6 najstarszych miast w Polsce. Te miasta otrzymały najwcześniej prawa miejskie

6 najstarszych miast w Polsce. Lokacja miasta i prawa miejskie

Aby powstało czy rozrosło się miasto, potrzebna jest duża liczba mieszkańców. Jak jednak skłonić ludzi do zasiedlania się w danej okolicy? Takie pytanie stawiali sobie średniowieczni właściciele ziemscy, świeccy i duchowni. Należało stworzyć odpowiednie warunki, które zachęcą przede wszystkim kupców do przeprowadzki do niego i poszerzenia grona jego mieszkańców. W ten sposób tworzyło się lokalne ośrodki handlowe, które z czasem potrafiły przyciągać ludzi z całego świata.

Właściciele ziemscy, nie tylko w Polsce, ale i na świecie (tzn. w średniowiecznej Europie) stosowali prawo lokacyjne zakładając nowe miasto lub ponownie lokowali miejscowości, które już istniały. Powstały w ten sposób konkretne prawa miejskie, które stawały się źródłem praw i przywilejów dla obecnych i przyszłych mieszkańców. Na terenach Polski stosowano kilka rodzajów lokacji, których nazwa zazwyczaj wywodziła się od „miasta wzorcowego”.

W średniowiecznej Polsce stosowano kilka rodzajów praw lokacyjnych. Do najczęściej występujących zaliczano prawo lubeckie (w Polsce nadawane głównie miastom związanym ze Związkiem Hanzeatyckim), prawo chełmińskie (używane przede wszystkim na Pomorzu, Warmii, Mazowszu i w Prusach) i prawo magdeburskie (stosowane głównie na Śląsku). Poniżej prezentujemy najstarsze przykłady dla każdego rodzaju lokacji.

6 najstarszych miast w Polsce - Złotoryja

Dolnośląskie miasto otrzymało prawa miejskie od księcia piastowskiego Henryka I Brodatego. Zamieszkałe było w sporym stopniu przez napływających z terenów Niemiec górników pracujących przy wydobyciu złota, od czego wzięła się nazwa miejscowości. Prawo miejskie dla Złotoryi nadano w okolicach roku 1211, w oparciu stworzone w 1188 r. prawo miejskie dla Magdeburga. Dlatego Złotoryja to, w powyższym rozumieniu, pierwsze polskie miasto.

6 najstarszych miast w Polsce – Lwówek Śląski

Kolejne z najstarszych miast Polski również powstało na Dolnym Śląsku. Od Złotoryi dzieli je raptem ok. 25 km. Jeśli chodzi o miasta polskie, Lwówek jest jednym z 10 miast, które zmieniło swoją nazwę. Na przestrzeni lat stosowano różnorodne nazwy, jednak i język polski i niemiecki używały przede wszystkim form związanych z określeniem „Lwia Góra”. Dopiero pod koniec XIX w. pojawiła się nazwa „Lwów”, która ostatecznie przekształciła się w Lwówek Śląski.

Tereny Lwówka są zamieszkałe od czasów epoki brązu. W okresie rządów Piastów śląskich Lwówek to z pewnością jedno z 10 najpiękniejszych miast średniowiecza. Dogodne położenie na szlaku handlowym łączącym Ruś z Saksonią zapewniło miastu szybki rozwój. Henryk Brodaty nadał Lwówkowi prawa miejskie na wzór praw magdeburskich w 1217 r. Sprawdź także ten artykuł o najbardziej znanych miastach, które zmieniły swoje nazwy.

6 najstarszych miast w Polsce – Chełmno

Chełmno leży w województwie kujawsko-pomorskim. Nazwa miasta pochodzi od jego usytuowania, Chełmno położone jest w większości na wzgórzu, a nazwa „chełm” oznacza właśnie „wzgórze”. Osadnictwo w tym miejscu powstało prawdopodobnie w czasach pierwszych Piastów.

W 1226 r. na ziemie polskie sprowadzono zakon krzyżacki. Cztery lata później Chełmno zostało najważniejszym miastem krzyżaków, którzy mieli tu swoją siedzibę. Wielki mistrz zakonu Herman von Salza nadał miastu prawo lokacyjne w 1233 r. Było to pierwsze prawo lokacyjne w północnej Polsce, oparte na prawie magdeburskim, zawierające jednak liczne dodatkowe elementy zaczerpnięte z innych źródeł prawnych. Od miasta zaczerpnięta została więc nazwa prawa chełmińskiego. Do dziś istnieją liczne dokumenty przechowywane w archiwach państwowych, zawierające prawa lokacyjne chełmińskie.

6 najstarszych miast w Polsce – Toruń

Dogodne położenie geograficzne sprawiło, że na terenie obecnego Torunia istnieją ślady osadnictwa należące do najstarszych na świecie. Powstało ono ok. 9 000 lat p.n.e. Z czasem rozwinął się tu gród piastowski. Jednak największe zasługi dla rozwoju miasta należy ponownie przypisać zakonowi krzyżackiemu. Herman von Salza nadał miastu prawa miejskie równolegle z Chełmnem. Dokumenty wystawione zostały w dniu 28 grudnia 1232 r., ale posługiwano się wówczas kalendarzem liczącym nowy rok od Bożego Narodzenia.

6 najstarszych miast w Polsce – Szczecin

Największe miasto w województwie zachodniopomorskim, historyczna stolica księstwa pomorskiego. Jest zamieszkałe nieprzerwanie od ok. 700 r. n.e., ale pierwsze osadnictwo powstało tu dużo wcześniej. Sama nazwa jest pochodzenia słowiańskiego, choć jej znaczenie nie zostało potwierdzone.

Szczecin jest najstarszym miastem w Polsce lokowanym na prawie lubeckim. Oficjalnie nadał je miastu książę pomorski, pochodzący z dynastii Gryfitów Barnim I Dobry, w 1243 r. W praktyce prawo to funkcjonowało wówczas w Szczecinie od sześciu lat. To, co było charakterystyczne dla miast lokowanych na prawie lubeckim, to brak „typowego”, kwadratowego rynku. Jego funkcje sprawowała w mieście główna, reprezentacyjna ulica.

6 najstarszych miast w Polsce – Kołobrzeg

Kołobrzeg to kolejne miasto, które otrzymało prawa miejskie na wzór Lubeki. Powstało ono u ujścia rzeki Parsęty do Bałtyku. Okolice te są zamieszkałe od mniej więcej VIII w. n.e. Do 1138 r. dzisiejsze miasto wchodziło w skład Polski piastowskiej, po śmierci Bolesława III Krzywoustego stało się częścią księstwa pomorskiego. To właśnie jeden z książąt gryfickich, Warcisław III – kuzyn Barnima I Dobrego lokował Kołobrzeg w 1255 r.