Hatszepsut i Senenmut – miłość w cieniu piramid

Hatszepsut – królowa, o której postanowiono zapomnieć

Urodziła się około 1495 roku p.n.e., w dwunastym roku panowania Amenhotepa I. Matką przyszłej władczyni Egiptu była Jahmes (Ahmes), siostra panującego faraona i Wielka Małżonka Królewska Totmesa I, który objął rządy po bezpotomnej śmierci Amenhotepa I. W dniu, kiedy jej ojciec wstąpił na tron, księżniczka miała około 9 lat. W II roku panowania Totmes I wyruszył do kraju Kusz, na czele karnej ekspedycji, powołanej do stłumienia miejscowego buntu.  W czasie nieobecności faraona wyrocznia Amona przepowiedziała wyniesienie księżniczki na tron. Uroczystość miała miejsce w świątyni w Luksorze, w obecności posągu faraona – boga. Totmes I, wyznaczając Hatszepsut na swoją następczynię, z poparciem kapłanów Amona, odsunął w ten sposób od rządzenia krajem trzech synów Totmesa I, urodzonych ze związku faraona z drugorzędną żoną – Mutnefret. Totmes I sprawował władzę przez 12 lat i 9 miesięcy, jak podaje ptolemejski historyk Maneteon, który miał wgląd w archiwa faraonów.

W VII roku panowania Totmesa I, księżniczka Hatszepsut poślubiła swojego przyrodniego brata, Totmesa II. W wieku 19 lat urodziła córeczkę, której nadano imię Nefrure. Być może jeszcze za życia ojca, 21 –letni Totmes II Aa-cheper-en-Re wstępuje na tron. Wielka Królewska Małżonka Hatszepsut ma 22 lata. Nałożnica Totmesa II – Aset, urodziła faraonowi syna Totmesa, późniejszego Totmesa III. Na świat przychodzi druga córka Hatszepsut – Merytre-Hatszepsut. Naukowcy, badający zachowane przedstawienia figuralne z okresu panowania Totmesa II, zauważyli, że Wielka Królewska Małżonka Hatszepsut jest takiego samego wzrostu, co faraon, co może świadczyć o jej wpływie na małżonka, bowiem Totmes II nie był aktywnym władcą. Osobiście przewodził  wyprawie przeciwko Beduinom, ale już nie brał bezpośredniego udziału w ekspedycji wojskowej do krainy Kusz. Hatszepsut mogła przewodzić obrzędom religijnym, w których uczestniczyła także jej córka – Nefrure. Prawdopodobnie w III roku panowania faraon umiera. Około 1479 roku p.n.e. miała miejsce koronacja 5-letniego Totmesa III. Hatszepsut została prawowitą regentką.

W VII roku panowania, w oparciu o wpływowych dostojników dworskich, Hatszepsut koronowała się na króla Egiptu. Swoje wyniesienie uzasadniła wolą ojca, Totmesa I. W ten sposób oficjalnie potwierdziła swoją pozycję władcy, w obliczu całego Egiptu. Okres jej panowania cechował dobrobyt. Hatszepsut wznosiła liczne świątynie, wysyłała ekspedycje handlowe do dalekich krajów, interweniowała zbrojnie w Nubii. Udowodniła, że jest w stanie robić rzeczy godne wielkiego faraona. Totmes III uzyskał pełnię władzy dopiero po śmierci Hatszepsut, około 1457 roku p.n.e., po 21 latach koregencji. Po dojściu do władzy polecił usunąć z historii Egiptu wszelkie ślady istnienia królowej-uzurpatorki. Okaleczono piękną świątynię Dżeser-dżeseru, wymłotkowano wizerunki oraz imiona kobiety-króla. Obok Świątyni Milionów Lat wzniesiono wspaniałą nową świątynię Totmesa III.

Senenmut – zaufany urzędnik i wielki budowniczy

Badania grobu rodziców królewskiego dostojnika ujawniły szczegóły jego życia. Senenmut wywodził się z rodziny o niższym lub średnim statusie społecznym. Rodzice przybyli prawdopodobnie z Nubii i osiedli niedaleko Luksoru, za panowania Totmesa I. Być może młody Senenmut rozpoczynał swoją karierę w wojsku, na co mogą wskazywać malowidła nubijskich żołnierzy, odkryte w jego grobowcu. Nie ma na to dowodów, jednak wspomnienia o złotej bransolecie, którą otrzymywało się w nagrodę za osiągnięcia wojenne, mogą dowodzić, że osobiście brał udział w wojennych wyprawach.

