Dyktatura

Dyktator i dyktatura kojarzą się jednoznacznie negatywnie, zaś liczby ich ofiar budzą wstręt i przerażenie. Trudno sobie wyobrazić, jak ogromna może być skala zbrodni niektórych dyktatorów. Władza absolutna, szczególne zdobyta w drodze zamachu, składnia do znacznych nadużyć. Wśród dyktatorów mamy jednak zarówno zbrodniarzy winnych ludobójstwa na wielką skalę, jak i ludzi, którzy dyktaturę wykorzystali do reformowania krajów. Poznaj najgorszych dyktatorów świata oraz tych, których historia ocenia pozytywnie.

Czym jest dyktatura - definicja i pojęcie

Dyktator w Republice Rzymskiej

Pierwotnie dyktator był urzędnikiem w starożytnym Rzymie, wybieranym na krótki czas, aby poradzić sobie z nadzwyczajnym kryzysem, jak wojna lub klęska żywiołowa. Dyktator był jedynym urzędnikiem mianowanym, którego powoływały komicja centurialne, a później konsulowie. W czasach republiki rządy dyktatora trwały 6 miesięcy. Władza dyktatora była absolutna.

Historia pokazuje, że zagrożenie wymaga szybkiego działania. Jednostka działa sprawniej, gdyż szybciej podejmuje decyzje, podczas gdy grupa dyskutuje i kłóci się, zaś jej członkowie mają różne pomysły na rozwiązanie problemu. W republice rzymskiej dyktatura była sposobem na tymczasowe powierzenie władzy jednostce, bez ustanawiania znienawidzonej władzy królewskiej. Już w starożytnym Rzymie, dyktatura była nadużywana. Dyktatorzy jak Korneliusz Sulla czy Juliusz Cezar wykorzystali zagrożenie państwa, aby przejąć pełnię władzy.

W starożytnej Grecji jednostka, która przejmowała władzę i rządziła autokratycznie nosiła nazwę “tyran”. Tyrani nie zawsze rządzili źle i nie zawsze stosowali terror, jednak w miastach-państwach greckich idea jednowładztwa kojarzyła się negatywnie.

Dyktatura i dyktator - definicja obecna

Obecnie słowo dyktator przyjęło takie znaczenie jak słowo “tyran” w starożytnej Grecji. Dyktatura oznacza rządy jednostki lub małej grupy, której kontrola nad społeczeństwem jest całkowita. Podlega jej nie tylko polityka państwa, lecz także życie obywateli. Dyktator sam ustanawia prawa i stosuje totalitaryzm, czyli władzę opartą na obowiązującej wszystkich ideologii. Dyktator sam zdobywa władzę drogą zamachu lub zostaje demokratycznie wybrany, po czym likwiduje instytucje demokratyczne oraz przeciwników politycznych. Często w historii dyktator otoczony jest kultem jednostki i przedstawiany jako zbawca narodu, dobry ojciec i żywiciel. Ludzi, którzy nie podzielali tego kultu likwidowano.

Nie zawsze słowo dyktator kojarzy się źle, na przykład dyktator mody. Dyktatorami zwano również dowódców wojskowych podczas powstań. W powstaniu listopadowym dyktatorem był Józef Chłopicki, zaś w powstaniu styczniowym dyktatorami byli Marian Langiewicz, Ludwik Mierosławski i Romuald Traugutt.

Dyktatura proletariatu

Pod koniec XIX wieku powstała idea: dyktatury proletariatu. Karol Marks posługiwał się terminem dyktatura odnośnie ludzi kontrolujących środki produkcji. Dyktatura burżuazji powinna być na krótko zmieniona na dyktaturę proletariatu, kiedy to proletariat przejmie środki produkcji i władzę. Przejęcie władzy miało odbyć się przemocą przy użyciu terroru.

Dyktatura proletariatu, zdaniem Włodzimierza Lenina musiała być wprowadzona drogą przewrotu i rewolucji i ugruntowana drogą terroru. Oczywiśnie nie ma technicznej możliwości, aby rządził liczebny proletariat. Dlatego też, w jego imieniu mieli rządzić przedstawiciele. Powołano więc rady robotnicze, chłopskie i żołnierskie. Według Trockiego, należało wprowadzić przymus pracy. Z założenia dyktatura miała być okresem przejściowym, dopóki masy nie zostaną wychowane i przeprogramowanie, aby działały zgodnie z ideologią. W praktyce okazało się to niezgodne z naturą ludzką i niewykonalne.

Władza i terror - dyktatorzy w historii świata

Dyktatura przede wszystkim kojarzy się z przywódcami totalitaryzmu II wojny światowej jak Adolf Hitler, Benito Mussolini i Francisco Franco. Adolf Hitler ponosi winę za II wojnę w której śmierć poniosło około 80 milionów ludzi.

Szczególnie wielu dyktatorów stworzyła ideologia komunistyczna i totalitarna, która zaczęła rodzić się na początku XX wieku. W wielu państwach komunistycznych pojawili się charyzmatyczni przywódcy otoczeni kultem jednostki. Stosowany przez nich terror spowodował tysiące, a nawet miliony ofiar, pozbawionych życia w wyniku egzekucji, tortur i głodu. Dyktatorzy pozbywali się również przeciwników politycznych, a także współpracowników.

