I wojna światowa stanowiła największy konflikt zbrojny od czasu wojen napoleońskich. Za początek wojny uważana jest data zamachu na arcyksięcia Ferdynanda w Sarajewie, zaś za jej zakończenie, pokój w Compiegne. Państwa Centralne, czyli Niemcy, Austria i Turcja poniosły całkowitą klęskę, jednak ustalenia po zakończeniu wojny przyczyniły się do narastania dalszych konfliktów. Skutki pierwszej wojny to ponad 14 milionów ofiar oraz ogromne straty gospodarcze.

Dlaczego wybuchła I wojna światowa

Najważniejsze wydarzenia i bitwy

1 wojna światowa trwała od 28 lipca 1914 do 11 listopada 1918 roku. Wzięły w niej udział dwa sojusze:

  • państwa centralne: Niemcy, Austro-Węgry, Imperium Osmańskie i Bułgaria,
  • ententa: Anglia, Francja, Rosja, Japonia, Włochy, USA.

Za rozpoczęcie wojny uważana jest data 28 czerwca 1914, kiedy to w Sarajewie arcyksiążę Ferdynand poniósł śmierć w zamachu. Pierwsza wojna światowa trwała 4 lata, zaś najcięższe walki odbywały się we Francji na linii okopów. Działania te nazywane są “wojną pozycyjną”, gdyż obie strony o ostrzeliwały się z okopów, licząc na wyczerpanie wroga, niewiele posuwając się w terenie.

Najważniejszymi dowódcami byli:

  • po stronie Niemiec, generałowie Paul von Hindenburg i Erich Ludendorff,
  • po stronie Francji, marszałek Ferdynand Foch.

Najważniejsze wydarzenia:

  • 15-24 sierpnia 1914 - bitwa pod Cerem, między Austrią i Serbią, zakończona porażką Austrii,
  • 3 sierpnia 1914 - Niemcy atakują Belgię,
  • 14 sierpnia 1914 - Francja atakuje Alzację i Lotaryngię,
  • 6 do 12 września 1914 - pierwsza bitwa nad Marną.
  • 22 kwietnia 1915 - użycie po raz pierwszy gazów bojowych przez Niemców,
  • 25 kwietnia 1915 - 9 stycznia 1916 - bitwa pod Gallipoli i klęska aliantów,
  • 21 lutego 1916 - bitwa pod Verdun,
  • 1 lipca 1916 - natarcie Brytyjczyków nad Sommą,
  • 6 kwietnia 1917 - USA przystępują do wojny,
  • 24 października - 1 grudnia 1917 - bitwa pod Kobaridem (Caporetto) zakończona klęską Włoch,
  • 29 września 1918 Bułgaria podpisuje rozejm, 3 listopada 1918 Austriacy podpisują rozejm na froncie włoskim, zaś 11 listopada 1918 Niemcy na froncie zachodnim,
  • 28 czerwca 1919 - traktat wersalski.

Przyczyny wybuchu pierwszej wojny światowej

Przyczyny wybuchu wojny historycy upatrują w rywalizacji o kolonie i zmianie przymierzy. W XIX wieku celem polityki państw była zdobycie jak najwięcej terytorium, bez zwracania uwagi na narodowość mieszkańców. Pod koniec XIX wieku, w Europie zaczęło rozwijać się poczucie narodowe, które stało się podłożem ruchów narodowowyzwoleńczych. Państwa europejskie rywalizowały o kolonie, a potem także o schedę po upadającym Imperium Osmańskim.

Stabilizację w XIX wieku gwarantowało trójprzymierze Rosji, Austrii i Prus, które jednak rozpadło się pod koniec wieku. Przyczyny zmiany przymierzy to: rywalizacja między Rosja i Austrią na Bałkanach oraz rywalizacja między Niemcami i Anglią o kolonie i dominację na morzach. Powstały nowe sojusze: ententa i państwa centralne. Zdaniem wielu historyków I wojna światowa została zaplanowana wcześniej przez oba bloki sojusznicze, które opracowały plany uderzenia i mobilizacji. Niemcy opracowały plany wojny błyskawicznej “blitzkrieg”, które zakładały szybkie pokonanie Francji, a następnie Rosji.

