10 najpiękniejszych miast starożytności. Te miasta budziły prawdziwy zachwyt

Zadziwiające osiągnięcia starożytnych cywilizacji

Najstarsze cywilizacje i ich metropolie

Cywilizacja jest najczęściej definiowana jako organizacja społeczności ludzkich skupiona wokół miast. Ten sposób organizacji społeczeństw jest zadziwiająco stary. Najstarsze znane dziś archeologom miasto – Jerycho, liczy sobie około 9000 lat. To dziesięć razy więcej niż dzieli nas od czasów Bolesława Krzywoustego. Zadziwiające, że do dziś odczuwamy wpływy 10 najstarszych cywilizacji świata na kulturę.

Pismo, kalendarz, użycie koła, demokracja – wszystko to wynalazki sprzed ponad 2000 lat. Ale dziś nie wyobrażamy sobie do jakiego stopnia zaawansowane potrafiły być pierwsze cywilizacje świata. Przyglądając się ich miastom możemy lepiej zrozumieć ich niezwykłe osiągnięcia techniczne, polityczne i społeczne.

Nawet znane miasta starożytności kryją w sobie do dziś tajemnice. Zachowane ruiny są jak odkopane kości, a historia 10 najstarszych cywilizacji świata może oblec te kości w ciało i pomóc odtworzyć życie sprzed wieków.

W niniejszym zestawieniu nazwy miast będą zapisane według standardowej pisowni polskiej. Przedstawiona lista nie jest ułożona w żadnym hierarchicznym porządku. Każde z 10 najpiękniejszych miast starożytności jest bowiem piękne i zadziwiające na inny sposób i z innych powodów.

Czym zadziwiały starożytne miasta?

Ze względu na dużo mniejszą populację starożytne miasta nie były tak gęsto zamieszkane jak współczesne. Nawet 10 największych miast starożytności liczyło sobie w porywach kilkaset tysięcy mieszkańców. Mimo to były często głównymi ośrodkami rozległych państw, a wiele z używanych tam rozwiązań technologicznych nie ustępuje tym współczesnym.

Dzisiejszemu człowiekowi wydaje się zwykle, że życie w starożytności było dość prymitywne. W wielu przypadkach było jednak odwrotnie. Myślimy w kategoriach naszej cywilizacji, opartej na powszechnej taniej energii i elektronice. Tymczasem, żeby zbudować imponujące miasta, nawodnić kilometry pól, prowadzić wojny i handel między odległymi królestwami trzeba było wyjątkowej pomysłowości. Dlatego wiele starożytnych wynalazków do dziś jest dla nas zagadką.

Urok każdego z miast starożytności był nieco inny. Mamy do czynienia z różnymi koncepcjami piękna. Różny był też poziom techniczny poszczególnych cywilizacji w różnym czasie. Wydaje się, że największe miasta starożytne dość powszechnie stosowały system kanalizacji – poczynając od sumeryjskich rur glinianych z ok. 4000 r. p.n.e., a na rzymskich termach kończąc. (Gates C., 2011: s. 41)

Do dziś zadziwiają niezwykłe zdolności budowniczych i architektów starożytności. Jak powstały największe piramidy w Gizie? Jak to możliwe, że rzymskie drogi i akwedukty służyły wiele wieków po rozpadzie imperium? Niektóre z sekretów architektury i sztuki starożytnej zostały jednak odkryte na nowo w okresie renesansu. Chociażby umiejętność malowania z uwzględnieniem perspektywy czy budowania wielkich kopuł.

Piękne miasta starożytności zadziwiały też zbiorami bibliotecznymi. Z tego słynęły przede wszystkim miasta greckie i rzymskie (najbardziej znana jest biblioteka w Aleksandrii), ale najstarsza znana biblioteka pochodzi z Ugarit w Syrii (1200 r. p.n.e.).

Przyjrzyjmy się teraz bliżej starożytnym miastom i spróbujmy odpowiedzieć na pytanie, jakie było 10 najpiękniejszych miast starożytności oraz które z nich są jeszcze dziś zadziwiające i imponujące. A może zainteresuje cię także ten artykuł o 10 największych miastach średniowiecza?

