Bolesław III Krzywousty - biografia, panowanie, rodzina, śmierć

Problematyczne początki Bolesława: wojny z ojcem i bratem

Wspólne wystąpienie braci przeciwko Władysławowi Hermanowi

Bolesław Krzywousty był drugim synem Władysława Hermana, księcia polskiego. Jego matką była druga żona Hermana, Judyta, córka króla czeskiego Wratysława II. Był jedynym dzieckiem Władysława z tego małżeństwa. Bolesław, tak jak i jego przyrodni brat Zbigniew, miał w pewnym momencie uwikłać się w konflikt swojego brata z ich ojcem. Stanął w nim po stronie brata. Początkiem było wysłanie obu braci na wyprawę wojenną na Pomorze, co obaj synowie Władysława uznali za pułapkę. Zawrócili więc i zażądali od ojca udziału w sprawowaniu władzy. Ojciec na to przystał i obaj otrzymali w zarząd kilka dzielnic.

Był to jednak dopiero początek. Istotną figurą w kontekście sprawowania rządów przez Władysława Hermana był Sieciech. Mając własne ambicje polityczne umieszczał on swoich popleczników w otoczeniu obu braci. Z takimi ludźmi Bolesław został wysłany na Czechy, miał jednak zostać ostrzeżony o planowanym zamachu na jego życie i z tej wyprawy zawrócił.

Skontaktowawszy się uprzednio ze Zbigniewem i uzyskawszy od niego wsparcie wyruszył wspólnie z bratem przeciwko ojcu, który kiedy wszyscy spotkali się pod Żarnowcem obiecał im oddalić Sieciecha. Nie dotrzymał jednak słowa, stało się to dopiero później, po mediacjach arcybiskupa Marcina, które też zakończyły wojnę domową. Zarówno Bolesław, jak i Zbigniew utrzymali kontrole nad swoimi dzielnicami. Sprawdź także ten artykuł na temat wojen braci Bolesława i Zbigniewa.

Konflikt ze Zbigniewem, wojna z Niemcami, ciekawostki

Po śmierci Władysława Hermana 4 czerwca 1102 roku Bolesława czekał konflikt ze Zbigniewem o władzę w Polsce, Władysław Herman nie pozostawił bowiem po sobie dyspozycji co do tego, który z nich miał być księciem zwierzchnim. Otrzymali jedynie w zarząd poszczególne dzielnice kraju: Bolesław Małopolskę i Śląsk, zaś Zbigniew Wielkopolskę Mazowsze i Kraków. W międzyczasie w roku 1103 poprzez małżeństwo z księżniczką Zbysławą zawarł Bolesław Krzywousty sojusz z Jarosławem, księciem Wołyńskim, co przez część historyków jest odbierane jako działanie wymierzone przeciwko Zbigniewowi. Do pierwszego starcia pomiędzy braćmi doszło po tym, kiedy Zbigniew rozkazał towarzyszącym Bolesławowi w wyprawie na Pomorze rycerzom zawrócić, co też uczynili. Bolesław zażądał oddania władzy, Zbigniew odmówił. Wobec tego przy wsparciu Rusi i Węgier Bolesław zaatakował dzielnice Zbigniewa i pokonał go. Zbigniew został zdegradowany do pozycji lennika, jednakże w późniejszym czasie i tego Bolesław kolejnym najazdem go pozbawił i ten musiał uciekać z Polski.

Powrócił potem w 1109 roku wraz z armią prowadzoną na Polskę przez cesarza niemieckiego Henryka V, który miał mu zapewnić powrót do władzy. Napotkawszy na silny opór (bohaterska obrona Głogowa) oraz poniósłszy klęskę w natarciu na Wrocław Henryk V wycofał się z popierania Zbigniewa. W tym czasie miała również miejsce słynna „bitwa” na Psim Polu, jednakże tak naprawdę była to niewielka potyczka, która na wyrost obrosła legendą. W ramach układu z czeskim księciem Sobiesławem, u którego Zbigniew się schronił, Bolesław obiecał mu przebaczenie i zezwolił na powrót do Polski, ponownie w charakterze swojego lennika.

Powrót Zbigniewa okazał się jednak na tyle tryumfalny (niósł między innymi przed sobą nagi miecz), że część otoczenia Bolesława zaczęła sugerować mu jakoby chciał on ponownie sięgnąć po władzę. I chociaż wcześniej zapewnił mu nietykalność, kazał swojego brata przyrodniego pojmać i oślepić. Brutalnie wykonanej egzekucji Zbigniew nie przeżył, co wywołało falę oburzenia zarówno w Polsce, jak i za granicą. Aby ponownie przekonać wszystkich do siebie Bolesław Krzywousty odbył pielgrzymkę pokutną do opactwa św. Idziego na Węgrzech oraz wybrał się pieszo do grobu św. Wojciecha.

