Austro-Węgry

Wielonarodowa monarchia Habsburgów powstała w wyniku przyłączania kolejnych krajów drogą małżeństw dynastycznych, układów i wygranych wojen. Mimo pewnej autonomii jaką cieszyły się narodowości, skorzystały one z osłabienia imperium i ogłosiły niepodległość. Co ciekawe Austro-Węgry istniały tylko 51 lat. Wcześniej państwo to było Cesarstwem Austriackim, a jeszcze wcześniej terytorialną własnością dynastii Habsburgów.

Austro-Węgry - dualistyczna monarchia Habsburgów

Cesarstwo austro-węgierskie - informacje

Cesarstwo austro-węgierskie istniało tylko 51 lat, powstało w roku 1867, zaś upadło w roku 1918. Była to monarchia dualistyczna czyli państwo związkowe złożone z dwóch części połączonych unią realną.

Austro-węgry składały się z:

• Przedlitawia, czyli 17 krajów koronnych stanowiących część austriacką, do których później dołączono Bośnię i Hercegowinę,
• Zalitawia, czyli Krajów Korony Świętego Stefana: Węgry, Siedmiogród, Chorwacja, Slawonia, Dalmacja i miasto Rijeka.

Każda z części miała własną stolicę i własny parlament. Wojsko Austro-Węgier składało się z jednostek wspólnych i odrębnych.

Powstanie Austro-Węgier i konflikty narodowościowe

W XIX wieku Cesarstwo Austriackie przeżywało kryzys w wyniku utraty posiadłości w Włoszech oraz przegranej wojny z Prusami. Szczególnie wiosna ludów rozbudziła konflikty narodowe. Węgrzy domagali się, aby cesarz koronował się na króla Węgier i potwierdził ich przywileje. Zmianę nazwy i statusu kraju musiała zatwierdzić Rada Państwa, w której też dochodziło do konfliktów narodowościowych. Ostatecznie przeważył głos delegacji Galicji, która w zamian za ustępstwa głosowała za ugodą węgierską.

Wielonarodowe Austro-Węgry borykały się z ogromnymi konfliktami między narodowościami. Cesarstwo austro-węgierskie skupiało 11 narodowości:

• Niemcy,
• Węgrzy,
• Czesi,
• Polacy,
• Rusini i Ukraińcy,
• Rumuni,
• Chorwaci,
• Słowacy,
• Serbowie,
• Słoweńcy,
• Włosi.

W rezultacie Niemcy stanowili w cesarstwie mniejszość, gdyż tylko 36%. Największe konflikty budził problem języka. Język niemiecki nigdy nie stał się językiem narodowym. Nie posługiwało się nim wielu urzędników państwowych. Zaistniał problem, jakim językiem będzie posługiwało się wojsko i w jakim języku będą wydawane komendy.

Monarchia Habsburgów - powstanie i rozpad

Dynastia Habsburgów powstała już w X wieku. Ród ten, drogą zdobyczy terytorialnych, a przede wszystkim dynastycznych małżeństw, piął się w górę. Osiągnął taką wielkość i potęgę, że utarło się powiedzenie, iż “w państwie Habsburgów nigdy nie zachodzi słońce”.

W XVI wieku Habsburgowie stanowią najsilniejszą dynastię Europy. Twórca hegemonii Habsburgów, Maksymilian I, w taki sposób zaplanował dynastyczne małżeństwa siebie, swoich synów i wnuków, że posiadłości Habsburgów rozszerzyły się o: Niderlandy, Burgundię, Czechy, Węgry, Hiszpanię, Sycylię i Neapol. Dodając do tego posiadłości zamorskie Hiszpanii i Portugalii, w państwie tym rzeczywiście nigdy nie zachodziło słońce. Jego wnuk Karol I (Karol V jako król Hiszpanii) został cesarzem rzymskim, co oznaczało także koronę Włoch. Po abdykacji Karola V, dynastia podzieliła się na dwie linie. Linia hiszpańska władała Hiszpanią i Portugalią do XVIII wieku. W wyniku wojny o sukcesję hiszpańską na tronie Hiszpanii zasiedli Burbonowie.

W XVII wieku Habsburgowie ugruntowali swoje prawa do władzy w Czechach, Siedmiogrodzie i na Węgrzech. Na początku XVII wieku Czesi, będący głównie protestantami, usiłowali uniezależnić się od Niemców. Czesi wyrzucili znienawidzonych namiestników przez okno na stertę śmieci i rozpoczęli powstanie. Zostali jednak pokonani w bitwie na Białej Górze w 1620 roku. Habsburgowie srogo zemścili się na Czechach. Doszło do ogromnych represji i praktycznie zlikwidowania czeskich elit. Świadomość narodowa Czechów odrodziła się pod koniec XIX wieku, zaś nienawiść do Niemców, miała wyraz w brutalnych deportacjach ludności niemieckiej po II wojnie światowej.

Habsburgowie uzyskali koronę Węgier po bezpotomnej śmierci Ludwika Jagiellończyka, który zginął w bitwie pod Mohaczem. Węgry zostały podzielone między Habsburgów i Imperium Osmańskie. Ostatecznie zwycięstwo nad Turkami pod Zentą umożliwiło Habsburgom opanowanie całych Węgier.

W odpowiedzi na koronowanie się Napoleona na cesarza, proklamowano Cesarstwo Austriackie, które trwało od 1804 do 1867 roku.

Rozpad Austro-Węgier

Koniec XIX wieku i początek XX wieku był okresem kształtowania się państw narodowych, kiedy to doszło do zjednoczenia państw rozbitych jak Włochy i Niemcy, rozpadły się zaś monarchie wielonarodowe, oparte na dawnych podbojach i zdobyczach, jak Austro-Węgry, Imperium Osmańskie i Rosja.

Rozpad Austro-Węgier nastąpił po I wojnie światowej. Wysiłek wojenny w czasie wojny spowodował problemy ekonomiczne oraz konflikty narodowościowe. Powstawały wówczas liczne ruchy ludowe, które prowadziły propagandę antywojenną i narodowowyzwoleńczą. We wszystkich częściach Austro-Węgier zaczęły powstawać rządy tymczasowe. W rezultacie niepewnej sytuacji wewnętrznej, Austro-Węgry musiały podpisać zawieszenie broni z aliantami.

Ostatni cesarz austro-węgierski Karol I, próbował utworzyć państwo federacyjne. Jednak poszczególne kraje proklamowały niepodległość. Habsburgów wygnano. Karol I usiłował zdobyć koronę Węgier, jednak ostatecznie został wygnany.

Upadek Austro-Węgier oznaczał powstanie następujących państw:

• Czechosłowacja,
• Węgry,
• Zachodnioukraińska Republika Ludowa, w której ludność polska, szczególnie mieszkańcy Lwowa, chcieli przyłączenia do Polski. W wyniku wojny polsko-ukraińskiej Galicja Wschodnia weszła w skład Polski.
• Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców, późniejsza Jugosławia, powstało w wyniku przyłączenia się Styrii, Karyntii i Chorwacji do Serbii.

Rumuni w Siedmiogrodzie postanowili przyłączyć swój kraj, wraz z terytoriami na zachód, do Rumunii. Natomiast Galicja powróciła do Polski.