10 najpiękniejszych miast starożytności

1. Damaszek – Syria - miasto nie tylko starożytne, ale być może najdłużej zamieszkane (co najmniej od 7000 p.n.e.). Hazel Shepard nazywała je „prawdziwym wiecznym miastem”. (Shepard H., 2013: s. 204) Położone kilka kilometrów na południe od pasma górskiego Antyliban znajduje się na pograniczu Izraela, Libanu i Syrii. Środkiem miasta płynie rzeka Barada, zwana przez biblijnych Izraelitów Abaną, a przez starożytnych Greków Złotym Strumykiem. Razem z rzeką Pharpar stanowiła źródło wody dla rozbudowanego systemy kanałów. Dzięki nim mieszkańcy nie musieli się martwić o zaopatrzenie w wodę.

2. Babilon – Babilonia – Babilon był stolicą królów amoryckich od XIX w. p.n.e. Po raz pierwszy nabrał znaczenia dzięki Hammurabiemu, znanemu do dziś z pierwszego pisanego kodeksu praw. Współcześnie ruiny Babilonu ukazują przede wszystkim wspaniałość okresu nowobabilońskiego (VI w. p.n.e.). Najbardziej spektakularne budowle i znane tego okresu to Brama Isztar, ziggurat Etemenanki. W tym okresie powstały też słynne wiszące ogrody, jeden z cudów starożytnego świata.

3. Ateny – Grecja – Żadna lista 10 najpiękniejszych miast starożytności nie powinna pomijać greckich Aten. Historia miasta zaczyna się prawdopodobnie w okresie mykeńskim (II w. p.n.e.), kiedy na Akropolu powstaje warownia. Jednak podobnie jak dla Babilonu okres największego rozkwitu zaczyna się w VI wieku p.n.e. Jest to nie tylko piękne starożytne miasto, z jego imponującą świątynią Ateny górującą na okolicą. W okresie rozkwitu było też ważnym ośrodkiem politycznym. W Europie uważana często za kolebkę demokracji i jeden z głównych ośrodków klasycznej filozofii. 

4. Aleksandria – Ptolemeusze/Rzym – miasto założone na cześć Aleksandra Wielkiego w IV w. p.n.e. Jak nazwy wielu miast starożytnych było żeńskim wariantem imienia wodza. Aleksandria szybko stała się ważnym ośrodkiem kultury i nauki. Już z daleka zachwycała żeglarzy swoją słynną latarnią. Było to zadziwiające osiągnięcie starożytnej architektury, stanowiące wyzwanie nawet dla współczesnych inżynierów. Uczonych przyciągały natomiast bogate zbiory biblioteki aleksandryjskiej. Miasto było ważnym ośrodkiem kolejno pod rządami greko-macedońskich Ptolemeuszy, rzymskich i bizantyjskich cesarzy. Straciło na znaczeniu dopiero po podboju Egiptu przez muzułmanów w VII w. Do dziś jest jednak ważnym miastem północnego wybrzeża Afryki.

5. Rzym – Republika/Cesarstwo Rzymskie – nikomu nie trzeba przedstawiać „Wiecznego Miasta”. Stolica imperium była nie tylko jednym z 10 największych miast starożytności. Bez wstydu można ją też zaliczyć do najpiękniejszych miast tamtej epoki. Późniejsze starożytne miasta naśladowały układ Rzymu, z jego Koloseum, publicznymi łaźniami, systemem akweduktów i forami. Jeszcze dziś ruiny budynków na Forum Romanum budzą podziw i respekt. Rekonstrukcje komputerowe tego miejsca odkrywają przed nami piękne konstrukcje świątyń, archiwum (Tabularium) czy Kurię, w której odbywały się posiedzenia senatu. Jedną z ikon Rzymu jest Koloseum (amfiteatr Flawiuszów), dobrze zachowane po dziś dzień. Chociaż jeszcze bardziej zadziwiające są rekonstrukcje tego miejsca z czasów świetności. Na uwagę zasługuje przede wszystkim velarium – zadaszenie, z płótna żaglowego, które rozciągano nad widownią w deszczowe i upalne dni.