Panowanie Bolesława, polityka zagraniczna, dokonania, ostatnie decyzje

Działania Bolesława Krzywoustego w kontekście Pomorza, kampania wojenna i zwycięstwo

Niezwykle istotne miejsce i niejako jeden z głównych celów polityki Krzywoustego stanowiło rozwiązanie sprawy Pomorza. W większości to polski władca prowadził działania zaczepne wobec Pomorzan, celem części tych napadów było jedynie zdobycie łupów. Kampanię pomorską Krzywoustego na tym obszarze można było podzielić na dwa etapy: zdobycie linii Noteci, naturalnej bariery chroniącej Pomorzan i zajęcie głównych grodów (od 1102 roku zdobyto Międzyrzecz, Wieleń, Nakło, Czarnków i Wyszogród) a następnie uczynienie już całego Pomorza poddanym jego władzy, jednakże bez bezpośredniego włączania pod polską administrację. Bolesław miał stawać się zwierzchnikiem lokalnych przywódców.

Większość walk bez problemu wygrywano bez zaangażowania znacznych sił militarnych. Szczególnie ważne było zdobycie w 1113 roku Nakła i Wyszogrodu, co dało już Bolesławowi pełnię kontroli nad linią Noteci. Według skąpych źródeł z tamtych czasów całość kampanii została zakończona przed rokiem 1121 lub 1122 (podawana jest różna data w zależności od źródła), z ważniejszymi zwycięstwami w roku 1116 i 1119 (do tego roku zdobyte zostało Pomorze Wschodnie). W 1122 doszło do starcia armii księcia Warcisława i Bolesława pod Niekładzem, z którego Polska wyszła zwycięsko. Szczególnie ważny był rok 1121, kiedy to Polacy zdobyli Szczecin. Bolesław Krzywousty zawarł wtedy układ z księciem pomorskim Warcisławem, który oprócz przyjęcia zwierzchności polskiego władcy musiał zgodzić się na zapłacenie trybutu, wystawienie wojsk na wezwanie oraz na chrystianizację Pomorza, która zaczęła się za Bolesława Krzywoustego tam dokonywać.

Ustalono, że tereny do linii Noteci zostaną bezpośrednio włączone do Polski, natomiast pozostały obszar Pomorza będzie pod władzą księcia pomorskiego, podlegającego z kolei Krzywoustemu. Książę Warcisław podjął później próbę uniezależnienia się od Polski poprzez zawarcie układu z cesarzem niemieckim. Z kolei Bolesław zawarł sojusz z Danią (córka Bolesława wyszła za Magnusa, syna duńskiego króla Nielsa), zaś oba państwa wspólnie wyruszyły na Pomorze. Ten krótkotrwały sojusz został zerwany po śmierci Nielsa, kiedy Dania wzięła stronę Niemiec. W odwecie Bolesław wysłał przeciwko Danii pomorską flotę, w efekcie czego znacznie zniszczone zostały Jutlandia i Kopenhaga. 

Polityka Bolesława Krzywoustego wobec Węgier i relacje z Czechami w tle, śmierć Bolesława

Jak się miało okazać na rożnych etapach życia Bolesława drogi jego oraz państwa węgierskiego miały się wielokrotnie skrzyżować. Pierwsza taka sytuacja nastąpiła w kontekście walki, jaką o władzę na Węgrzech prowadził przeciwko królowi Kolomanowi sojusznik Bolesława i brat Kolomana Almos. Przy wsparciu ze strony Jarosława Wołyńskiego Bolesław wyruszył nawet z wyprawą na Węgry, jednakże w czasie jej trwania doszło do niespodziewanej zgody pomiędzy braćmi. W późniejszym czasie, już wspólnie z Kolomanem Krzywousty próbował zapewnić tron czeski swojemu tamtejszemu sojusznikowi Świętopełkowi, występując przeciwko rządzącemu w Czechach Borzywojowi.

W trakcie tej z kolei wyprawy zarówno Koloman, jak i Bolesław zostali jednak zmuszeni do zawrócenia. Koloman z powodu buntu Almosa, zaś Bolesław przez atak na Polskę z Pomorza. Pozostawiło to jednak napiętymi relacje polsko-czeskie, co jednak z późniejszym okresie udało się załagodzić. W roku 1115 Bolesław, będący już wtedy wdowcem, ożenił się z Salomeą, której siostrami były Rycheza, żona Władysława, księcia czeskiego oraz Zofia, żona Ottona, księcia morawskiego. Wszyscy trzej książęta spotkali się towarzysko w Kłodzku, uzgodniwszy jednocześnie warunki pokoju.

W roku 1132 zaangażował się Bolesław w walkę o tron Węgier, która toczyła się wtedy między Belą II Ślepym (popieranym przez cesarza niemieckiego) i Borysem, stając po stronie tego drugiego. Panująca na Węgrzech dynastia raz jeszcze miała stać się problematyczna dla Bolesława. Decydując się w 1132 roku na wyprawę na Węgry przecenił on znaczenie Borysa i poniósł dotkliwą klęskę nad rzeką Sa jó. Na domiar złego zięć Beli a jednocześnie książę czeski Sobiesław zorientowawszy się w sytuacji napadł wtedy na Śląsk, pustosząc wręcz tę część Polski. Powtarzał swoje wypady jeszcze w 1133 i 1134 roku i dopiero w 1134 roku udało się go zatrzymać na linii Odry. Bela porozumiał się również z cesarzem Niemiec, skarżąc się jednocześnie na Polskę. I to właśnie ówczesny cesarz Lotar miał rozstrzygnąć zaistniały konflikt. Doszło do tego w 1135 roku w Merseburgu, do którego cesarz wezwał zainteresowane strony.