10 najważniejszych bitew średniowiecznej Polski

Bitwa pod Cedynią (972)

24 czerwca 972 roku książę Mieszko I pokonał wojska saskie, dowodzone przez wojowniczego margrabiego łużyckiego Hodona w bitwie pod „Cidini”, utożsamianej w polskiej historiografii na ogół z miejscowością Cedynia nad Odrą na Pomorzu Zachodnim. Nie jest znana liczebność wojsk uczestniczących w tej bitwie. Przypuszcza się, iż obie strony dysponowały zbliżonymi siłami, wynoszącymi po kilka tysięcy ludzi.

Historycy wojskowości podejrzewają, iż Mieszko I dzięki swemu wywiadowi dowiedział się zawczasu o planowanej wyprawie niemieckiej na swój kraj, co pozwoliło mu następnie na urządzenie zasadzki, w którą wciągnął niczego niespodziewającego się wroga. W zrealizowaniu tego ambitnego planu Mieszkowi pomógł jego brat, Czcibor, któremu książę oddał do dyspozycji bliżej niedającą się określić liczbę wojów.

Dowództwo piastowskie swoje zamiary zrealizowało w stu procentach. W pierwszej fazie bitwy górą byli Niemcy, na co chyba był przygotowany Mieszko I, który celowo ustępował pola przeciwnikowi, aby wciągnąć go w miejsce planowanej zasadzki. Kiedy więc Hodon i podległe mu siły znalazły się w pobliżu grodu w Cedyni, nagle runęły na nich z okolicznych wzgórz wojska Czcibora, które przechyliły szalę zwycięstwa na korzyść strony polskiej. Z pola bitwy pod Cedynią uratowała się jedynie garstka wojowników niemieckich. Tak zatem w pierwszej potwierdzonej w źródłach bitwie polsko-niemieckiej zdecydowane zwycięstwo przypadło w udziale Piastom, którzy nie tak dawno stworzyli własne państwo.

Bitwa na ziemi Dziadoszan (1015)

Bitwa na ziemi Dziadoszan rozegrała się 1 września 1015 roku między wojskami polskimi a niemieckimi. Została ona bezapelacyjnie wygrana po raz kolejny przez piastowski oręż. Tym razem do zwycięskiego boju powiódł Polaków syn Mieszka I, Bolesław Chrobry, który od dłuższego już czasu toczył walkę na śmierć i życie z saską dynastią Ludolfingów.

Niemcom w toku wojny z Polską w 1015 roku nie wiodło się najlepiej. Niemal na każdym kroku ponosili klęski, co zadecydowało w końcu o tym, iż cesarz Henryk II pozostawił część swoich sił na śląskiej ziemi, po czym ruszył w stronę Cesarstwa. Na pozostawiony bez wsparcia oddział niemiecki niezwłocznie przypuścił atak Bolesław Chrobry, zarzucając go strzałami z łuków. W toku zmagań Niemcy ponieśli spore straty. Zginęło nie tylko wielu szeregowych rycerzy, ale również sporo wielmożów saskich.

Bitwa na ziemi Dziadoszan była pierwszym polskim zwycięstwem nad wojskami cesarskimi podczas zmagań z lat 1002-1018. Zwycięstwo to miało nie tylko ogromne znaczenie taktyczne, ale również moralne i prestiżowe. Bolesławowi Chrobremu udało się bowiem pokonać armię, uchodzącą w tym czasie za jedną z najlepszych w Europie.

Bitwa pod Wołyniem (1018)

Nie minęło kilka lat, kiedy Bolesław Chrobry znowu odniósł wielkie zwycięstwo nad wrogiem, rozbijając 22 lipca 1018 roku pod Wołyniem (obecnie wieś Gródek) nad rzeką Bug armię ruską, dowodzoną przez wielkiego księcia kijowskiego Jarosława Mądrego. Zwycięstwo umożliwiło piastowskiemu geniuszowi wojny po kilkunastu dniach forsownego marszu wkroczyć do Kijowa, gdzie osadził na tronie swego zięcia, Świętopełka.

Z wyliczeń historyków wynika, iż Bolesław Chrobry w dniu bitwy wołyńskiej dysponował kilkoma tysiącami wojowników: około 3000 Polaków, 300 Sasów, 500 Węgrów i bliżej nieokreśloną liczbą wojów służących Świętopełkowi. Nie wiadomo, ile natomiast zdołał zgromadzić ludzi książę ruski. Pewnym jest tylko to, iż wiedział on o planowanym najeździe piastowskiego władcy na swój kraj, ponieważ w dniu bitwy znajdował się już ze swoimi zbrojnymi nad pograniczną rzeką Bug, oczekując tu od jakiegoś czasu na wojska zachodniego sąsiada i jego sprzymierzeńców.

