Faszyzm

W obecnych czasach słowo faszyzm pada tak często, że stało się ono publiczną inwektywą, szczególnie w życiu publicznym. Ludzie często obrzucają się wyzwiskami, że znaczenie słów traci znaczenie. Faszyzm, to ideologia powszechnie potępiana, kojarząca się z II wojną światową. Znaczenie tego słowa zmieniło się od czasu jego powstania. Dowiedz się, co to jest faszyzm, jak powstał i jaka była jego ideologia i rola.

Czym jest faszyzm - definicja i doktryna polityczna

Faszyzm - pojęcie i definicja

Faszyzm jest to doktryna polityczna, która powstała we Włoszech w okresie międzywojennym. Pojęcie faszyzmu upowszechnił ruch faszystowskich bojówek Benito Mussoliniego działający w latach 1919 - 1945. Narodowa Partia Faszystowska wspierała Mussoliniego w jego walce o władzę. Ruch faszystowski zrodził się z potrzeby przeciwstawienia się rosnącej sile włoskiej partii socjalistycznej, gdyż zarówno zwykli ludzie, jak przedsiębiorcy i właściciele ziemscy, chcieli bronić się przed terrorem socjalistów, komunistów i szukali wsparcia w ruchu silnej ręki.

Specjaliści spierają się, co do tego, czy faszyzm, to doktryna prawicowa, czy też forma hybrydowa między prawicą a lewicą. Włoski ruch faszystowski nie uważał się, ani za lewicę ani za prawicę i zwalczał zarówno demokrację, jak i lewicę. Ideologia faszyzmu jest trudna do zdefiniowania, gdyż słowo to jest nadużywane, często w postaci obelżywej. Faszyzm jest mylony zarówno z nazizmem, jak i z rasizmem, mimo, że nie ma z tymi pojęciami wiele wspólnego.

Obecnie pod pojęciem faszyzmu rozumie się bardziej agresywny rasizm, jak również agresywny konserwatyzm. Rasizmem nazywa się szeroko pojętą dyskryminację oraz uprzedzenia. Problem polega na tym, że nie wszystkie uprzedzenia są społecznie szkodliwe i naganne. Niestety obecnie faszyzmem, co jest mocno obraźliwym słowem, nazywa się niezadowolenie z powodu wprowadzania pewnych zmian obyczajowych, które nie każdemu muszą się podobać. Obecnie ideologia ta znacznie odbiega od pierwowzoru historycznego, gdyż ruch faszystowski był to w zasadzie tylko propaństwowy ruch silnej ręki, który wykluczał rasizm i nacjonalizm. Terror faszystów kierował się głównie przeciw komunistom i socjalistom.

Co to jest faszyzm i jak powstał faszyzm włoski

Faszyzm łączy się nierozerwalnie z osobą Benito Mussoliniego, który uchodzi za twórcę faszyzmu. Definicja faszyzmu jest trudna do określenia. Słowo to jest obecnie nadużywane i jego pierwotne znaczenie uległo zmianie. Ponadto faszyzm włoski nie był jednolitą doktryną polityczną, zaś jego twórcy reprezentowali różne poglądy.

Słowo faszyzm pochodzi od łacińskiego słowa fasces. W starożytnym Rzymie były to wiązki rózg, które stanowiły oznakę władzy liktorów (ochronie urzędników rzymskich). W XX-wiecznym języku włoskim, słowo to oznaczało związek i organizację. Nazwa faszyzm wywodzi się ze związków, jakie zaczęły powstawać we Włoszech po I wojnie światowej, na skutek rozgoryczenia społeczeństwa wobec kryzysu gospodarczego.

Włochy walczyły w I wojnie światowej po stronie państw Ententy, czyli mogły się uznać za zwycięzcę. Jednak społeczeństwo uznało wysiłek wojenny za całkowicie zmarnowany. Władze obiecywały podwyżki płac i poprawę sytuacji po zwycięskiej wojnie. Jednak Włochy nic nie zyskały na wojnie i nie mogły dotrzymać obietnic. Panował kryzys gospodarczy, inflacja. Ponadto na rynek pracy wróciły rzesze weteranów, co pogłębiło bezrobocie. Rozczarowanie oraz niezadowolenie społeczeństwa wywołało falę strajków, powstawanie związków kombatanckich i zawodowych, zwanych fasci.

W roku 1919 Mussolini utworzył Fasci Italiani di Combattimento, która powstała ze związków kombatanckich. Organizacja ta zyskiwała na popularności. W 1921 roku została przemianowana na Narodową Partię Faszystowską. Symbolem organizacji stały się starorzymskie fasci, czyli rózgi z zatkniętym toporem. Stosowano pozdrowienie w postaci uniesionej, wyprostowanej ręki, zaś strojem były czarne koszule symbolizujące śmierć. Co ciekawe symbolika faszyzmu i nazizmu nawiązywała do wzorów przedchrześcijańskich, gdzie upatrywano ucieleśnienie siły. Faszyzm czerpał symbole ze starożytnego Rzymu. Okazuje się jednak, że tzw. salut rzymski jest mitem, gdyż nie wiadomo jak pozdrawiali się Rzymianie.

