marples R. D., 2006: s.200-202)

3. Adolf Hitler (1889-1945)

Kanclerz Niemiec (1933), wódz (führer) III Rzeszy w latach 1934-45. Jest bezpośrednio odpowiedzialny za śmierć 17 mln. W czasie II wojny światowej III Rzesza zamieniła się w sprawną machinę do zabijania, przede wszystkim Żydów, ale na śmierć skazywano też Romów, osoby niepełnosprawne intelektualnie i chore psychicznie, homoseksualistów, przedstawicieli elit w krajach okupowanych (m.in. oficerów, profesorów, księży) oraz przeciwników politycznych Hitlera. (Midlarsky M. I., 2010: s. 46, 155)

4. Pol Pot (1925-1998)

W latach 1975-1979 dyktator komunistycznej Kambodży. Jeżeli mowa o używaniu siły dla realizacji swojej wizji, to Pol Pot nie ma sobie równych. Próbował stworzyć idealne państwo komunistyczne, w którym samowystarczalna gospodarka będzie się opierać na rolnictwie. W wyniku tych prób w ciągu czterech lat rządów zginęło od 1,5 do 2 mln osób, co stanowiło około 1/4 populacji kraju. Kto nie został zastrzelony mógł umrzeć z głodu, chorób lub przepracowania. (Czapiewski E., Tyszkiewicz J., 2010: s. 737)

5. Ismail Enver (1881-1922)

Minister wojny imperium Osmańskiego, naczelny dowódca armii w czasie I wojny światowej. Zasłynął przede wszystkim jako jeden z głównych inicjatorów rzezi Ormian, Asyryjsczyków i Greków w latach 1915-1917. W sumie czystki na podbijanych przez Turków terenach Syrii i Armenii przyniosły prawie 2 mln ofiar. (Midlarsky M. I., 2010: s. 190, 294)

6. Wład Palownik/Tepes (1431-1477)

Hospodar wołoski może nie był dyktatorem, ale miał władzę absolutną na swoim niewielkim terenie (77 tys. km) i słynął z zamiłowania do sadystycznych tortur. Jego ulubione sposoby zabijania wrogów można by bez problemu wpisać na listę 10 najbardziej okrutnych tortur w średniowieczu. Przydomek zyskał dzięki nabijaniu skazanych na pal. W sumie przypisuje mu się zabicie co najmniej 40 tysięcy ludzi. Liczba jest może niewielka w porównaniu z innymi krwawymi dyktatorami. Pamiętajmy jednak, że był władcą niewielkiego obszaru, nie miał do dyspozycji broni palnej, obozów koncentracyjnych, ani tajnej policji. W średniowieczu używanie siły był nieco bardziej dosłowne i bezpośrednie niż w wielkich dyktaturach XX wieku. Legenda głosi za to, że Palownik po prostu lubił być okrutny. Nic dziwnego, że stał się pierwowzorem dla postaci hrabiego Drakuli. (Demel J., 1990: s.130-132)

7. Kim Ir Sen (1912-1994)

Przywódca Korei Północnej w latach 1946-1994, generalissimus koreańskiej armii, faktyczny dyktator o nieograniczonej władzy. Rządził za pomocą terroru. Ponieważ Korea Północna była (i poniekąd nadal jest) odcięta od normalnego przepływu informacji, więc wszelkie statystyki mogą być szacunkowe. Szacuje się, że reżim Kima zamordował około 1,6 mln ludzi (choć mogło być ich nawet 3 mln). Najgorszym aspektem rządów dyktatora był system całkowitej kontroli połączony z kultem przywódcy. (Czapiewski E., Tyszkiewicz J., 2010: s. 644)

8. Slobodan Milošević (1941-2006)

Prezydent Socjalistycznej Republiki Serbii i Republiki Serbskiej w ramach Federalnej Republiki Jugosławii (1989-1997), następnie w latach 1997-2000 prezydent Jugosławii. Postać kontrowersyjna. W samej Serbii ma wielu zwolenników. Przeciwnicy obarczają go osobistą odpowiedzialnością za zbrodnie wojny domowej w Jugosławii, która pochłonęła ćwierć miliona ofiar i dwa miliony pozbawiła dachu nad głową. Milošević znalazł się na liście najgorszych dyktatorów magazynu „Life” (https://web.archive.org/web/20090627022625/http://www.life.com/image/1611663/in-gallery/22899/the-worlds-worst-dictators, dostęp 16.12.2020).

9. Czang Kaj-szek (1887-1975)

Przywódca chińskiej partii Kuomintang w 1925, od 1928 generalissimus i przywódca (jako prezydent i przewodniczący Rządu Narodowego) Republiki Chińskiej w latach 1928-1931, 1943-1948, od 1950 do 1975 roku prezydent Tajwanu. Wojskowy, zwolennik prawicowego republikanizmu przy wsparciu armii. Po przejęciu władzy krwawo rozprawił się z komunistami, jednak zawarł z nimi sojusz na czas wojny przeciw Japonii (1940-45) i dołączył do alianckiej Wielkiej Czwórki. Po utracie kontynentalnych Chin na rzecz komunistów Kuomintang przeniósł się na Taiwan. Tu sprawował dyktatorskie rządy. Represjom poddawani byli zarówno komuniści jak i zwolennicy niepodległości Taiwanu. Przypisuje mu się odpowiedzialność za śmierć ok. 10 milionów ludzi. (Czapiewski E., Tyszkiewicz J., 2010: s. 210, 270)

10. Ranavanola I (1778-1861)

Królowa Madagaskaru w latach 1828-1861. Dążąc do władzy zabiła wszystkich potencjalnych rywali i rywalki. Prowadziła politykę izolacjonizmu (co może być zrozumiałe w obliczu postępującej kolonizacji Afryki i Indii w tym czasie). Zakazała chrześcijaństwa, a chrześcijan, którzy nie uciekli z wyspy okrutnie zamordowano. Korzystała też szeroko z niewolniczej pracy najbiedniejszych mieszkańców Madagaskaru. Wielu z nich poumierało z przepracowania i głodu. W sumie za rządów Ranavanoli populacja wyspy skurczyła się z 5 milionów do 0,5 miliona mieszkańców. (Fulińska A., Czarna legenda królowej Madagaskaru, https://altronapoleone.home.blog/2020/08/12/czarna-legenda-krolowej-madagaskaru/ dostęp 16.12.2020)