10 najdłuższych oblężeń w historii - miejsca, daty, znaczenie, straty

Taktyka zdobywania miast – blokady, szturmy, maszyny oblężnicze

Jak zmusić wroga do poddania?

Zastanawialiście się kiedyś dlaczego współczesne miasta nie mają murów obronnych? Sztuka wojenna zmieniła się w ciągu wieków. To nie znaczy, że blokada przestała być jednym ze sposobów osaczenia przeciwnika. Jednak budowanie murów nie ma znaczenia od kiedy pojawiło się lotnictwo wojskowe. Mimo wszystko, tak samo dziś jak w średniowieczu, miasto można zmusić do poddania odcinając je od zaopatrzenia i komunikacji.

Oblężenia były jednym z dobrych sposobów na pokonanie silniejszego wroga. Gdybyśmy prześledzili 10 bitew, w których zwyciężała strona zdecydowanie słabsza, to przynajmniej część z nich polegałaby na zagłodzeniu ufortyfikowanego przeciwnika.

Do czasu pojawienia się pierwszych samolotów bojowych wygrana w dużej mierze zależała od fizycznego wdarcia się do ufortyfikowanych baz wroga. Jeżeli jednak przeciwnik miał mocne mury i dobrą broń defensywną, to mógł bardzo długo odpierać atak. Wtedy przydawała się cierpliwość.

Głód i epidemia sprzyjają zdobywcom

Głód i choroby były drastycznym, ale skutecznym sposobem na zmuszenie mieszkańców miasta do poddania się. Największe epidemie na świecie często zaczynały się w czasie wojen lub oblężeń. Jedna z hipotez mówi, że w ten sposób dżuma dotarła do Europy w XIV wieku.

Zdobywcy nie zawsze mogli liczyć na zarazę, ale prędzej czy później mieszkańcom oblężonego miasta kończyła się żywność. Wystarczyło odciąć dostawy i poczekać. Zwykle atakowany ośrodek nie wytrzymywał dłużej niż rok. Były jednak wyjątki. Dobrze zaopatrzone spichlerze, tajne drogi dostaw, ogrody w granicach miasta, dobre zaopatrzenie w czystą wodę - wszystko to sprawiało, że od pierwszego ataku do zdobycia mijało nawet kilka lat. Rekordowo długie oblężenia trwały nawet dłużej.

Apogeum długotrwałych oblężeń przypada między XIV a XIX wiekiem. Wszystkie trwające dłużej niż 7 lat miały miejsce w tym okresie. Można to przypisać zmianom w sztuce wojennej i równowadze jaka się wytworzyła między fortyfikacjami, a taktyką ich niszczenia.

10 najdłuższych oblężeń w historii

1. Oblężenie Ceuty (1694-1727) – 33 lata

Technicznie rzecz biorąc nie było to jedno oblężenie tylko dwa, jednak nastąpiły jedno po drugim. Większość historyków uznaje to wydarzenie za najdłuższe oblężenie w dziejach. Ceuta jest silnie ufortyfikowanym miastem portowym po afrykańskiej stronie Cieśniny Gibraltarskiej. W drugiej połowie XVII wieku należała do Hiszpanii, jednak zamieszkiwało ją też wielu Portugalczyków. W 1694 roku miasto zostało zaatakowane przez sułtana Maroka, Maulaj Ismaila, który od jakiegoś czasu prowadził podboje na terenach afrykańskiego wybrzeża, należących wówczas do kolonii angielskich i hiszpańskich. Nie udało mu się jednak zdobyć Ceuty. Pierwsze oblężenie trwało do 1720 roku! Mimo, że w międzyczasie toczyła się wojna o sukcesję hiszpańską, a Anglicy zdobyli Gibraltar i próbowali podbić Ceutę. Dopiero w 1720 przybyły hiszpańskie posiłki (16 tys. ludzi), które zmusiły oblegających Marokańczyków do wycofania się. W 1721 roku wybuchła epidemia i dowódca oddziałów hiszpańskich zdecydował się wycofać z miasta, zostawiając mieszkańców na pastwę wroga. Mimo to Ceuta broniła się do 1727, a śmierć sułtana i walka o tron w Maroku sprawiły, że oblegający wycofali się spod miasta. Chociaż architektura obronna miasta była imponująca, część fortyfikacji uległa zniszczeniu w czasie starć z wojskami sułtana.