Dyktatorzy komunistyczni:

• Mao Zedong dyktator Chin - ponad 40 milionów ofiar, zaś zdaniem niektórych historyków liczba jego ofiar dochodzi do 75 milionów ludzi i jest uważany za ludobójcę numer 1,
• Włodzimierz Lenin twórca rewolucji październikowej, za jego dyktatury mordowano elity, zamordowano ostatniego cara z rodziną, stworzono system obozów pracy,
• Józef Stalin ponosi winę za głód na Ukrainie, system łagrów i wiele zbrodni. Zdaniem niektórych historyków liczba ofiar jego reżimu może sięgać nawet 60 milionów.
• Kim Ir Sen i jego syn Kim Dzong Ill, dyktatorzy Korei Północnej, ich ofiary szacuje się na 3 miliony ludzi,
• Fidel Castro.

Dyktatorzy w Azji i Afryce:

• Pol Pot dyktator Kambodży, ok. 3 miliony ofiar,
• Czang Kai-Szek, przywódca partii Kuomintang, następnie dyktator Tajwanu. Stosował terror wobec komunistów oraz zwolenników niepodległości Tajwanu, przypisuje mu się 10 milionów ofiar,
• Ho Hi Minh,
• Saddam Husain,
• Idi Amin dyktator Ugandy spowodował śmierć pół miliona ludzi,
• Yakubu Gowon,
• Mengystu Hajle Marjam, dyktator Etiopii, 2 miliony ofiar,
• Francisco Macías Nguema dyktator Gwinei, 80‒100 tysięcy ofiar.

Za dyktatorów nie uważa się królów, chociaż niejednokrotnie ich władza była absolutna i stosowali terror, na przykład carowie Rosji. Jednak dyktatorami często nazywa się władców, których rządy spowodowały tysiące, a nawet miliony ofiar. Za dyktatorów uważani są:

• Iwan Groźny odpowiedzialny za terror i tortury bojarów w XVI wieku,
• Wlad Palownik, hospodar wołoski panujący w XV wieku, który prawdopodobnie wymordował 40 tysięcy ludzi,
• Cesarz Hirohito, do dziś historycy spierają się na ile był odpowiedzialny za zbrodnie wojenne Japonii,
• Leopold II Koburg, król Belgii którego rabunkowa polityka kolonialna doprowadziła do śmierci nawet kilkunastu milionów mieszkańców Kongo.

Dyktator według definicji powinien być głową państwa. Nierzadko jednak dyktatorami nazywa się ludzi, którzy stosowali terror i mają na sumieniu tysiące ofiar, mimo że nie byli głowami państwa, na przykład:

• İsmail Enver, dowódca wojsk Imperium Osmańskiego obwiniany za masakrę Armeńczyków, przypisuje mu się 1,8 miliona ofiar,
• Hideki Tojo, generał armii japońskiej, przypisuje mu się winę za zbrodnie wojenne Japończyków na podbitych terenach, około 8 milionów ludzi.

Czy wśród dyktatorów były kobiety? Kobiety są zdolne do okrucieństwa tak samo jak mężczyźni. Jednak trudniej jest im utrzymać władzę opartą na terrorze, szczególnie że dyktator musi mieć wsparcie wojska. Dlatego historia nie notuje dyktatorów kobiet. Historia wymienia jedynie XIX wieczną królową Madagaskaru Ranavanolę I, która wymordowała przeciwników politycznych, stosowała tortury i niewolnictwo. W czasie swoich 33-letnich rządów zginęło ponad 4 miliony mieszkańców.

Historia negatywnie ocenia żony dyktatorów, które również dopuszczały się niegodziwości, na przykład Imelda Marcos.

Czy istnieją dobrzy dyktatorzy?

Słowo dyktator czy tyran kojarzy się jednoznacznie negatywnie. Jednak historia notuje także dobrych dyktatorów i było ich nawet wielu. Postacie te często budzą kontrowersje, przez jednych są znienawidzeni, przez innych zaś kochani.

Kontrowersyjną postacią jest generał Franco, który ukrócił terror wojny domowej w Hiszpanii. Zakończył prześladowanie kościoła i mordowanie księży i zakonników. Reżim Franco znany jest z ratowania Żydów w czasie II wojny światowej. Ponadto jego reformy zbudowały potęgę gospodarczą Hiszpanii.

Dobrymi dyktatorami nazywa się jedynowładców, którzy nie stosowali terroru, szczególnie wobec ludności cywilnej i wprowadzali korzystne reformy, choć nie są to ludzie całkiem bez win.

Za dobrych dyktatorów uważni są m.in.:

• Mustafa Kamal Ataturk,
• Józef Piłsudski,
• Muammar Al Kadafi,
• Thomas Sankara (1949-1987) dyktator Burkina Faso ,
• Sheikh Hasina premier Bangladesh, której przypisuje się władzę dyktatora,
• Mohammed Suharto, prezydent Indonezji,
• Josip Broz Tito dyktator Jugosławii,
• Park Chung Hee prezydent Korei Południowej.