Dostępne przekazy pisane uniemożliwiają dokładne odtworzenie przebiegu bitwy nad Bugiem. Zanim doszło do walnego starcia, obie strony stały po przeciwnych brzegach rzeki Bug, urągając sobie nawzajem m.in. przez rzucanie wyzwisk. W pewnym momencie Bolesław Chrobry zdecydował się przeprawić wpław przez rzekę, co kompletnie zaskoczyło Jarosława Mądrego, nieprzygotowanego akurat w tym momencie do walki. Impet uderzenia wojsk Chrobrego był tak duży, że siły ruskie zostały wręcz zniesione z powierzchni ziemi. Uratował się jedynie Jarosław Mądry z przyboczną drużyną, uciekając z pobojowiska w kierunku Nowogrodu Wielkiego.

Mazowsze 1047

W 1047 roku w nieznanym dziś miejscu na Mazowszu doszło do wielkiej batalii, która przesądziła o losach Miecława (Masława), mazowieckiego uzurpatora, który po śmierci Mieszka II Lamberta zbudował własne państwo, zdolne konkurować z władztwem Piastów. O sile Miecława świadczy chociażby to, iż udało mu się z sukcesem odeprzeć w 1041 roku najazd Rusinów Jarosława Mądrego, zaniepokojonego rozwojem sytuacji na wschodniej granicy swego państwa.

O przebiegu bitwy z 1047 roku informowało dwóch kronikarzy, piszących w XII wieku: Anonim zwany Gallem oraz Nestor. Informacje obu dziejopisów dopełniają się nawzajem. Na ich podstawie sądzi się, iż Miecław w 1047 roku musiał zmierzyć się z wojskami piastowskimi Kazimierza Odnowiciela i ruskimi Jarosława Mądrego.

Przewaga sił koalicji musiała być znacząca, skoro mazowiecki uzurpator został doszczętnie rozbity, a w kulminacyjnym momencie bitwy poniósł śmierć. Bitwa była zażarta do tego stopnia, iż w pewnym momencie zostało także zagrożone życie samego polskiego księcia. Uratował go jakiś prosty woj, za co później został suto wynagrodzony. Zwycięstwo nad siłami mazowieckimi w 1047 oznaczało kres państwa Miecława, którego ziemie włączono do monarchii piastowskiej.

Mozgawa (1195)

13 września 1195 roku nad rzeką Mozgawą niedaleko Jędrzejowa rozegrała się najbardziej krwawa bitwa rozbicia dzielnicowego w Polsce. W przeciwnych obozach walczyli ze sobą książę wielkopolski Mieszko III Stary oraz książę krakowski Leszek Biały. Obu książąt wspomagały wojska z różnych dzielnic piastowskich. Leszka Białego dodatkowo wspierał książę Roman Halicki.

W pierwszej fazie bitwy górą byli Wielkopolanie, którzy zmusili księcia Romana, ranionego w pierś, do zrezygnowania z dalszych zmagań. Później inicjatywę w walkach przejęli Małopolanie, przerzedzając poważnie szeregi wrogów. Ostatecznie bitwa pod Mozgawą została nierozstrzygnięta, gdyż wraz z nastaniem nocy obie strony wycofały się do swoich obozów.

Legnica (1241)

9 kwietnia 1241 roku rozegrała się pod Legnicą na Śląsku krwawa bitwa, podczas której starły się ze sobą świetnie wyszkolone wojska mongolskie oraz armia polska księcia Henryka II Pobożnego. Obok rycerstwa śląskiego w szeregach wojska książęcego znalazły się zastępy Wielkopolan, Małopolan oraz krzyżowcy różnych narodowości, w tym joannici i templariusze.

Początek zmagań pod Legnicą nie zapowiadał późniejszej katastrofy. Henryk Pobożny nie dość, że dzielnie postawił się nawale mongolskiej, to również przystąpił do uwieńczonego sukcesem kontrataku, stając się niekwestionowanym liderem we wstępnej fazie batalii.