6. Jerozolima – Izrael/Judea – niewątpliwie należy do 10 najpiękniejszych miast starożytności. Dla królestwa Judy była nie tylko stolicą, ale świętym miastem z majestatyczną świątynią górującą nad resztą zabudowy. Jak wiele miast starożytnego świata Jerozolima była otoczona murami. Osobne mury otaczały wzgórze świątynne, do którego prowadziły spektakularne bramy (12 bram dla 12 pokoleń Izraela). Zwieńczeniem miasta była sama świątynia, która stanowiła centrum religijne całego królestwa. Opis tzw. Pierwszej Świątyni z okresu największej świetności starożytnego Izraela stał się inspiracją dla wielu późniejszych projektów architektonicznych.

7. Sienjang (Xianyang, Xi'an) – Chiny – Być może najbardziej znane ze słynnej terakotowej armii Xi'an jest jedną z najstarszych chińskich stolic. Lista 10 najpiękniejszych miast starożytności nie byłaby pełna bez tego ważnego ośrodka łączącego Wschód z Zachodem. W Xi'an kończył się i zaczynał jedwabny szlak. Najbardziej zadziwiające z zachowanych zabytków jest podziemne miasto-grobowiec pierwszego cesarza dynastii Qin. To jego strzeże wspomniana terakotowa armia. (Uhling H., 1996: s. 90-91)

8. Pataliputra/Patna – Indie – Nazwy tego starożytnego miasta zmieniały się z czasem. Jedną z alternatywnych nazw była „Kusumapura” - miasto kwiatów. Można sobie wyobrazić jak piękne musiało być to starożytne miejsce, skoro wybrano właśnie takie określenie. Położona na żyznej ziemi u zbiegu trzech rzek pozwalała władcom kolejnych dynastii kontrolować handel rzeczny na dużym obszarze. Grecki historyk Diodorus, z I w. p.n.e. pisał o królu z Pataliputry, który „bardzo kochał Greków”. W czasach legendarnego króla Asioki miało to być jedno z największych miast na świecie. Ludzi przyciągał nie tylko jego urok, ale bogate życie handlowe i naukowe.

9. Persepolis – Persja – miasto założone zostało przez Dariusza I z dynastii Achemenidów. Znany turystom wygląd zawdzięcza jednak głównie jego następcy Kserksesowi I. Jako stolica ceremonialna państwa odgrywało szczególną rolę podczas świąt. Właśnie dzięki temu szczególnemu przeznaczeniu starożytnego miasta Persów możemy je dziś zaliczyć do 10 najpiękniejszych miast starożytności. Spektakularne ceremonie odbywały się wśród monumentalnych budowli, zdobionych płaskorzeźbami. Do miasta prowadziły ogromne schody, ponieważ całość była zbudowana na sztucznym wzniesieniu. Odwiedzający wchodzili przez tzw. Bramę Wszystkich Narodów. Zadziwiające, że jeszcze dziś miejsce to robi ogromne wrażenie na turystach. Szczególnie dwa olbrzymie gryfy po obu stronach wejścia. (por. Wesołowski M., 2015, https://wesolowski.co/2015/04/04/iran-persepolis, dostęp: 13.04.2021) W czasach świetności piękne płaskorzeźby były chromowane lub pozłacane, a we wnętrzach płonął ogień na specjalnych kolumnach.

10. Teby – Egipt – lista najpiękniejszych miast starożytnego świata musi uwzględniać państwo faraonów. Starożytne Teby (dzisiejszy Luksor) były głównym miastem Górnego Egiptu w okresie Nowego Państwa. Najbardziej znane nazwy, pod którymi znajdziemy miasto w przewodnikach nie mają nic wspólnego z egipskim oryginałem. Egipcjanie nazywali swoją stolicę Miastem Amona (No-Amun) lub Waset. (Gates Ch.: s. 102) W okresie Nowego Państwa głównymi atrakcjami miasta były świątynie. Przede wszystkim okazała świątynia Amona-Re. Poświęcona również królewskiej Ka (jednej z wielu części ludzkiej duszy, reprezentującej sobowtóra i siłę utrzymującą przy życiu – por. Traunecker C., 1992: s. 24). W ramach kompleksu znajdują się kręgi kultowe bogini Mut, żony Amona i lokalnego boga Montu. Drugą okazałą świątynią w okolicy jest ta poświęcona zmarłej królowej Hatszepsut, jednej z niewielu kobiet rządzących starożytnym Egiptem.