Elżbieta Granowska i jej skandaliczne małżeństwo z Władysławem Jagiełło

Trzy nieudane małżeństwa

Elżbieta Granowska była jedynaczką. Pojawiła się na świecie około 1372 roku. Jej ojciec Otton z Pilczy był jednym z doradców Kazimierza Wielkiego. Z kolei matka – Jadwiga – była córką wojewody sandomierskiego i kasztelana krakowskiego Jana Melsztyńskiego. O pierwszych latach życia Elżbiety nic pewnego nie można powiedzieć. W 1384 roku umarł jej ojciec. Z pewnością był to dla niej potężny cios; z czasem jednak doszła do siebie.

Wraz ze śmiercią Ottona córka Jadwigi Melsztyńskiej stała się dziedziczką ogromnego majątku. Z jasnych względów od tej pory zaczęli się przy niej kręcić różni adoratorzy, których przyciągała także niespotykana uroda Elżbiety. Doszło nawet do tego, iż w 1389 roku Elżbieta została porwana przez śląskiego rycerza – Wisława Czambora. Pannę zmuszono następnie do zawarcia związku małżeńskiego i jego skonsumowania. Jak wyglądało to małżeństwo, z braku źródeł trudno powiedzieć.

W jakiś czas potem Elżbieta została ponownie porwana. Tym razem uprowadził ją pochodzący z Moraw Jan z Jičina. Na domiar złego Jan wymógł na Elżbiecie, by go poślubiła. Elżbieta pewnie protestowała, jednak nikt nie przejął się jej losem. Wiseł próbował wprawdzie później interweniować u Jana, jednak rachuby te spełzły na niczym. W 1393 roku Wisła zamordowano. Za zbrodnią tą krył się ponoć sam Jan.

Zabójca nie nacieszył się niestety zbyt długo piękną małżonką. Zmarł najpóźniej w 1394 roku. Po tych wszystkich wydarzeniach, które musiały w jakiś sposób odcisnąć się na psychice Elżbiety, wdową, a raczej jej majątkiem, zaopiekował się jej wuj – Spytek z Melsztyna. W 1397 roku wpływowy magnat wydał ją za mąż za Wincentego Granowskiego. Na temat tego związku wiadomo już nieco więcej. Elżbieta niestety nie mogła być zadowolona z męża, który miał trudny charakter. Urodziła mu 4 dzieci: Jana, Ottona, Jadwigę i Elżbietę.

Dlaczego Władysław Jagiełło poślubił Elżbietę Granowską?

W 1410 roku Elżbieta Granowska po raz trzeci została wdową. W siedem lat później spotkała w Lubomli niedaleko Chełmna niedawno owdowiałego Władysława Jagiełłę, który zakochał się w niej od pierwszego wejrzenia. W kobiecie tej musiało być coś niezwykłego, skoro król stracił dla niej głowę. Wydaje się, iż nie chodziło tylko o jej urodę. Królowi mogła spodobać się także niecodzienna inteligencja Elżbiety, która była dodatkowo zdecydowanie starsza od poprzednich żon Jagiełły. Elżbieta i Władysław mogli zatem znaleźć mnóstwo tematów do rozmowy.

Podczas jednej z takich rozmów Władysław Jagiełło zaproponował Elżbiecie małżeństwo. Wdowa od razu się nań zgodziła. Ślub zakochanych miał miejsce 2 maja 1417 roku. Przewodniczył mu arcybiskup lwowski Jan Rzeszowski. Była to dość skromna uroczystość, po której małżonkowie zamieszkali jakiś czas w Sanoku, a następnie w siedzibie Kmitów – Sobieniu.

Po swoistym „miesiącu miodowym” młoda para udała się w podróż do Krakowa. Mniej więcej w tym samym czasie Władysław Jagiełło wysłał do papieża Marcina V swego posła, aby ten wystarał się o dyspensę, Elżbieta była bowiem jego duchową siostrą (jej matka Jadwiga była jego matką chrzestną). Obowiązujące w tym czasie prawo kanoniczne jednoznacznie zabraniało zawierania małżeństw między takimi osobami. Na całe szczęcie misja polskiego parlamentariusza zakończyła się pomyślnie, zaś odpowiednia dyspensa została wydana przez kurię papieską. Sprawdź także ten artykuł o żonach Władysława Jagiełły.

