10 zapomnianych hitów filmowych z PRL – czy je jeszcze pamiętasz?

TOP 10 filmów z PRL, które warto obejrzeć

1. „Ziemia obiecana” (1974)

To film Andrzeja Wajdy, który został utworzony na podstawie powieści Władysława Reymonta o dokładnie tym samym tytule. Akcja rozgrywa się w przemysłowej Łodzi (XIX / XX wiek), gdzie trójka wspólników stara się zebrać pieniądze na wybudowanie własnej fabryki włókienniczej. W czasach PRL-u zarzucano reżyserowi, że bardzo mocno odbiegł on od powieści Reymonta i sprawił, że bohater wyszedł na negatywną postać – choć w książce wcale tak nie było. Oczywiście z czasem doszukano się też innego, realnego przesłania filmu – krytyki nie narodowości, a niszczących człowieka pieniędzy. „Ziemia obiecana” uznawana jest za wybitne dzieło z czasów PRL-u, które powinien znać każdy Polak.

W główne role wcielili się Daniel Olbrychski, Wojciech Pszoniak i Andrzej Seweryn. Warto dodać, że na planie filmowym używano realnej XIX-wiecznej zabudowy, która była w nienagannym stanie od początku działania łódzkich fabryk. Odgrodzona była oczywiście od miasta. Andrzej Wajda mógł zatem skorzystać z budynków, nie przygotowując scenografii. Film „Ziemia obiecana” był zgłoszony jako kandydat do Oscara za najlepszy film obcojęzyczny. Otrzymał również mnóstwo nagród i wyróżnień (m.in. Grand Prix „Złoty Hugo” na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Chicago czy Złote Lwy Gdańskie).

2. „Zakazane piosenki” (1947)

Film nakręcił Leonard Buczkowski, upamiętniając w ten sposób antysemicką oraz partyzancką twórczość muzyczną w czasach II wojny światowej. „Zakazane piosenki” opowiadają jednak nie tylko o muzyce, ale również o niemieckiej okupacji i pojawieniu się Armii Czerwonej w Warszawie. Tytułowe zakazane piosenki to autentyczna twórczość osób żyjących w ówczesnych latach. Dzieło Buczkowskiego jest zaś pierwszym polskim pełnometrażowym filmem, który nakręcono po wojnie.

Główne role odegrali Danuta Szaflarska i Jerzy Duszyński. Zakazanych piosenek zaprezentowano w filmie aż czternaście (m.in. „Serce w plecaku” Michała Zielińskiego). Niektórzy uważają, że film „Zakazane piosenki” swój sukces zawdzięcza głównie humorowi, a także ukazaniu Polaków z optymizmem patrzących w przyszłość – mimo okupacji hitlerowskiej.

3. „Nóż w wodzie” (1961)

Niesamowity film psychologiczny w reżyserii Romana Polańskiego, który stał się jego pełnometrażowym debiutem. Film nakręcono na Mazurach, a fabuła opiera się głównie wokół psychodramy między trójką głównych bohaterów. Pierwszoplanowe role odgrywają Jolanta Umecka, Leon Niemczyk i Zygmunt Malanowicz.

W Europie Wschodniej skrytykowano film Polańskiego na tyle, że ten zrezygnował z mieszkania w Polsce i wyprowadził się do Francji – co komunistyczna prasa wówczas uznała za zdradę narodu. Mimo wszystko, ”Nóż w wodzie” stał się jednym z najbardziej istotnych dzieł w historii polskiej kinematografii. Film otrzymał wiele wyróżnień, również za granicą.

4. „Zezowate szczęście” (1960)

Komedia wyreżyserowana przez Andrzeja Munka, której bohaterem jest Bogumił Kobiela wcielający się w rolę Jana Piszczyka. „Zezowate szczęście” ukazuje historię Polski od sanacji aż do stalinizmu. Niektórzy uważali, że Munk ośmieszył nasz kraj zaś inni, że film jest po prostu przypowieścią o należności zachowania swojej podmiotowości. Zamierzeniem reżysera było jednak pokazać coś zupełnie innego. Coś… rozrywkowego i wesołego.

