Emnilda, ukochana żona Bolesława Chrobrego – najważniejsze informacje
Na temat trzeciej żony Bolesława Chrobrego, pierwszego króla Polski, dochowała się bardzo mała ilość informacji źródłowych. Jej pochodzenie budzi sporo kontrowersji wśród uczonych. Czy Chrobry kochał żonę? Ile miał z nią dzieci? Jak długo trwał ich związek? Oto podstawowe pytania, na które odpowiedź będzie można znaleźć w niniejszym tekście. Powstanie prezentowanego artykułu byłoby niemożliwe bez dotychczasowych osiągnięć naukowych historyków polskich i niemieckich. Uzupełniają one obraz wyłaniający się z dostępnych przekazów pisanych.
Jeśli szukasz więcej informacji i ciekawostek, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o Bolesławie Chrobrym.
Z tego artykułu dowiesz się:
Pochodzenie Emnildy i jej ślub z Piastem
Bolesław Chrobry żenił się kilkukrotnie. Dwie pierwsze jego żony pochodziły z Niemiec i Węgier. Z kolei trzecią żoną Bolesława była Emnilda. Mnożą się przed historykami ogromne trudności w określeniu kraju, z którego pochodziła.
Znany saski kronikarz Thietmar (975-1018) napisał w swej kronice, iż Emnilda była córką „czcigodnego księcia” Dobromira. Dobromir był z pewnością księciem chrześcijańskim, w przeciwnym bowiem razie nie mógłby raczej liczyć na epitet „czcigodny”, jakim obdarzył go Thietmar. Wątpliwe jest przy tym, aby Chrobry ożenił się z córką poganina.
Uczeni wskazują, iż imię Dobromir jest pochodzenia słowiańskiego. Książę ten w bliżej nieznanym czasie przyjął chrzest, najpewniej za pośrednictwem Niemców. Jego żona – jak się przypuszcza – wywodziła się z Saksonii. We wcześniejszej historiografii przypuszczano, iż Dobromir był władcą Pomorza lub Moraw. Obecnie sądzi się natomiast, iż władał którymś z krajów połabskich: Milskiem, Łużycami lub Stodoranią.
Ślub Emnildy i Bolesława Chrobrego odbył się najpewniej w 989 roku. W grę mógł wchodzić również rok 988, na co wskazywał w swych badaniach znawca genealogii pierwszych Piastów – K. Jasiński. Nie jest znane miejsce uroczystości ślubnej młodej pary.
Długoletnie małżeństwo – podstawowe informacje
Małżeństwo Bolesława z Emnildą trwało około 30 lat. Z badań wynika, iż zgon słowiańskiej księżniczki nastąpił między 1016 a 1017 rokiem. Zdaniem Thietmara, „Emnilda – Chrystusowi wierna – niestateczny umysł swego męża ku dobremu zawsze kierowała i nie ustawała w zabiegach, by przez większą szczodrobliwość w jałmużnach i umartwieniach odpokutować za grzechy ich obojga”. Podane informacje wskazują, iż Bolesława i Emnildę łączyło szczególne uczucie. W innym bowiem wypadku trudno sobie wyobrazić, by książę piastowski ulegał namowom małżonki. Dodać warto w tym kontekście, iż następca Mieszka I na tronie polskim miał wybujały temperament. Bywał też okrutny, bez większych skrupułów unieszkodliwiał politycznych wrogów. Emnilda, dzięki swojej delikatności, hamowała poczynania męża.
Emnilda była dobrą kobietą. Jako prawdziwa chrześcijanka dbała o potrzeby biednych i ubogich. Zdaniem najstarszego polskiego kronikarza Anonima zwanego Gallem, córka Dobromira zdołała ocalić wielu ludzi przed śmiercią z wyroku jej męża. Gall w pewnym miejscu swojej kroniki stwierdził jednoznacznie, że żona Bolesława Chrobrego była „mądra” i „wierna”. Są to bardzo pochlebne określenia. Można sądzić, iż nie wzięły się znikąd.
Księżna partycypowała również w większych wydarzeniach na szczeblu międzynarodowym. Poświadczony jest jej udział u boku męża podczas zjazdu z królem niemieckim Henrykiem II (1002-1024) w Merseburgu. Spotkanie to miało miejsce pod koniec maja 1013 roku. Według pojawiających się głosów w historiografii, Emnilda w Merseburgu usilnie starała się o to, aby jej syn Mieszko został lennikiem niemieckim z terenu Moraw. Brakuje jednak na potwierdzenie tego domysłu w źródłach z epoki.