I wojna światowa - przebieg i najważniejsze bitwy

Rozpoczęcie wojny

1 wojna światowa wybuchła po zabójstwie arcyksięcia Ferdynanda. Ponieważ zamachu dokonał serbski anarchista, o inspirowanie zamachu obwiniono Serbię. Mimo, że Serbia zgodziła się na prawie wszystkie żądania Austro-Węgier, cesarstwo wypowiedziało jej wojnę. W tym momencie zadziałał system sojuszy wymuszający na kolejnych państwach rozpoczęcie wojny.

1 wojna światowa rozpoczęła się od walk między Niemcami i Anglia na tereni kolonii w Afryce i Azji. Starcia te zakończyły się przegraną Niemiec.

Walki Serbią i Austro-węgrami wykazały słabość Austrii. Niemcy, zgodnie z planem szybkiego ataku na Francję z północy, zaatakowały Belgię, aby uzyskać przejście. Francja zaś zaatakowała Alzację i Lotaryngię.

Przebieg wojny i nowe technologie wojskowe

Niemiecki plan wojny błyskawicznej nie powiódł się. We Francji siły Niemców stanęły naprzeciw sił Anglii i Francji. Stworzono gigantyczne linie okopów, z których żołnierze ostrzeliwali się bez posuwania się naprzód. Była to walka na przetrwanie, w czasie której Niemcy zastosowali gazy bojowe. Doszło do ciężkich walk pod Verdun, a następnie nad Sommą, w czasie których obie strony ponosiły ogromne ofiary.

Obie strony wprowadzały coraz bardziej nowoczesne technologie wojskowe. Niemcy zastosowali broń chemiczną oraz bombardowanie ze sterowców. Samoloty początkowo stanowiły zwiad mający na celu rozpoznanie pozycji wroga. Niemcy wyposażyli swoje samoloty w karabiny maszynowe, w rezultacie czego dochodziło do walk powietrznych. Okopy chroniono drutem kolczastym. W walkach pod Sommą po raz pierwszy wzięły udział czołgi. Niemieckie łodzie podwodne siały spustoszenie wśród alianckiej floty handlowej, dlatego też statki zaczęły pływać w konwojach.

W 1917 roku amerykański parowiec pasażerski Lusitania, zostaje zatopiony przez niemiecką łódź podwodną. Śmierć poniosło wówczas ponad 1000 osób. W tej sytuacji USA wypowiedziało Niemcom wojnę.

Ciężkie walki we Francji i wyczerpanie wojną wywołało bunt żołnierzy francuskich i ogromną ilość dezercji. Ciężar walki spadł na Brytyjczyków. Latem 1917 roku obie strony masowo używały gazów bojowych.

Ciężkie walki, zwane drugim Verdun, toczyły się na granicy włosko-austriackiej. Ponieważ granica jest górzysta, bitwy toczyły się w dolinie Isonzo, w dzisiejszej Słowenii. Włosi zostali rozgromieni w czasie bitwy pod Kobaridem. Jednak kolejne bitwy pod Piawą i pod Vittorio Veneto, Austriacy przegrali i 3 listopada 1918 podpisali rozejm.

Na Bałkanach, po stronie państw Centralnych walczyły Austria i Bułgaria, zaś po stronie aliantów Serbia, Rumunia i Grecja. Bułgarzy stawiali ciężki opór, jednak zostali zmuszeni do odwrotu i 29 września 1918 roku podpisali rozejm.

