Historia Polski - ramy czasowe, kluczowe daty, przełomowe wydarzenia
Historia Polski, potwierdzona w źródłach pisanych, rozpoczyna się datą chrztu Mieszka I w roku 966. Przez ponad 1000 lat historii, Polska przechodziła okres monarchii, demokracji szlacheckiej ze słabnącą rolą króla oraz prawie 200 letni okres utraty niepodległości, z krótką przerwą w czasie 20-lecia międzywojennego. Poznaj najciekawsze informacje na temat historii Polski i dowiedz się jak wyglądała gospodarka, społeczeństwo oraz jak rozwijała się kultura Polski.
Historia Polski - najważniejsze informacje
Ramy czasowe historii Polski określa się umownie jako okres od chrztu Polski, czyli roku 966, do dziś. Dzieje Polski dzielimy na okresy, w zależności od rodzaju sprawowanej władzy i panującego ustroju.
Najważniejsze okresy w historii Polski:
- X - XV wieku - Polska Piastów,
- XV wiek do 1795 - I Rzeczpospolita,
- 1795 - 1918 - Okres rozbiorowy,
- 1918 - 1939 - II Rzeczpospolita,
- 1945 - 1989 - PRL,
- 1989 - do dziś - III Rzeczpospolita.
W okresie piastowskim Polska była księstwem lub monarchią. Władcy starali się zdobyć, a następnie utrzymać koronę królewską, która stawiała ich na równi z koronowanymi głowami Europy i zapewniała niezależność. Mieszko I był księciem podległych mu ziem, zaś koronę królewską uzyskał dopiero jego syn Bolesław Chrobry. W średniowieczu Polska kilkakrotnie traciła prawo do korony królewskich, zaś panujący wtedy książęta składali hołd cesarzowi niemieckiemu. Władcy Polski stają się koronowanymi królami od Przemysła II do ostatniego polskiego króla Stanisława Augusta.
W średniowieczu w Polsce rządzi dynastia Piastów, a następnie Jagiellonów. Data, w której rozpoczynają się dzieje I Rzeczypospolitej, nie jest dokładnie określona. I Rzeczpospolita oznacza ustrój zwany “demokracją szlachecką”, kiedy to szlachta coraz bardziej rozszerzała swój wpływ na władzę, tym samym osłabiając władzę króla. Przyjmuje się, że początki demokracji szlacheckiej miały miejsce w XV wieku, gdyż Władysław Jagiełło pragnąć ugruntować swoją władzę przyznawał szlachcie kolejne przywileje. Pierwsze przywileje dla szlachty wydał Ludwik Węgierski w roku 1374, jako tzw. przywilej koszycki.
Od momentu koronacji Władysława Jagiełły Polska stanowi unię personalną z Wielkim Księstwem Litewskim. Unia realna, czyli połączenie obu państw, miała miejsce w roku 1569 i od tego momentu Polska staje się Rzeczpospolitą Obojga Narodów. W momencie wygaśnięcia dynastii Jagiellonów, kolejni królowie są wybierani przez przedstawicieli szlachty.
W okresie rozbiorów Polska nadal jest monarchią z carem rosyjskim jako królem. W 1832, po powstaniu listopadowym, Królestwo Polskie, zostaje wcielone do Rosji. Polska odzyskuje niepodległość w roku 1918, wskutek upadku mocarstw rozbiorowych. Powstaje wówczas II Rzeczpospolita.
Po II wojnie światowej, Polska znajduje się pod okupacją Armii Czerwonej. ZSRR narzuca przychylne sobie władze i wprowadza ustrój socjalistyczny. Polska odzyskuje suwerenność w roku 1989 i od tego momentu datuje się III Rzeczpospolita.
Najważniejsze okresy i wydarzenia w historii Polski
Początki państwa Polskiego i dynastia Piastów
Początki państwa polskiego owiane są tajemnicą. Informacje o początkach Polski, czerpane z pierwszych kronik, uznawane są za mityczne. Większość historyków zgadza się, że Mieszko I był lokalnym księciem, kolejnym z dynastii Piastów, który w drodze pokojowej lub zbrojnej zwiększył swoje panowanie na terenach obejmujących mniej więcej terytorium dzisiejszej Polski.
Ogromne znaczenie miała religia chrześcijańska, którą Mieszko przyjął z Czech wraz z małżeństwem z czeską księżniczką Dobrawą. Przyjęcie chrztu uchroniło księstwo przed najazdami pod pretekstem nawracania. Ponadto religia rzymsko-katolicka wprowadziła kraj w sferę kultury zachodnioeuropejskiej i przyczyniła się do unowocześnienia. Nowa religia oznaczała stworzenie organizacji kościelnej, która przyniosła ze sobą administrację lokalną, naukę, piśmiennictwo i nową kulturę. Społeczeństwo jeszcze przez długie lata czciło dawnych bogów, lecz nowa religia stała się stopniowo niezbędna, gdyż życie społeczności lokalnych skupiało się wokół kościoła. Polska przez całe swoje dzieje, była krajem tolerujacym inne wyznania. Wyrazem tolerancji była Konfederacja Warszawska z roku 1573, która zapewniała równouprawnienie wszystkim wyznaniom i była pierwszym aktem tolerancyjnym w historii Europy.