Dzieci Emnildy
Emnilda obdarzyła Bolesława Chrobrego przynajmniej pięciorgiem dzieci. Niewykluczone, iż było ich więcej, jednak nie zachował się po nich ślad w źródłach.
Najbardziej znanym potomkiem pary książęcej był Mieszko. Pojawił się on na świecie w 990 roku. Rozstał się natomiast z nim w maju 1034 roku. W 1025 roku został władcą Polski i podobnie jak ojciec przywdział koronę królewską.
Innym synem Emnildy i Bolesława był Otton. Urodził się około 1000 roku. O jego życiu wiadomo niewiele. Dwukrotnie wystąpił przeciwko Mieszkowi II wraz z przyrodnim bratem Bezprymem w nadziei poprawienia swojego losu. Zmarł w 1033 roku.
Emnilda urodziła jeszcze trzy córki:
- nieznaną z imienia (ok. 989), która później została ksienią nieznanego klasztoru
- Regelindę (ok. 989), żonę margrabiego Miśni Hermana
- nieznaną z imienia, późniejszą żonę księcia turowskiego Świętopełka Przeklętego
Po śmierci Emnildy Bolesław związał się z księżniczką niemiecką Odą, ostatnią ze swoich żon. Według późnośredniowiecznych przekazów, ciało Emildy Bolesław pochował w katedrze gnieźnieńskiej.
Autor: dr Mariusz Samp
Bibliografia:
- Balzer O., Genealogia Piastów, wstęp J. Tęgowski, Kraków 2005.
- Borawska D., Dobromir, [w:] Słownik Starożytności Słowiańskich 1 (1961).
- Czwojdrak B., Emnilda (ok. 970/975-1016/1017), [w:] Poczet władczyń Polski, red. B. Czwojdrak, Kraków 2017.
- Grodecki R., Emnilda, [w:] Polski Słownik Biograficzny 6 (1948).
- Janicki K., Najważniejsza żona Bolesława Chrobrego [https://www.polityka.pl/pomocnikhistoryczny/1643510,1,najwazniejsza-zona-boleslawa-chrobrego.read; dostęp: 16.11.2020].
- Jasiński K., Rodowód pierwszych Piastów, posłowie T. Jasiński, Poznań 2004.
- Kamieński A., Emnilda, [w:] Słownik władców polskich, Poznań 1997.
- Kürbis B., Bolesław Chrobry w opiniach współczesnych i legendzie, [w:] Pomnik Bolesława Chrobrego w Gnieźnie, red. L. Wrońska-Idziak, Warszawa-Poznań 1989.
- Ludat H., An Elbe und Oder um das Jahr 1000, Skizzen zur Politik des Ottonenreiches und der slavischen Mächte in Mitteleuropa, Köln-Wien 1971.
- Ludat H., Bolesław I. Chrobry, [w:] Lexikon des Mittelalters 2 (1999).
- Ludat H., Dobromir, [w:] Lexikon des Mittelalters 3 (1999).
- Łowmiański H., Bolesław Chrobry w Krakowie w końcu X wieku, [w:] Małopolskie Studia Historyczne” 4 (1961).
- Modrzewska H., Emnilda, [w:] Słownik Starożytności Słowiańskich 1 (1961).
- Rokosz M., Bolesław Chrobry, [w:] Życiorysy historyczne, literackie i legendarne, ser. 2, red. Z. Stefanowska, J. Tazbir, Warszawa 1989.
- Rosik S., Bolesław Chrobry i jego czasy, Wrocław 2001.
- Strzelczyk J., Bolesław Chrobry, Poznań 2003.
- Strzelczyk J., Bolesław Chrobry – osobowość i polityka w opinii współczesnych i potomnych, [w:] Salsa Cholbergiensis, Kołobrzeg w średniowieczu, red. L. Leciejewicz, M. Rębkowski, Kołobrzeg 2000.
- Szajnocha K., Bolesław Chrobry, Opowiadanie historyczne według źródeł spółczesnych, Lwów 1849.
- Urbańczyk P., Bolesław Chrobry – lew ryczący, Toruń 2017.
- Urbański M., Poczet królowych i żon władców polskich, Warszawa 2006.
- Wasilewski T., Emnilda, [w:] Słownik Starożytności Słowiańskich 8 (1991).
- Wasilewski T., Pochodzenie Emnildy, trzeciej żony Bolesława Chrobrego a geneza polskiego władztwa na Morawach, „Kwartalnik Historyczny” 94 (1987), 2.
- Widajewicz J., Skąd pochodziła Emnilda, małżonka Bolesława Chrobrego?, „Slavia Occidentalis” 20 (1960), 1.