„Zezowate szczęście” wyróżniono Syrenką Warszawską i dyplomem na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Edynburgu. Jeśli szukasz więcej ciekawostek, sprawdź także ten artykuł o 10 zapomnianych gwiazdach muzyki z czasów PRL.

5. „Zbrodniarz i panna” (1963)

Film fabularny reżyserii Janusza Nasfetera, który spokojnie mógłby wpasować się w filmy kręcone ówcześnie w Stanach Zjednoczonych. Akcja rozgrywa się wokół śledztwa w sprawie napaści i morderstwa. Główne role odgrywają w filmie Ewa Krzyżewska, Zbigniew Cybulski, Edmund Fetting i Piotr Pawłowski.

Dramat kryminalny doskonale ukazuje bardzo ważne zmiany społeczne w ówczesnych PRL-owskich czasach. Są też wplecione w dzieło Nasfetera humorystyczne akcenty. Warto obejrzeć „Zbrodniarza i pannę” by zobaczyć, jak kilkadziesiąt lat temu mierzono się z ukazywaniem na ekranie tajemniczych zbrodni.

10 hitów filmowych, które nakręcono w czasach PRL-u

6. „Salto” (1965)

Niesamowity film psychologiczny reżysera Tadeusza Konwickiego, który rozgrywa się w miasteczku na Ziemiach Odzyskanych. Główną postacią filmu jest tajemniczy Kowalski i Malinowski zarazem, przedstawiający siebie samego co chwilę w innych wersjach. To film literacki, który bardzo odróżnia się od pozostałych wyżej opisanych polskich produkcji.

Oglądając film nie można nie zauważyć doskonałej diagnozy ówczesnych lat, przejrzyście zobrazowanej przez Konwickiego. Jest to zdecydowanie jeden z najciekawszych eksperymentów polskiej kinematografii w latach 60-tych.

7. „Opętanie” (1981)

Film zakwalifikowany został jako horror z elementami dramatu w reżyserii Andrzeja Żuławskiego. Fabuła dotyczy zdrady małżeńskiej, a także rozpadu osobowości i wejścia w koszmar senny żony głównego bohatera. Pierwszoplanowe role odegrali zagraniczni aktorzy – Sam Neill oraz Isabelle Adjani.

Bardzo ciekawym faktem jest, iż nigdy nie wyświetlono „Opętania” w Niemczech. W Stanach Zjednoczonych skrócono film o 45 minut, zaś w Wielkiej Brytanii zakwalifikowano dzieło Żuławskiego jako video nasty – czyli brutalny film, który w UK został ostatecznie zakazany.

8. „Pętla” (1957)

Fabularny film Wojciecha Jerzego Hassa, który jest czarno-białym, reżyserskim debiutem Hassa. Akcja rozgrywa się wokół życia wpędzonego w alkoholizm Kuby Kowalskiego (w jego rolę wcielił się Gustaw Holoubek), który na końcu filmu popełnia samobójstwo. „Pętla” wywołała bardzo różne reakcje zarówno u widzów, jak i krytyków filmowych.

Dzieło Hassa zostało docenione w Polsce i za granicą, zwłaszcza aktorska gra Gustawa Holoubka. The New York Times napisał również, że „Pętla” zdecydowanie ugruntowała pozycję reżysera na polskim rynku kinematografii.

9. „Wniebowzięci” (1973)

Kultowy hit filmowy z PRL-u, wyreżyserowany przez Andrzeja Kondratiuka. Fabuła dotyczy dwóch mężczyzn, którzy nagle wygrywają w toto-lotka i wyruszają w podróż samolotem. Główne role przypadły Zdzisławowi Maklakiewiczowi oraz Janowi Himilsbachowi. Ten duet doskonale pokazał, jak wielkie marzenia brutalnie zderzały się z polską, ówczesną szarą rzeczywistością.

Liryczna satyra doskonale odzwierciedla polskie społeczeństwo w latach 70-tych, a także brak jakichkolwiek perspektyw. Podstawą do nakręcenia „Wniebowziętych” był dla Kondratiuka bunt przeciwko rzeczywistości, z którą reżyser nie mógł i nie chciał się pogodzić.