Wczesna historia Polski odnotowuje rozbicie dzielnicowe rozpoczynające się w 1138 roku w wyniku testamentu Bolesława Krzywoustego, który podzielił państwo między swych synów. Rozbicie dzielnicowe stanowiło w feudalnej Europie normalny proces, który przechodziły wszystkie kraje. W Polsce rozbicie dzielnicowe trwało stosunkowo krótko, gdyż tylko 157 lat. Zkończyło się koronacją Przemysła II, zaś organizację państwową w zjednoczonym kraju stworzył dopiero Władysław Łokietek.
Gospodarka Polski w tym okresie opierała się na rolnictwie, szczególnie że był to okres średniowiecznego ocieplenia klimatu. W łagodnym i ciepłym klimacie hodowano nawet winorośl. Książęta dzielnicowi sprowadzają z Niemiec osadników znających nowoczesne metody gospodarki. W tym okresie lokowano ponad 500 miast na prawie niemieckim.
I Rzeczpospolita - najważniejsze wydarzenia i wojny
Wraz z przejęciem władzy przez dynastię Jagiellonów rozpoczyna się okres demokracji szlacheckiej, która coraz bardziej ogranicza władzę królewską. Kolejni królowie nadają możnym coraz to nowe przywileje. Historycy spierają się co do tego, czy nadmierne przywileje szlachty, liberum veto, zrywanie sejmów, stały się przyczyną upadku Polski.
Od XVI wieku Polskę rujnują wojny z Turcją, Rosją i Szwecją. Szczególnie zabójczy był potop szwedzki, w czasie którego Szwedzi doszczętnie złupili kraj. XVII wiek to okres oziębienia klimatu, zwanego małą epoką lodowcową. Społeczeństwo polskie nie pada ofiarą głodu, jak kraje zachodnie, jednak gospodarka podupada, a szlachta ubożeje i popada w zależność od magnatów oraz obcych rządów. W tym czasie kraje sąsiednie, jak Rosja i Prusy wychodzą zwycięsko z wojen północnych i stają się mocarstwami, dla których przejęcie terytorium osłabionej Polski staje się łatwym zadaniem.
Okres rozbiorów
Najważniejsze wydarzenia, jakie miały miejsce w okresie rozbiorów, to 3 wielkie powstania, które ogarnęły całe terytorium Polski. Już po II rozbiorze miała miejsce insurekcja kościuszkowska, która stanowiła próbę odzyskania niepodległości. Powstanie to zakończyło się klęską w bitwie pod Maciejowicami i przyspieszyło III rozbiór Polski.
Dwa kolejne powstania: powstanie listopadowe w 1831 i powstanie styczniowe w 1864 roku zakończyły się klęską. Zaborcy, szczególnie Rosja, odpowiedziały na powstania daleko idącymi represjami, jak aresztowania, zsyłki na Syberię, konfiskaty majątków, rusyfikacja i ograniczenie autonomii. Historycy spierają się do dziś, czy powstania były potrzebne. Jedni są zdania, że powstania i spowodowały pogorszenie się sytuacji politycznej i gospodarczej Polski. Inni natomiast uważają, że powstania uchroniły Polaków przed wynarodowieniem, szczególnie że Polska straciła tysiące mężczyzn wcielonych do armii rosyjskiej, którzy nigdy do kraju nie wrócili.
Po przegranych powstaniach Polacy skupiają się na gospodarce. Jest to okres w którym kwitnie kultura polska, kiedy to działają najwybitniejsi pisarze, malarze, muzycy i poeci.
Najnowsza historia Polski - najważniejsze wydarzenia
Najnowsze dzieje Polski rozpoczynają się od odzyskania niepodległości w 1918 roku. Niestety niepodległa Polska, czyli II Rzeczpospolita, istniała tylko 21 lat, do wybuchu II wojny światowej. Skutkiem wojny było nie tylko zniszczenie gospodarki i wymordowanie przez Niemców i ZSRR prawie ¼ populacji, lecz także zajęcie terytorium Polski przez wypierając Niemców Armię Czerwoną. Nowy porządek powojenny, uchwalony w czasie konferencji w Jałcie, włączył kraje Europy środkowej i południowej, w tym Polskę, do strefy wpływów ZSRR.
Dnia 22 lipca 1944 roku powstał PKWN, marionetkowy organ władzy, który później przekształcił się w rząd tymczasowy. Polskie władze, podporządkowane ZSRR, wprowadziły system socjalistyczny, tym samym rozpoczął się trwający do 1989 roku, okres PRL. Ustrój socjalistyczny skończył się w Polsce wraz z upadkiem ZSRR. W roku 1989, wraz z upadkiem bloku wschodniego, rozpoczyna się III RP.