Bolesław Kędzierzawy i jego burzliwe rządy w XII-wiecznej Polsce

Bolesław IV Kędzierzawy - dzieciństwo i młodość – najważniejsze wydarzenia

Bolesław Kędzierzawy był czwartym z kolei dzieckiem Bolesława III Krzywoustego (1102-1138). Swój przydomek uzyskał dzięki swym silnie kręconym włosom. Urodził się około 1122 roku. Najpóźniej w 1137 roku ożenił się z księżniczką ruską Wierzchosławą, córką Wsiewołoda Mścisławicza, księcia Nowogrodu Wielkiego.

Ojciec wyznaczył Bolesławowi Kędzierzawemu w testamencie Mazowsze z częścią Kujaw. Swoje dzielnice otrzymali także pozostali pełnoletni synowie Krzywoustego. Reszta ziem polskich (w tym Śląsk) znalazły się we władaniu Władysława II Wygnańca, seniora rodu.

Od początku swych rządów Kędzierzawy znajdował się pod przemożnym wpływem matki Salomei z Bergu oraz dawnego palatyna ojca – Wszebora.

Panowanie i dokonania Kędzierzawego

Konflikty wewnętrzne (do 1146 roku)

Poprawnie układające się stosunki między seniorem a juniorami (Bolesławem Kędzierzawym i jego bratem Mieszkiem Starym) zaczęły się wyraźnie psuć w 1141 roku. Jeszcze zimą 1141/1142 roku Władysław Wygnaniec pojawił się na Mazowszu, gdzie spalił gród w Czersku i uprowadził wielu jeńców.

Do wznowienia walk między synami Krzywoustego doszło w 1144 roku po tym, jak Władysław Wygnaniec zajął bezprawnie oprawę wdowią, należącą do zmarłej w tym samym roku księżnej Salomei. Tym razem górą w sporze byli juniorzy, którzy pokonali seniora w krwawej bitwie nad Pilicą.

Zmagania między skonfliktowanymi stronami miały rozstrzygnąć się w 1146 roku. Jako pierwszy zaatakował Władysław Wygnaniec, który zmusił młodszych braci do wycofania się z Mazowsza. W ramach tej samej kampanii Wygnaniec obległ należący do Mieszka Starego Poznań. W krytycznym momencie oblężenia pan Krakowa został obłożony klątwą przez sędziwego arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba ze Żnina. W efekcie wybuchł otwarty bunt możnych przeciwko seniorowi. Był to zwrotny punkt wojny domowej, ewidentnie przegranej przez Władysława, którego zmuszono wraz z najbliższą rodziną do ucieczki z kraju.

Po wygnaniu z Polski Władysława tron seniora przypadł w udziale Bolesławowi Kędzierzawemu. Objął on nie tylko władzę nad ziemią krakowską, ale również nad Śląskiem, dzielnicą dziedziczną Wygnańca. Historycy przypuszczają, iż w 1146 roku osobną dzielnicę (Sandomierszczyznę) otrzymał także Henryk Sandomierski. A może zainteresuje cię także ten artykuł o rozbiciu dzielnicowym w Polsce?

Zmienne stosunki polsko-niemieckie

Jeszcze w 1146 roku przeciwko Bolesławowi Kędzierzawemu ruszyła wyprawa niemiecka, na której czele stanął król Konrad III. Do interwencji zbrojnej na wschodzie władcę Rzeszy nakłonił Władysław Wygnaniec, który nie ustawał w zabiegach o odzyskanie niedawno utraconego stolca. Na nieszczęście dla tego ostatniego Niemcom w toku wojny z nowym seniorem rodu nie szło najlepiej. W konsekwencji Niemcy powrócili do domu po złożeniu im przez Kędzierzawego sporego okupu.

W celu pozyskania margrabiów niemieckich Bolesław Kędzierzawy wyekspediował na zachód w 1147 roku Mieszka Starego, aby pomógł Albrechtowi Niedźwiedziowi i Konradowi Miśnieńskiemu podczas krucjaty przeciwko Słowianom połabskim. Z kolei już rok później (1148) Bolesław zaprosił do Kruszwicy Albrechta, gdzie wydano za mąż jego siostrę Judytę za syna margrabiego, Ottona. W ten sposób zadzierzgnięto sojusz z wolna kształtującą się Marchią Brandenburską, z którą Polska później przez wiele lat się zmagała. Ale na razie z niebezpieczeństwa nikt nie zdawał sobie w ogóle sprawy.