Doktryna i cechy faszyzmu włoskiego

Podstawową doktryną faszyzmu włoskiego było silne państwo, rządy silnej ręki, scentralizowana władza, autokratyczna władza w stylu wodzowskim oraz pełna kontrola państwa nad społeczeństwem. Faszyzm włoski nie miał wiele wspólnego z marksizmem i komunizmem czy też demokracją, gdyż zwalczał oba te nurty. Polityka Mussoliniego zakładała zlikwidowanie partii politycznych i rządy charyzmatycznego wodza oraz system monopartyjny. Wszystkie stanowiska państwowe obsadzano członkami partii rządzącej.

Faszyzm włoski respektował własność prywatną i współdziałał z koncernami i przedsiębiorstwami, lecz na zasadzie zleceń i kontraktów. Polityka Mussoliniego szła w kierunku prywatyzacji, jednak nie wspierała małych przedsiębiorstw, które upadały.

Rządy Mussoliniego popierały wartości rodzinne. Mężczyźni mieli być wojownikami, zaś kobiety matkami. Poszczególni ludzie powinni poświęcić swoje własne życiowe ambicje na rzecz państwa, które było ideą nadrzędną. Potępiano swobodę seksualną i zakazano aborcji. Faszyzm czerpał idee z teorii Darwina mówiącej o zwycięstwie najsilniejszych jednostek. Dlatego też propagowano kult zdrowia i tężyzny fizycznej.

Pod wieloma względami włoski faszyzm różnił się od niemieckiego nazimu i hitleryzmu. Podczas, gdy nazim opierał się o ideę narodową i rasową, a faszyzm stawiał na silne państwo. Dlatego ideologia nazizmu popierała rasizm. Po I wojnie światowej naziści zaczęli szukać kozła ofiarnego, którym w efekcie końcowym stali się Żydzi.

Faszyzm pomijał ideę rasizmu, jak również nie zakładał eksterminacji innych narodów, czy ras. Nie zwalczał ruchów religijnych, które zwalczał nazizm.

Pojęcie faszyzmu dziś

Ideologia faszyzmu i nazizmu - czym się różnią

Obecnie faszystami powszechnie, niezgodnie z prawdą historyczną, nazywa się Niemców, którzy pod przywództwem Adolfa Hitlera wywołali II wojnę światową i spowodowali śmierć kilkudziesięciu milionów ludzi. Ideologia hitlerowskich Niemiec nosi nazwę nazizmu. Słowo to stanowi skrót od nazwy narodowy socjalizm, określającej ideologię partii NSDAP. Niemiecki nazizm powstał na bazie pruskiego militaryzmu oraz darwinizmu zakładającego, że ewolucja działa na zasadzie zwycięstwa jednostek silniejszych nad słabszymi.

Cechy wspólne:

• jednoosobowe przywództwo,
• antykomunizm,
• konserwatyzm w dziedzinie życia rodzinnego,
• kontrola państwa nad gospodarką,
• praca przymusowa.

Cechy różniące te ideologie, to przede wszystkim antysemityzm, rasizm oraz formy terroru. Naziści uznali Żydów za kozła ofiarnego, na którego zrzucono winy za przegraną I Wojnę Światową i kryzys gospodarczy. Planowali eksterminację tej narodowości. Faszyzm włoski nie interesował się Żydami i nie wysuwał haseł antysemickich.

Zarówno faszyzm, jak i nazizm, kładły nacisk na młodość, tężyznę fizyczną, zdrowie i siłę. Mężczyźni mieli być wojownikami, zaś rolą kobiety miało być macierzyństwo i ognisko domowe.

Podstawą nazizmu był volkizm, czyli uwielbienie dla narodu, powrót do korzeni narodowych, nawet do starej religii germańskiej. Był to romantyczny ruch nie mający nic wspólnego z nauką, z którego wywodził się rasizm i ideologia o wyższości rasy germańskiej. Nazizm zakazywał małżeństw mieszanych, przewidywał eksterminację Żydów, Cyganów, a w drugiej kolejności Słowian. Celem było zdobycie terytorium na wschodzie. Utopijna ideologia stworzenia nowego człowieka czystej rasy, prowadziła do prześladowania homoseksualistów, których umieszczano w obozach koncentracyjnych oraz do eksterminacji ludzi niepełnosprawnych.

Nazizm i faszyzm postulowały pracę przymusową dla poprawy gospodarki. Jednak we Włoszech były to przymusowe roboty publiczne, zaś w III Rzeszy, idea ta objawiła się w postaci niewolniczej pracy również w obozach koncentracyjnych.

Faszyści w innych krajach

Lata międzywojenne były okresem, kiedy na całym świecie powstawały ruchy silnej ręki, które propagowały władze autokratyczną. Proces ten miał miejsce w bardzo wielu krajach Europy i świata. Z ruchów tych wykształcił się nazim III Rzeszy i komunizm ZSRR, które doprowadziły do wybuchu II wojny światowej.

W wielu krajach, również w Polsce międzywojennej, powstawały organizacje zrzeszające młodych ludzi, czekających na pojawienie się wodza, zbawiciela narodu. Polscy członkowie partii radykalnych, nie zdawali sobie wówczas sprawy z zagrożenia, które niósł nazizm i faszyzm. Organizacje te spotykały się z małym zainteresowaniem i były bardzo szybko delegalizowane.

Warto pamiętać, że wśród licznych ochotników z całego świata, którzy wstępowali do armii Hitlera, nie było Polaków. W czasie II wojny światowej w Polsce powstała największa armia podziemna walcząca z niemieckim nazizmem, bohaterska Armia Krajowa.