Bajki PRL - zobacz, co oglądali na dobranoc nasi rodzice

Dobranocki w PRL - kto wymyślił bajki dla dzieci w TV

Dobranocki - wynalazek demoludów

Mało kto wie, że dobranocki dla dzieci były wynalazkiem bloku wschodniego. W krajach zachodnich zaczęły pojawiać się dopiero niedawno, zaś w XX wieku dzieciom poświęcano kanały tematyczne lub kilkugodzinne bloki programowe. W bloku wschodnim, na początku pojawienia się radia i telewizji, dobranocka stanowiła jedyny program dla dzieci.

Dobranocki wywodzą się ze starej tradycji czytania dzieciom na dobranoc. Nadawane były w większości krajów bloku wschodniego, początkowo w radio, a następnie w TV. Krótkie programy z bajkami przeznaczano dla dzieci w wieku przedszkolnym i młodszych klas szkoły podstawowej. Trwały od 5 do 30 minut i nadawane były przed lub po głównych wiadomościach dziennika. Pomagały one rodzicom posłać dzieci do łóżek. W Polskiej TV dobranocka nadawana była po godzinie 19, tuż przed wiadomościami. Tradycyjnie po dobranocce dzieci szły spać, a rodzice mogli spokojnie oglądać dziennik TV, a następnie filmy. Mimo niskiego budżetu PRL-owskie bajki stały na bardzo wysokim poziomie. Nie zawierały elementów komunistycznej indoktrynacji, choć może pokazywały trochę socjalistyczne realia.

Dobranocki w Polsce w czasach PRL

Pierwszą dobranocką, która pojawiła się w radio, a następne w TV, była bajka Piaskowy Dziadek. Dobranocki zaczęto nadawać już w momencie uruchomienia telewizji w latach 50-tych. Trwająca około 15 minut Dobranocka nadawana była przed dziennikiem telewizyjnym.

W początkowych latach TV, Dobranocki emitowano na żywo przy użyciu bardzo tanich środków, jak lalki, pacynki czy rysunkowe plansze. Występowały w nich pacynki rozmawiajace z aktorami, na przykład Pan Cerowany czy Miś z okienka. Gąska Balbinka przedstawiana była na serii rysunkowych plansz, zaś głosy Gąski i Kurczaka czytała aktorka. Natomiast Przygody Gapiszona wykorzystywały prymitywną animację, gdzie bohater namalowany był na szkle, za którym przesuwano krajobrazy. W latach 60-tych dzieci oglądały bajkę Jacek i Agatka, gdzie głównymi postaciami były ręce ubrane w czarne rękawiczki z okrągłymi główkami nasadzonymi na palec wskazujący.

Dopiero w latach 70-tych w TV pojawiły się zagraniczne kreskówki, zarówno produkcji wschodniej, jak i zachodniej. Szczególnie popularne były bajki czeskie, jak: Krecik, Przygody rozbójnika Rumcajsa czy Bajki z mchu i paproci. Dzieci oglądały bajki rosyjskie, jak Wilk i zając, niemieckie, jak Piaskowy dziadek, czy węgierski Latający zajączek. Rekordy popularności biła austriacko-japońska bajka Pszczółka Maja.

Polskie bajki wykonane w różnych technikach powstawały w Studiu Małych Form Filmowych Se-ma-for w Łodzii w Studiu Filmów Rysunkowych w Bielsku-Białej. Stworzono wówczas takie kultowe bajki, jak: Bolek i Lolek, Porwanie Baltazara Gąbki, Reksio, Dziwne przygody koziołka Matołka, Zaczarowany ołówek, Pomysłowy Dobromir, Przygody misia Colargola i wiele innych.

Najciekawsze, kultowe dobranocki z czasów PRL

Dobranocki lat 50-tych i 60-tych

Jedną z pierwszych bajek na dobranoc był Pan Cerowany, grany przez aktora lalkarza Huberta Antoszewskiego. Bajka “Miś z okienka” emitowana była w latach 1957 - 1973 i miała zachęcić dzieci i rodziców do czytania książek. Miś rozmawiał z aktorem (Bronisław Pawlik, a następnie Stanisław Wyszyński), wyglądając przez okienko. Bajka ta łączy się z ciekawą anegdotą, jakoby aktor B.Pawlik powiedział na zakończenie: “A teraz, drogie dzieci, pocałujcie wujcia Brońcia w d…”, myśląc że kamery są już wyłączone. Potem Bronisław Pawlik przestał występować w dobranocce. W czasach PRL o tej wypowiedzi krążyły różne opowieści, sama zaś wypowiedź podawana jest w różnych wersjach. Co ciekawe, nie wiadomo czy anegdota ta opiera się na faktach, gdyż na żadnym z zachowanych nagrań Misia z okienka, takie zdanie nie pada.

Od 1959 roku ukazywała się urocza bajka Przygody Gąski Balbinki oparta na rysowanych planszach i tekstach czytanych przez aktora. Gąska i jej kolega kurczak Ptyś przeżywają różne sytuacje, z którymi radzą sobie bardzo pomysłowo. Co ciekawe, w bajce przedstawiono przyjaźń chłopca i dziewczynki. Gąskę Balbinkę zastąpiły Jacek i Agatka, bajka stworzona przez Wandę Chotomską i emitowana w latach 1962 - 1973.

W 1962 pojawiła się kreskówka Bolek i Lolek emitowana do 1986 roku. Pierwowzorem bohaterów byli synowie autora kreskówki Władysława Nehrebeckiego. W kreskówce dwaj chłopcy bawią się na podwórku, odgrywając różne scenki, wcielając się w postacie z książek i filmów, płatając różne figle. Od 1967 do 1990 roku bohaterem kreskówek był wesoły i pomysłowy piesek Reksio, który odgrywał różne zawody, podsuwając dzieciom pomysły, kich mogłyby zostać.

Młodym, pomysłowym inżynierem i wynalazcą był Pomysłowy Dobromir, który wymyślał jak uprościć codzienne czynności. Towarzyszył mu wesoły ptaszek i nieco sceptyczny dziadek. Kreskówka obywała się bez głosu i opierała się na historyjce obrazkowej. W latach 1973 - 1975 wyemitowano zaledwie 20 odcinków. Jednym z twórców scenariusza Dobromira był Adam Słodowy słynny popularyzator majsterkowania i prezenter programu Zrób to sam, w którym pokazywał jak łatwo i z ogólnodostępnych przedmiotów samodzielnie zrobić zabawki i przedmioty użytkowe.

Podobną bajką był Zaczarowany Ołówek emitowany w latach 1964 - 1977. Młody Piotrek i jego piesek Pimpek rozwiązują najróżniejsze problemy przy pomocy zaczarowanego ołówka. Ołówek, dostarczany przez tajemniczego krasnoludka, sprawia, że wszystkie narysowane nim rzeczy materializują się.

Od 1969 do 1970 roku dzieci fascynowała przygodowa seria Porwanie Baltazara Gąbki. Na polecenie króla Kraka, jego nadworny kucharz i smok Wawelski wyruszają na poszukiwanie zaginionego naukowca Baltazara Gąbki. Przeszkadza im w tym szpieg z Krainy Deszczowców. Nagrano tylko 13 odcinków, w czasie których bohaterom udaje się uwolnić uwięzionego naukowca, po czym wracają do Krakowa. Sprawdź także ten artykuł o 10 popularnych bajkach z czasów PRL.