2. Oblężenie Kandii (1648-1669) – 21 lat

Kandia to dzisiejszy Heraklejon, jedno z największych miast na Krecie. W 1648 roku należało do Republiki Weneckiej i było stolicą wyspy. Za oblężenie można winić rycerzy Szpitalników z Malty. W 1644 roku zaatakowali oni ottomański konwój zmierzający do Konstantynopola. Razem z pojmanymi jeńcami (w tym pielgrzymami do Mekki) zjechali do Kandii. Mimo słabnącej potęgi Imperium Ottomańskie było silnym przeciwnikiem. Turcy zaatakowali Kretę w 1645 roku, zdobyli do 1648 roku inne miasta i szykowali się do zdobycia stolicy. Zaczęli od odcięcia miasta od wody i przystąpili do bombardowania. Mimo utrudnionego zaopatrzenia i ataków, obrońcom Kandii udało się utrzymać miasto przez następne 16 lat. Dzięki blokadzie Dardaneli na morzu zapobiegli nadciąganiu posiłków tureckich od tej strony. Jednym z przełomowych punktów w walce o Kandię była zdrada pułkownika Andrea Barozzi (1667), inżyniera wojskowego, który zdradził Turkom informacje o słabych punktach fortyfikacji miejskich. Wspomagający miasto na morzu Francuzi nie przebili się przez siły wroga, a w sierpniu 1669 roku zdecydowali o odwrocie. Generał dowodzący siłami weneckimi został z 3600 żołnierzy, bez zaopatrzenia w żywność i broń. Ta sytuacja zmusiła Wenecjan do poddania miasta siłom ottomańskim.

3. Oblężenie Filadelfii (1378-1390) – 12 lat

Filadelfia to starożytna nazwa miasta w Azji Mniejszej, które dziś znajdziecie na mapie jako Alaşehir. Od XIII wieku trwały wojny bizantyńsko-tureckie. Turkom udało się opanować Anatolię, ważną część imperium bizantyjskiego i posuwali się na zachód zdobywając kolejne miasta na Bałkanach. Jednocześnie trwała wojna domowa, która podzieliła rodzinę cesarską. Cesarz Jan V Paleolog z pomocą Turków pokonał i oślepił własnego syna i wnuka w 1473 roku. Konflikt dynastyczny był dość zawiły, nie będę go przedstawiać w szczegółach. Warto tylko zaznaczyć, że Paleologowie byli wówczas wasalami sułtana  i towarzyszyli mu w kampaniach wojennych. To wyjaśnia dlaczego w oblężeniu Filadelfii brały również udział wojska bizantyjskie. W 1478 roku Manuel II Paleolog (drugi syn Jana V) obiecał Turkom Filadelfię. Jednak miasto najwyraźniej nie zamierzało się poddać. Zostało zdobyte dopiero po 12 latach, zresztą z pomocą Manuela II.

4. Oblężenie Ishiyama Honganji (1570-1580) – 10 lat

Ishiyama Honganji, znajduje się dziś w granicach Osaki. W XV i XVI wieku była siedzibą buntowniczego sojuszu ikko-ikki, wyznawców buddyzmu Jōdo Shinshū. Stanowiła najpotężniejszą świątynię-fortecę w ówczesnej Japonii i była niepisaną stolicą ikko-ikki. Ikko byli mnichami, chłopami i drobnymi właścicielami ziemskimi. Sprzeciwiali się władzy feudałów, zwanych daimyo. Ishiyama miała nie tylko grube mury i mnichów-wojowników wyposażonych w broń palną, ale własną wioskę, dostarczającą jedzenie. Nie straszne było więc widmo głodu, nawet w razie blokady. Daimyo Nobunaga prowadził od jakiegoś czasu walki z sektą buntowników. Jednak bez pokonania centralnego ośrodka zwycięstwo było niemożliwe. To tłumaczy dlaczego zdecydował się na tak długie oblężenie, angażując okresowo nawet 60 tysięcy wojska. Oblężenie mogło trwać jeszcze dłużej, gdyby opat nie poddał twierdzy.

5. Oblężenie Dong Quan (1418-1428) – 10 lat

Dong Quan to dzisiejsze Hanoi. W XV wieku znajdowało się pod panowaniem chińskiej dynastii Ming. Dziesięcioletnie oblężenie miało miejsce podczas walki powstańców wietnamskich pod przywództwem Le Loi przeciw Chińczykom. Plan Le Loi był taki, żeby zmusić otoczonych do poddania się. Podstawowym krokiem było więc odcięcie dostaw. Jednocześnie wysyłał listy do przywódcy otoczonych, żeby nakłonić ich do poddania. Chciał oszczędzić niepotrzebnego rozlewu krwi (również własnych żołnierzy). Sytuacja zmieniła się kiedy na początku 1427 roku armia Le Loi pokonała 15 tysięczną odsiecz chińską. Mimo to nadal próbował nakłonić Chińczyków z Dong Quan do poddania się. Te starania trwały jeszcze około roku. W końcu dowódca otoczonej armii, wobec odcięcia miasta od żywności i pomocy z zewnątrz, zgodził się poddać w 1428.

6. Oblężenie Konstantynopola (1394-1402) – 8 lat

Pod koniec XIV wieku sułtan osmański Bajazyd I Błyskawica zjednoczył pod swoim panowaniem dużą część islamskiej Anatolii. Podporządkował sobie Serbię. Następnie wyruszył na podbój Bałkanów, Grecji i posiadłości bizantyjskich na terenie Anatolii. W 1394 roku rozpoczął oblężenie Konstantynopola. W planach sułtana było odcięcie miasta na lądzie i od strony morza. To pozwoliłoby głodem zmusić Bizantyjczyków do poddania. Jak się okazało blokada nie była całkiem szczelna. Konstantynopol bronił się przez 8 lat. Dwa razy zachodni sojusznicy próbowali bezskutecznie odbić miasto. Bizantyjczycy pewnie mieli by marne szanse licząc wyłącznie na pomoc z zachodu. Ostatecznie jednak Bajazyd musiał ustąpić ze względu na Timura, przywódcę plemienia Barłasów, który rozpoczął podbój imperium osmańskiego (i większości Bliskiego Wschodu). W 1402 roku Timur pokonał wojska Bajazyda w bitwie pod Ankarą. Próbującego uciec sułtana pojmano. Zmarł w niewoli rok później. Imperium Osmanów przez następne 10 lat targane było przez wojnę domową, a Konstantynopol i tak pół wieku później wpadł w ręce Turków (dziś znany jako Istambuł).

