Budowa Wawelu - projekt, etapy, przebudowa, koszty, ciekawostki

Etapy budowy i przebudowy Wawelu – budowa Wawelu

Wawel – pierwsze informacje i Zamek Królewski na Wawelu

Krakowskie wzgórze Wawel położone jest w zakolu Wisły. Znajduje się na Starym mieście, tuż nad rzeką. Jego ukształtowanie i lokalizacja – w tym bliskie otoczenie mokradeł – uczyniły z niego bardzo dobre miejsce do rozwoju osadnictwa.

Pierwsze ślady osadnictwa w tym rejonie Krakowa pochodzą sprzed 100 000 lat. Należą tym samym do najstarszych w Polsce, co zawdzięczać można faktowi, że do tych terenów nie dotarło ostatnie zlodowacenie. Bliskość rzeki i położenie na szlaku ważnych tras handlowych umożliwiły pierwszej osadzie szybki rozwój.

Z czasem gród na Wawelu stał się jednym z ważniejszych ośrodków plemienia Wiślan. To na okres wczesnośredniowieczny datowane są pierwsze legendy związane z terenem Krakowem: o założycielu miasta – Kraku, smoku wawelskim i księżniczce Wandzie. Z czasem ziemie Wiślan znalazły się w nowo utworzonym państwie piastowskim.

Wawel piastowski i Zamek Królewski na Wawelu

Badania archeologiczne potwierdziły silne osadnictwo Wawelu w okresie wczesnopiastowskim, choć były to nadal początki rozwoju tego terenu. Po zjeździe gnieźnieńskim Kraków stał się jedną z nowych stolic biskupich na terenie Polski. W związku z tym wkrótce pojawiła się na Wawelu pierwsza kamienna katedra. Pierwszym z kolei projektem sakralnym na tym terenie była rotunda Najświętszej Marii Panny (dziś rotunda św. Feliksa i Adaukta) – jedna z najstarszych budowli w Polsce.

Za pierwszych Piastów rozpoczęła się budowa elementów obronno-reprezentacyjnych, które w przyszłości stały się zamkiem. W wyniku najazdu czeskiego księcia Brzetysława w pierwszej połowie XI stulecia, Wielkopolska została doszczętnie splądrowana – Anonim tzw. Gall pisał, że w katedrze gnieźnieńskiej wnętrza zostały zajęte przez dzikie zwierzęta.

Powrót Kazimierza I Odnowiciela do kraju oznaczał konieczność ustanowienia nowego centrum administracyjnego państwa, a został nim Kraków. Uznaje się, że wówczas funkcję palatium mogła pełnić sala o 24 słupach. Zgodnie z informacjami archeologów, na przełomie XI i XII wieku zbudowano już typowy zamek warowny. Powstawały wówczas kolejne budynki mieszkalne, sakralne i obronne. Ważne zmiany w wyglądzie Wawelu wprowadził następca Kazimierza – Władysław Herman. To on zlecił budowę nowej katedry, w której umieszczono skarbiec, przechowujący insygnia koronne jego brata – króla Bolesława Śmiałego.

W trakcie trwającego niemal 200 lat rozbicia dzielnicowego, będącego skutkiem podziału kraju przez Bolesława Krzywoustego, krakowski zamek był siedzibą seniora – zwierzchnika kraju. W tym czasie, za panowania Bolesława Wstydliwego przebudowy doczekały elementy fortyfikacyjne. Od końca XIII wieku nasiliły się procesy mające na celu zjednoczenie polskich ziem, ostatecznie ta sztuka udała się Władysławowi Łokietkowi. Był on pierwszym królem, którego koronacja odbyła się w wawelskiej katedrze św. Stanisława i św. Wacława. Katedra ta stała się także tradycyjnym miejscem pochówku większości polskich monarchów.

Etapy budowy i przebudowy Wawelu – Piastowie, Jagiellonowie i władcy elekcyjni

Etapy budowy i przebudowy Wawelu ostatnich Piastów i pierwszych Jagiellonów

Wawel nie uniknął w swojej historii takich tragedii, jakimi są pożary. Jeden z nich na początku XIV w. w pewnym stopniu zniszczył katedrę. Budowę nowej świątyni zlecił Władysław Łokietek. Królewski wkład w rozbudowę i przebudowę zamku przyniósł mu pierwszy okres jego świetności. Za Kazimierza Wielkiego krakowski zamek jest już siedzibą okazałego dworu, żyjącego głównie w zamkowych wnętrzach.

Nieco mniej uwagi poświęcają Wawelowi Ludwik Węgierski i rządząca w jego imieniu matka, a siostra Kazimierza Wielkiego – Elżbieta. Za projekt i nakazanie kolejnej przebudowy zamku odpowiedzialna jest córka Ludwika – Jadwiga wraz z mężem, Władysławem Jagiełłą. Najsłynniejszym chyba elementem architektury Wawelu, powstałym za pierwszego Jagiellona, jest kurza stopka, która do dziś znajduje się w formie niewiele zmienionej.

Jadwiga z Władysławem zapoczątkowali kolejny okres świetności krakowskiego zamku. Dobudowano wówczas liczne baszty i kolejne pomieszczenia administracyjne i mieszkalne. We wnętrzach i na dziedzińcu pojawiało się coraz więcej ludzi. Pod koniec XV w. w katedrze wawelskiej pojawił się najbardziej znany tam nagrobek – skrywający ciało Kazimierza Jagiellończyka. Za jego projekt i wykonanie odpowiedzialny był Wit Stwosz. Sprawdź także ten artykuł na temat ciekawostek o Kazimierzu Wielkim.