Bitwy powstania styczniowego - przebieg najważniejszych potyczek

Powstanie styczniowe i jego przywódcy

Na początek przypomnę w skrócie przebieg powstania i założenia jego przywódców. Powstanie styczniowe wybuchło w nocy z 22 na 23 stycznia 1863 roku i trwało do jesieni 1864. Było lepiej zaplanowane niż dwa poprzednie, jednak do dziś nie ma pewności czy miało szanse na wygraną.

Duże znaczenie dla przebiegu powstania miała postawa jego dowódców. Pierwszy Ludwik Mierosławski, choć był szanowanym teoretykiem taktyki wojskowej, większość powstania spędził poza granicami ziem polskich. Marian Langiewicz, zdolny dowódca, który odniósł niejedno zwycięstwo militarne dostał się szybko do niewoli austriackiej. Jedynym naprawdę konsekwentnym dyktatorem był Romuald Traugutt. Przypadł mu jednak w udziale los straceńca. Powstanie było nie do uratowania, kiedy jesienią 1863 roku potajemnie przejął dowodzenie.

Ważne dla przebiegu powstania były też posunięcia pomniejszych dowódców wojskowych. Jednak nawet najlepsza taktyka w końcu musiała się ugiąć pod przewagą wroga.

Największe bitwy powstania styczniowego

Bitwy powstania styczniowego można podzielić według różnych kategorii. Sądzę, że najprościej wydzielić wygrane, nierozstrzygnięte i przegrane. Wybrałam największe, które miały znaczenie dla dalszego przebiegu powstania. Są to główne starcia, do jakich doszło między styczniem 1863 a wiosną 1864. W poniższej tabeli znajdziecie krótki opis każdej z bitew:

Bitwy powstania styczniowego

Miejsce i data potyczki	Rezultat	Krótki opis
Ciołkowo, 22 stycznia 1863	Wygrana powstańców	Pierwsza bitwa po ogłoszeniu powstania styczniowego. Zwycięstwo Aleksandra Rogalińskiego. Dowódca dysponował tylko dwiema strzelbami, poza tym kosami, toporami i kijami. Mimo to na 3 zabitych Polaków zginęło 43 Rosjan.
Węgrów, 3 lutego 1863	Wygrana powstańców	Próba odbicia Węgrowa, zajętego przez powstańców. Porażka wojsk rosyjskich z dużymi stratami. Znaczącą rolę odegrał oddział 1000 kosynierów.
Siemiatycze, 6-7 lutego 1863	Porażka powstańców	Największa bitwa powstania. Niestety wojsko powstańcze uległo przewadze przeciwnika.
Sosnowiec, 6-7 lutego 1863	Wygrana powstańców	Dzięki zdobyciu miasta powstańcy zyskali broń i pieniądze. Na dwa tygodnie przejęli też władzę nad Zagłębiem Dąbrowskim.
Kietlanka, 13 maja 1863	Porażka powstańców, duże straty Rosjan	W wyniku zasadzki na pociąg z rosyjskimi posiłkami udało się zadać poważne straty przeciwnikowi. Jednak kolejne posiłki zmusiły Polaków do wycofania. Zginęło trzech dowódców po stronie powstańczej.
Małogoszcz, 16 września 1863 (II bitwa pod Małogoszczem)	Porażka powstańców	Pod miejscowością miały miejsce dwie ważne bitwy powstania. Podczas drugiej oddział Władysława Sokołowskiego próbował zdobyć Małogoszcz w 400 ludzi. Powstańców rozbiły przeważające siły rosyjskie. Do niewoli trafiła grupa kosynierów.
Opatów, 21 lutego 1864	Porażka powstańców	Próba przejęcia Opatowa przez powstańców. Udało się zdobyć część miasta, ale wobec silnego oporu Rosjan Polacy musieli się wycofać. Klęska polegała głównie na tym, że ranny dowódca dostał się następnego dnia w ręce Rosjan i został stracony 23 lutego (na rynku w Opatowie)

Patrząc na główne bitwy powstania styczniowego widać pewną prawidłowość. Zaczyna się od zwycięstw, a pod koniec coraz częściej zdarzają się porażki. Dopiero w szczegółowym opisie każdej z nich można sprawdzić dlaczego tak się działo. Prawie każde początkowe zwycięstwo było wykorzystaniem efektu zaskoczenia. Po kilku miesiącach walk dobrze uzbrojona i liczna armia rosyjska była po prostu dobrze przygotowana. Nie bez znaczenia było też morale rosyjskich oddziałów.

Nawet odważne potyczki stały się aktami desperacji dla Polaków. Za taką trzeba uznać chociażby bitwę o dwór w miejscowości Krasnodęby-Sytypki (29 kwietnia 1865), podczas której ksiądz Brzóska i jego adiutant Franciszek Wilczyński bronili się zawzięcie we dwóch przed pojmaniem przez oddział rosyjski. Sprawdź także ten artykuł na temat wybuchu powstania styczniowego.

Straty i znaczenie walk powstańczych

Do opisu poszczególnych bitew trzeba dodać ogólny zarys wydarzeń powstania. Chociaż było ono przede wszystkim zrywem zbrojnym, to działania na polu administracyjnym i dyplomatycznym nie były bez znaczenia. Nawet największymi wygranymi bitwami nie dało się przechylić szali zwycięstwa bez pomocy z zewnątrz. Ta, mimo nadziei, nie nadeszła. Ani ze strony Francji, ani rewolucyjnych Włoch.