Później było natomiast już tylko gorzej. A wszystko przez Mongołów, którzy za pomocą podstępu (pozorowanej ucieczki) zmusili księcia Henryka Pobożnego do przedwczesnego natarcia hufcami odwodowymi. Jakby tego było jeszcze mało, wojownicy z Dalekiego Wschodu użyli gazów bojowych, co wywołało popłoch wśród zdezorientowanych rozwojem wydarzeń Polaków. Bitwa zakończyła się sromotną klęską oręża polskiego, czego widomym znakiem było ścięcie księcia Henryka przez żądnych krwi Mongołów. Sprawdź także ten artykuł na temat przebiegu bitwy pod Legnicą.

Bitwa pod Suchodołem (1243)

Po wspomnianej wyżej bitwie pod Legnicą rozpadła się bezpowrotnie tzw. „monarchia Henryków śląskich” i rozpoczęła się walka o Kraków, gdzie panował przez kilka lat Henryk Pobożny. Ostatecznie zwycięsko z tej rywalizacji wyszedł książę Bolesław Wstydliwy, pokonując Konrada Mazowieckiego i jego sojuszników w bitwie pod Suchodołem 25 maja 1243 roku.

Zrekonstruowanie przebiegu bitwy suchodolskiej z powodu ubóstwa materiału źródłowego jest praktycznie niewykonalne. Wiadomo tylko, iż Bolesław Wstydliwy zapewnił sobie zwycięstwo dzięki zdolnościom militarnym wojewody krakowskiego Klemensa z Ruszczy. Z dobrej strony pokazał się też wówczas sam Bolesław, kładąc trupem wielu żołnierzy mazowieckich i raniąc nawet samego księcia Konrada.

Zwycięska bitwa umożliwiła Bolesławowi Wstydliwemu opanowanie Krakowa, którego nie oddał nikomu aż do swojej śmierci. Wprawdzie w 1244 i 1246 roku Konrad Mazowiecki zabiegał jeszcze raz o dzielnicę krakowską, jednak na zabiegach tylko się skończyło.

Grunwald (1410)

Bitwa pod Grunwaldem miała miejsce 15 lipca 1410 roku w ramach Wielkiej Wojny z lat 1409-1411 między królem polskim Władysławem Jagiełłą a wielkim mistrzem krzyżackim Ulrichem von Jungingenem. Starcie to uznaje się za jedną z największych bitew, jakie stoczono w średniowieczu w Europie, biorąc pod uwagę liczbę uczestniczących w niej wojsk. Skonfliktowane strony zgromadziły zbliżone siły, choć Krzyżacy mieli po swojej stronie większą liczbę ciężkozbrojnych.

Na początku bitwy grunwaldzkiej wyraźną przewagę uzyskał zakon krzyżacki, zmuszając do odwrotu sprzymierzoną z Polakami jazdę litewską. W krytycznym momencie starcia Władysławowi Jagielle groziło okrążenie. Na całe szczęście król Polski zdołał w porę zażegnać wiszące nad nim zagrożenie i nawet przystąpił do zdecydowanego kontrnatarcia. W konsekwencji wojska krzyżackie zostały pobite na głowę, ponosząc przy tym spore straty w sile żywej. Wśród zabitych znalazł się Ulrich von Jungingen.

Bitwa pod Warną (1444)

Inny natomiast był przebieg stoczonej 10 listopada 1444 roku bitwy pod Warną. Podczas tej batalii, jak powszechnie wiadomo, śmierć poniósł dowodzący oddziałami polsko-węgierskimi król Władysław III Warneńczyk. Klęskę sprzymierzonym zadał sułtan turecki Murad II, rozporządzający blisko 60 tysiącami żołnierzy. Z kolei Polaków i Węgrów było zaledwie około 16 tysięcy. Wynik bitwy był zatem do przewidzenia.

Bitwa pod Warną rozpoczęła się od ataku lekkiej jazdy tureckiej na prawe skrzydło chrześcijan. Mimo jego rozbicia, kontruderzenie Jana Hunyadego, utalentowanego wodza węgierskiego, zmusiło innowierców do pospiesznego odwrotu. Węgrom udało się także odeprzeć atak Turków na swoje prawe skrzydło, co świetnie rokowało na przyszłość.

Wypracowaną przewagę Węgrów zupełnie zniweczył król Władysław, uderzając przedwcześnie na czele wojsk nadwornych na oddział, ochraniający samego sułtana. W okamgnieniu Władysław został otoczony przez grupę janczarów, a jeden z nich imieniem Kodza Hyzyr odciął mu głowę. Był to w zasadzie już koniec bitwy, którą chrześcijanie przegrali na własne życzenie.