Niełatwe życie u boku króla

Wydanie dyspensy niestety nie zamknęło ust wrogom politycznym króla, którzy uznali jego małżeństwo z Elżbietą Granowską za typowy mezalians. W kraju wybuchł ogromny skandal. Na każdym kroku krytykowano i oczerniano małżonków. Sugerowano, iż ich związek nie ma racji bytu i prędzej czy później się rozpadnie. Atmosfera była zatem bardzo napięta. Na żonę Jagiełły naskakiwali nawet duchowni. Elżbieta przy boku męża nie miała życia usłanego różami. Po kraju krążyły paszkwile, w których naśmiewano się z wybranki króla.

Elżbieta miała silną psychikę i przetrzymała falę nagonki. W końcu była już od wielu lat przygotowywana do trudnego życia. Do tej pory przeżyła cztery śluby, dwa porwania, trzy pogrzeby. Zdołała też wychować dzieci. Zdaje się, iż żadna katastrofa nie była w stanie przeszkodzić jej małżeństwu z Władysławem.

Uczucie, które połączyło wybranków, było nad wyraz wyjątkowe. Spędzali ze sobą dużo czasu. Odbyli też wspólnie wiele podróży po kraju. Elżbieta miała też istotny wpływ na niektóre decyzje polityczne króla. Z dostępnych źródeł dowiedzieć się można, iż Elżbieta była szermierką pokojowego rozwiązywania wszelkich drażliwych spraw z zakonem krzyżackim. To z jej inicjatywy w październiku 1418 roku odbyło się spotkanie Władysława Jagiełły z wielkim mistrzem krzyżackim Michałem Küchmaistrem.

Władysław nie byłby chyba sobą, gdyby nie doprowadził do koronacji małżonki. Jego pomysł, jak można było się tego spodziewać, nie spotkał się z aprobatą wielu możnowładców z Korony. Król jednak nie zważał na to wszystko i konsekwentnie parł w obranym kierunku. W efekcie 19 listopada 1419 roku w katedrze wawelskiej włożono na głowę Elżbiety koronę. Królową obdarowano przy okazji prezentami. Mieszkańcy Lwowa ponoć przysłali jej w darze 300 cytryn!

Śmierć i pochówek

Sielanka królowej nie trwała jednak długo. W 1419 roku poważnie podupadła na zdrowiu. Zmarła 12 maja rok później. Do grobu wpędziła ją gruźlica, z którą w tym okresie nie umiano sobie kompletnie poradzić. Władysław Jagiełło w momencie zgonu Elżbiety znajdował się daleko od dworu. Gdy doszła do jego uszu ta smutna wiadomość, gorzko zapłakał. Jeszcze przez wiele lat po śmierci żony pamiętał o jej duszy w żarliwych modlitwach zanoszonych do Boga.

W odróżnieniu od króla, większa część społeczeństwa polskiego zgoła inaczej przyjęła wiadomość o śmierci Elżbiety. Doszło nawet do tego, iż uczestnicy pogrzebu, zamiast modlić się o zbawienie duszy zmarłej, urządzili sobie swego rodzaju zabawę, podczas której szydzili z królowej. Mieli na sobie wówczas weselne stroje. Przypuszczalnie Władysława Jagiełły nie było przy tej maskaradzie, ponieważ nie pozwoliłby, aby obrzędy te przebiegły w tak skandaliczny sposób.

Ciało Elżbiety spoczęło w kaplicy mariackiej w katedrze na Wawelu. Ponad dwieście lat później na jej miejscu złożono zwłoki „króla niemalowanego” Stefana Batorego. Szczątki królowej przeniesiono zaś w inne miejsce. Gdzie, można tylko zgadywać. Może kiedyś archeologowie rozwiążą tę zagadkę.