7. Oblężenie Tessaloniki (1422-1430) – 8 lat

Po pokonaniu Bajazyda pod Ankarą Tessalonika wróciła formalnie do Bizancjum. Jednak sułtan Murad II (wnuk Bajazyda) stwierdził, że miasto należy do niego i postanowił je odbić. Książę Andronik Paleolog, który zarządzał miastem stwierdził, że nie ma wystarczających zasobów do wytrzymania oblężenia. Żeby nie dopuścić do jego zdobycia przekazał włości Wenecjanom w 1423 roku, a sam został mnichem. Nie zmieniało to faktu, że mieszkańcy nie mieli odpowiedniego zaopatrzenia. Wielu uciekło z miasta w obliczu głodu. Mieszkańcy preferowali się poddać i uniknąć splądrowania. Niestety zdania były podzielone. W obliczu małego zainteresowania ze strony republiki weneckiej zostali wystawieni na łaskę wojsk Murada. Tessalonika została zdobyta przez Turków 29 marca 1430 roku.

8. Oblężenie Monastyru Sołowieckiego (1668-1676) – 8 lat

Monastyr Sołowiecki został wybudowany w XV wieku. Jest to potężna twierdza, położona na Morzu Białym. W XVII wieku stanowił centrum handlowe i najsilniej ufortyfikowany punkt na północy Rosji. W 1652 nowy patriarcha moskiewski Nikon rozpoczął reformy obrzędów liturgicznych. Wywołało to ogromną niechęć wśród duchowieństwa i chłopstwa. Odpowiedzią władz były represje z torturowaniem, więzieniem i paleniem na stosie starowierców. Jednym bastionów buntu był monastyr na Wyspach Sołowieckich. Doskonale ufortyfikowany, dobrze zaopatrzony w żywność mógł wytrzymać każdy atak. Po dwóch próbach pertraktacji w 1668 roku wysłano przeciw mnichom ekspedycję zbrojną. Oblężenie trwało 8 lat. Najpoważniejszą konsekwencją zdobycia Monastyru Sołowieckiego była egzekucja przywódców i rozesłanie pozostałych mnichów po innych klasztorach.

9. Oblężenie Montevideo (1843-1851) – 8 lat

Wydarzenie z czasów wojny domowej w Urugwaju. Prowadzili ją zwolennicy prezydenta konserwatysty Manuela Oribe ze zwolennikami Jose Fructuoso Rivery, prezydenta liberała. Liberałowie z wybrzeża ufortyfikowali się w mieście Montevideo, gdzie przez 8 lat byli oblegani przez wojska Oribe (z pomocą dyktatora Argentyny). Jednym z obrońców miasta był Giuseppe Garibaldi, późniejszy bojownik o zjednoczenie Włoch.

Oblężenie nie zakończyło się zdobyciem miasta. Oribe musiał odstąpić wobec powstania przeciw dyktatorowi Argentyny. Podpisał porozumienie, a partie popierające obu prezydentów wkrótce zawiązały koalicję.

10. Oblężenie Trypolisu (1102-1109) – 7 lat

Trypolis znajduje się na wybrzeżu Afryki Północnej. Przełom XI i XII wieku to okres krucjat. W 1099 roku krzyżowcy zdobyli Jerozolimę. Kiedy większość rycerzy wracała do Europy, Rajmund z Tuluzy i kilku jego towarzyszy (z wojskami) postanowili dalej walczyć z „niewiernymi”. Rajmund zamierzał stworzyć własne państwo w Afryce Północnej. Zmarł jednak jeszcze w 1105 roku, a jego misję przejął kuzyn William-Jordan. Trypolis, zdobyty w 1109 roku, stał się stolicą Hrabstwa Trypolisu. Był częścią lenn Królestwa Jerozolimy, władztwa łacinników w Afryce Północnej, które przetrwało do 1291 roku.

Jaką rolę odgrywały maszyny oblężnicze?

Czytelnicy zauważyli pewnie, że w opisach niewiele wspominałam o maszynach oblężniczych. W historii oblężeń odgrywały one ogromną rolę. Niekoniecznie jednak w oblężeniach trwających kilka do kilkunastu lat. Długotrwałe oblężenia miały kilka przyczyn. Najczęściej była to przewaga sił fortecy nad siłami oblegających. Oblegający mieli jednak wystarczającą siłę, żeby zablokować dostawy żywności i handel. Słabsze wojska stosowały więc chętnie taktykę głodzenia przeciwnika.