Przebieg wojny na froncie wschodnim

Na froncie wschodnim Rosja musi walczyć z Niemcami, Austrią i Imperium Osmańskim. W Prusach Wschodnich Rosja zostaje rozgromiona w bitwie pod Tannenbergiem. Początkowo Rosja odnosi zwycięstwa w walkach toczonych na dzisiejszych ziemiach polskich, jednak w 1915 roku Niemcy przejmują inicjatywę i zdobywają ziemie obecnej Polski, Litwy, Łotwy, zachodnią Białoruś i Ukrainę. Nie powiodło się kontrnatarcie generała Brusiłowa, w czasie którego śmierć poniosło ponad milion żołnierzy rosyjskich.

Po przystąpieniu Turcji do wojny, alianci próbowali przejąć cieśniny czarnomorskie, aby uzyskać drogę dostaw do Rosji. Doszło do bitwy pod Gallipoli, która zakończyła się całkowitą klęską aliantów. Ofiary tej krwawej bitwy szacuje się na około 150 tysięcy zabitych i rannych po stronie aliantów, oraz drugie tyle zmarłych w wyniku chorób. Ofiary po stronie Imperium Osmańskiego szacuje się na około 250 tysięcy zabitych i rannych.

Walki toczyły się również na Bliskim Wschodzie, gdyż Brytyjczycy chcieli chronić Kanał Sueski oraz złoża ropy naftowej w Iraku i Kuwejcie. Walki te zakończyły się kapitulacją Turków 30 października 1918. W Arabii doszło do powstania przeciw władzy Imperium Osmańskiego. Działał wówczas słynny Lawrence z Arabii, który uznawany jest za brytyjskiego szpiega.

Zakończenie i skutki pierwszej wojny światowej

Rok 1918 i zakończenie wojny

Data 1918 oznacza wycofanie się z wojny Rosji, gdzie bolszewicy odnieśli sukces i przeznaczyli siły na walkę z przeciwnikami wewnętrznymi. Pozwoliło to Niemcom na wycofanie znacznych sił z frontu wschodniego. Generał Erich Ludendorff planował zmasowane uderzenie na terenie Francji. Nie powiodło się ono wskutek włączenia się do walki USA.

Zniechęcenie i ogromne ofiary w ludziach dawały o sobie znać. Niemcy stracili ochotę do walki i zaczęli się masowo poddawać. W tym czasie Cesarstwo Niemiecki upadło w wyniku wojny domowej i zmiany rządu. Nowa Republika Weimarska 11 listopada 1918 podpisała z aliantami zawieszenie broni. Wcześniej Austria, Bułgaria i Turcja podpisały rozejm z aliantami.

Skutki pierwszej wojny światowej

Za zakończenie wojny uważa się pokój w Compiegne, 11 listopada 1918 roku. Właściwy pokój został podpisany 28 czerwca 1919 w Wersalu, kiedy to uchwalono tzw. traktat wersalski. W wyniku upadku wielkich mocarstw, jakimi były państwa centralne, doszło do oderwania się i odzyskania niepodległości przez liczne państwa, jak:

  • Finlandia,
  • Litwa, Łotwa i Estonia,
  • Polska,
  • Czechosłowacja,
  • Węgry,
  • Gruzja, Armenia i Azerbejdżan na Kaukazie,
  • Królestwo SHS łączące Serbię, Chorwację, Bośnię i Hercegowinę, Słowenię oraz Czarnogórę.

Szacuje się, że I wojna światowa przyniosła ponad 14 milionów ofiar. Doszły do tego ogromne straty gospodarcze oraz społeczne. Odejście mężczyzn na front spowodowało zapotrzebowanie na pracę kobiet, które zaczęły bardziej intensywnie walczyć o swoje prawa. Po wojnie społeczeństwa czuły się oszukane i rozczarowane, gdyż na wojnie nikt nie zyskał. Społeczeństwu niemieckiemu, politycy zaczęli tłumaczyć, że przegrana była wynikiem “ciosu w plecy” ze strony sił wewnętrznych.