Andrzej Panufnik - wykształcenie, twórczość powstańcza, kompozycje powojenne, emigracja

Andrzej Panufnik, wybitny kompozytor i dyrygent PRLu - biografia

Kim był Andrzej Panufnik

Andrzej Panufnik, wybitny dyrygent i kompozytor, utrwalił się najbardziej w pamięci jako twórca pieśni powstańczej “Warszawskie dzieci”, do słów. Stanisława Ryszarda Dobrowolskiego. Wsławił się on również, podobnie jak Leon Niemczyk, brat aktora Leona Niemczyka, ucieczką z PRL, która, o czym wiedzą osoby pamiętające tamtejsze realia, nie była ani łatwa, ani bezpieczna.

Jego twórczość odznaczała się nowoczesnym stylem, choć nie była awangardowa. Tworzył głównie symfonie, utwory orkiestrowe i koncerty instrumentalne. W jego utworach dostrzega się głębokie polskie korzenie oraz przywiązanie do polskości i religii. Komponował w odniesieniu do współczesnych wydarzeń, które osobiście przeżywał. Wyrazem zainteresowania sytuacją polityczną, społeczną i polityczną były takie utwory jak: Sinfonia sacra (1963), związana z rocznicą tysiąclecia państwa polskiego, Epitafium katyńskie (1967), czy też Koncert fagotowy (1985) poświęcony pamięci ks. Jerzego Popiełuszki. Andrzej Panufnik był twórcą niezwykle płodnym, który pozostawił po sobie ogromne dziedzictwo, mimo że jego wczesna twórczość przepadła pod koniec wojny. Do końca swojego życia był czynnym artystą. Zmarł w Londynie 27 października 1991.

Andrzej Panufnik (1914 - 1991) - wczesna biografia

Andrzej Panufnik urodził się 24 września 1914 w Warszawie. Wzrastał w rodzinie o tradycjach muzycznych, gdyż jego ojciec był lutnikiem, zaś matka skrzypaczką. Od najmłodszych lat lubił muzykę i próbował komponować. Jego babcia zorganizowała mu pierwsze lekcje gry na fortepianie. Mimo wybitnych, muzycznych uzdolnień młodego Panufnika, jego rodzice początkowo sprzeciwiali się jego wybranej drodze, gdyż pragnęli, aby syn wybrał bardziej praktyczne zajęcie. Wbrew niezadowoleniu ojca, Andrzej Panufnik wstąpił na studia w Konserwatorium Warszawskim, gdzie początkowo studiował grę na perkusji, a następnie teorię muzyki i kompozycję. Studia ukończył z wyróżnieniem.

Kontynuował naukę u znanego dyrygenta austriackiego Feliksa Weingartnera, następnie zaś pobierał prywatne lekcje w Paryżu i Londynie. W obliczu zagrożenia wojną namawiano go do pozostania w Anglii, jednak Panufnik zdecydował się na powrót do kraju.

Okupację spędził głównie w Warszawie, gdzie komponował i zarabiał na życie, grając w lokalach i kawiarniach. Dawał również nielegalne, prywatne koncerty. Powstały wówczas liczne pieśni i symfonie polskiego podziemia, m.in. słynna pieśń “Warszawskie dzieci”. W Powstaniu Warszawskim Panufnik nie brał udziału, gdyż, wskutek słabego zdrowia, wraz z matką opuścił miasto. W powstaniu zginął jego starszy brat.

Artysta utracił wówczas większość swoich dzieł. Jego mieszkanie, co prawda ocalało, lecz zostało zajęte przez dzikich lokatorów, którzy wykorzystywali jego partytury do palenia w piecu.

Biografia Andrzeja Panufnika w PRL

Po zakończeniu wojny Andrzej Panufnik zajął się odtworzeniem swoich utraconych utworów i próbował znaleźć się w realiach PRL-u, tworzyć i komponować. Pracował jako dyrygent Filharmonii Krakowskiej, następnie jako dyrektor Filharmonii Warszawskiej. Został również wiceprezesem Związku Kompozytorów Polskich. Początkowo był on twórcą niezwykle cenionym przez władze PRL, które wykorzystywały ówczesnych twórców i artystów do celów propagandowych. Stał się niemal gwiazdą, szczególnie że komponował muzykę do propagandowych filmów. Otrzymywał liczne nagrody i odznaczenia. M.in. został nagrodzony orderem sztandaru pracy I klasy przez prezydenta Bieruta.

Pozwalano mu również koncertować za granicą. Wyjeżdżał na koncerty do Niemiec, Anglii i Francji. W 1950 uczestniczył w delegacji polskich twórców do Związku Radzieckiego, zaś w 1953 roku został przewodniczącym delegacji kulturalnej do Chin. Sprawdź także ten artykuł o 10 osobach, które kształtowały opinie Polaków w czasach PRL.

Andrzej Panufnik - dlaczego uciekł z PRL i jak emigracja wpłynęła na jego twórczość

Ucieczka z PRL

Mimo uznania ze strony władz PRL, Andrzej Panufnik czuł się coraz bardziej uwikłany w tamtejsze układy oraz coraz bardziej ograniczany w swojej twórczości. Obowiązującym wówczas trendem artystycznym w demoludach był socrealizm. Panufnik nie należał do partii i starał się nie wikłać w politykę. Aby nie podążać za oficjalnym i wymaganym socrealizmem, poszedł w kierunku muzyki dawnej i historycznej. Kierunek ten nie spotkał się z aprobatą władz PRL-u. Jego twórczości zaczęto zarzucać formalizm i niezgodność z socrealizmem. Jego utwory były nagradzanie, a następnie zakazywano ich wykonywania. Spotykał się również z propozycjami uczestnictwa w propagandowych działaniach PRL, jak pisanie listów do kompozytorów zachodnich, aby wspierali ruch pokojowy itp. Coraz bardziej czuł się marionetką w ręku propagandzistów socjalizmu.

W tym czasie Andrzej Panufnik poznał swoją pierwszą żonę Irlandkę Marie Elizabeth O’Mahoney, którą podejrzewano o szpiegostwo na rzecz Wielkiej Brytanii. Kompozytor przeżył osobistą tragedię. Jego córeczka utopiła się, gdy jej matka doznała ataku epilepsji, kąpiąc dziecko.

Wszystkie te wydarzenia sprawiły, że kompozytor rozpoczął planowanie ucieczki na zachód. Jego żona wyjechała do Anglii, gdzie przystąpiła do przygotowań. Artysta wykorzystał wyjazd do Szwajcarii, gdzie nocą udało mu się zgubić ochronę, uciec na lotnisko i polecieć do Anglii, gdzie poprosił o azyl. Do dziś nie do końca wiadomo, jak i dlaczego artysta uciekł z PRL, gdyż źródła historyczne na ten temat nie są zgodne. Jego ucieczka stała się także powodem kontrowersji. Zarzucano mu, że ukrywał współpracę z władzami PRL i starał się przedstawić siebie jako ofiarę komunizmu.

Ucieczka na zachód i prośba o azyl w Anglii spowodowała, że władze PRL uznały go za zdrajcę. Zakazano wykonywania jego utworów i wymieniania jego nazwiska w mediach. Zakaz ten został uchylony dopiero w 1977 roku.