 Służbę na dworze królewskim rozpoczął w wieku około 20 lat. Skromny pochówek ojca, Ramose, świadczy o początkowo niewielkich dochodach. W czasie rządów Totmesa II awansował na urząd skarbnika - Nadzorcy Pieczęci, co oznaczało, że odpowiadał za pieczęć, która zabezpieczała wejście do państwowego skarbca i uzyskiwał informacje o wszystkich wpływach i wydatkach. Senenmut był niewątpliwie mężczyzną ambitnym i obdarzonym wieloma zdolnościami. W czasie eksploracji kaplicy dostojnika odkryto inskrypcje, które upamiętniały noszone przez niego tytuły:

• Zarządcy Podwójnego Domu Złota
• Zarządcy Ogrodu Amona
• Zarządcy Pól Amona
• Kapłana Barki Amona
• Zarządcy Dóbr Amona
• Zarządcy Dóbr Królewskich Córki Nefrure
• Zarządcy Stad Amona

Senenmut kierował budową najwspanialszej i najpiękniejszej świątyni grobowej Dżeser-dżeseru (Najświętsza), w której miała spocząć Hatszepsut. Prace nad budową trwały około 15 lat. Świątynię wyróżniały położenie oraz oryginalna architektura. Świątynia Milionów Lat komponowała się z otaczającymi ją skałami i wznosiła się na przedłużeniu osi świątyni Amona w Karnaku. Najświętszą tworzą tarasy i okazałe portyki. Na ścianach widnieją reliefy, ukazujące najważniejsze wydarzenia z czasów panowania Hatszepsut. Potężne rzeźby ukazują władczynię jako zmumifikowanego Ozyrysa oraz jako faraona-mężczyznę. Ozdobę świątyni stanowiły także dwa stawy, wokół których posadzono drzewa. W pobliżu Świątyni Milionów Lat Przełożony Robót przygotował sobie dwa grobowce – oficjalny, wykuty w zboczu wzgórza Szajch Abd Al-Qurna oraz drugi, ukryty pod dziedzińcem świątyni. Jeśli szukasz więcej ciekawostek, sprawdź także ten artykuł o najstarszych cywilizacjach świata.

Hatszepsut i Senenmut – na tropie wielkiego uczucia

Senenmut cieszył się poparciem władczyni. Archeolodzy odkryli wiele szczegółów z życia Hatszepsut i królewskiego dostojnika, którego darzyła zaufaniem i uczuciem. Senenmut wielbił swoją królową, a stanowisko nauczyciela córek Hatszepsut, a także małego Totmesa III, umożliwiało częsty kontakt. Obdarzony wieloma zdolnościami, uzyskiwał kolejne przywileje. Stał się wpływowym i najpotężniejszym człowiekiem w całym Egipcie. O szacunku Hatszepsut dla Senenmuta świadczy Graffiti z Sehel. Wizerunek przedstawia królową i jej poddanego, równych sobie pod względem wzrostu, co świadczy o wyjątkowej pozycji Senenmuta. Sceny uwielbienia dla swojej królowej Wielki Budowniczy umieścił w wielu miejscach. Był jedynym poddanym, któremu władczyni  pozwoliła umieścić swoje wizerunki w kaplicy Hathor, w Deir el-Bahari. Otrzymał kwarcytowy sarkofag, w którym spoczywać mogli jedynie członkowie królewskiego dworu, a którego kształt przypinał królewski kartusz. Z pewnością za przyzwoleniem władczyni przygotował swój grobowiec, w sąsiedztwie Świątyni Milionów Lat.

Naukowcy odkryli więcej śladów, wskazujących na miłość poddanego do swojej władczyni. Senenmut nie założył rodziny. Portret, którego prawdopodobnie był twórcą, pozwala poznać wygląd dostojnika. Na wysokości jego nosa i ust znajdują się charakterystyczne nacięcia, spotykane u Nubijczyków. Prawdopodobnie około X roku panowania Totmesa I, urodził się  ciemnoskóry chłopiec, bez cech murzyńskich, noszący imię Maj-her-perej. Przypuszczalnie był synem Hatszepsut i Senenmuta, co stanowiło strzeżoną dworską tajemnicę. Hatszepsut darzyła malca wielką sympatią. Otrzymał tytuły Dziecka z Kap oraz Nosiciela Wachlarza po Prawicy Króla -  tytuł dostępny jedynie królewskim synom. W wieku 21 lat zmarł i został pochowany w grobowcu, który odkryto w 1901 roku. Mumia Maj-her-pereja znajdowała się w Dolinie Królów. Znalezione przy niej przedmioty wskazywały na mumifikację i pogrzeb pod szczególną opieką królowej. Jednak nigdzie nie odnaleziono imion rodziców - Hatszepsut, oficjalnie uznając syna, przyznałaby się do zdrady Totmesa II.