Stosunki polsko-niemieckie ponownie pogorszyły się, gdy władzę w Rzeszy przejął cesarz Fryderyk Barbarossa, następca zmarłego w 1152 roku Konrada III. Już w 1157 roku nowy cesarz, na wyraźne prośby Władysława Wygnańca, podjął się zorganizowania kolejnej wyprawy interwencyjnej na wschód. W odróżnieniu od kampanii 1146 roku wojska niemieckie w 1157 roku sprawiły się znacznie lepiej. Pomógł im w tym częściowo sam Kędzierzawy, który nie zdecydował się bronić czołowych polskich grodów usytuowanych nad Odrą: Bytomia Odrzańskiego, Głogowa i innych.

W rezultacie Niemcy bez większych trudności dotarli w okolice Poznania. Tutaj Bolesław Kędzierzawy zdecydował się na rokowania z cesarzem. Po ich zakończeniu złożył Fryderykowi (w miejscowości Krzyszkowo pod Poznaniem) hołd lenny. W trakcie specjalnej ceremonii Bolesław upadł do nóg imperatora i błagał o wybaczenie. Cesarz wspaniałomyślnie wysłuchał błagań Piasta i uznał jego władzę nad Polską.

Bolesław Kędzierzawy - nieudane wyprawy do Prus

Bolesław Kędzierzawy już od początku swych samodzielnych rządów prowadził także aktywną politykę wobec Prus. Jeszcze w 1147 roku wyruszył przeciwko poganom z północy. Jego głównym celem była chrystianizacja zaatakowanego obszaru. Wskutek zdecydowanego oporu Prusów nie był jednak w stanie przeprowadzić tego zamierzenia.

Definitywna klęska polityki pruskiej księcia nastąpiła w 1166 roku. Wówczas to jego wojska poniosły druzgocącą porażkę na bagnach mazurskich. Niewiele brakowało, aby pożegnał się wtedy z życiem, tak jak jego młodszy brat Henryk Sandomierski.

W toku wyprawy z 1166 roku Bolesław Kędzierzawy dowodził źle, by nie powiedzieć fatalnie. Gdyby tego było jeszcze mało, jego pozycja w kraju stawała się coraz słabsza, co przeszkadzało mu w podjęciu ekspedycji o charakterze odwetowym przeciwko poganom. Tak więc w dotychczasowych zmaganiach polsko-pruskich zdecydowanie na razie górą byli innowiercy.

Spory o Śląsk

Po śmierci Władysława Wygnańca (1159) do Polski powrócili jego synowie: Mieszko Plątonogi i Bolesław Wysoki. W przeciwieństwie do ambitnego ojca jego potomkowie nie zamierzali występować (przynajmniej na razie) z mieczem w dłoni przeciwko Bolesławowi Kędzierzawemu. W zamian za to senior rodu osadził ich na Śląsku, zatrzymując jednak w głównych grodach swoich ludzi.

Sytuacja zmieniła się już w 1166 roku. Synowie Wygnańca, wykorzystując klęskę pruską Kędzierzawego przeszli do kroków zaczepnych, wypędzając z okupowanych grodów śląskich siły seniora. Odpowiedź Bolesława była błyskawiczna. Jeszcze w 1167 roku wyprawił się przeciwko buntownikom, jednak nie był w stanie zmusić ich do posłuchu.

Wydawało się, iż w 1172 roku szczęście uśmiechnęło się do Bolesława Kędzierzawego, albowiem z Wrocławia musiał rejterować Bolesław Wysoki z powodu spisku jego młodszego brata Mieszka i syna Jarosława. Spiskowców poparł – jak wszystko zdaje się na to wskazywać – senior rodu. Na nic mu się to jednak zdało, gdyż uciekinier zwrócił się o pomoc do cesarza Fryderyka Barbarossy. W efekcie jeszcze w 1172 roku Wysoki wrócił do swych włości, zaś Kędzierzawy musiał zapłacić imperatorowi 8 000 grzywien srebra, aby uniknąć ewentualnego konfliktu z cesarstwem. W imieniu Kędzierzawego z Niemcami rozmawiał Mieszko Stary.