Jadwiga Kaliska (Jadwiga Bolesławówna) - pochodzenie, życiorys, rola w historii

Dzieciństwo Jadwigi, córki Bolesława Pobożnego

Jadwiga Kaliska to wnuczka króla Węgier Beli IV i cesarzówny greckiej Marii. Jej matka, Jolenta Helena, była wychowanicą Kingi, starszej siostry, żony księcia krakowskiego Bolesława Wstydliwego. Pobyt na dworze siostry ukształtował osobowość Jolenty. Niezwykle pobożna, poświęcała się modlitwom, pełnieniu dobrych uczynków i sumiennemu wywiązywaniu się z codziennych obowiązków. W 1256 roku została żoną księcia kaliskiego Bolesława Pobożnego. Jadwiga urodziła się, prawdopodobnie, w 1266 roku.

Biografia Jadwigi dostarcza niewielu informacji o jej dzieciństwie. Wychowywała się wraz z dwiema siostrami – starszą Elżbietą i młodszą Anną oraz ze stryjecznym rodzeństwem. Po śmierci brata Przemysła I, księcia wielkopolskiego, w 1257 roku, Bolesław Pobożny objął opieką wdowę i jej dzieci – 4 córki i bratanka, Przemysła II. Dzieci wzrastały w pobożnej i zgodnej atmosferze. W kwietniu 1279 roku zmarł Bolesław Pobożny. Opiekę nad rodziną przejął książę Przemysł II.

Młoda księżniczka przebywała najpewniej w Poznaniu, na dworze Przemysła II i w klasztorze klarysek w Starym Sączu, dokąd udała się jej matka Jolenta Helena. Nie wiadomo, kiedy doszło do zaręczyn Jadwigi z księciem łęczycko-kujawsko-sieradzkim, Władysławem, nazywanym, z racji niskiego wzrostu - Łokietkiem. Być może miało to miejsce jeszcze za życia Bolesława Pobożnego. [Rudzki 1990, s. 7-13]

Jadwiga Kaliska – żona, matka, królowa

Jadwiga Bolesławówna – małżonka księcia Władysława

Data ślubu Jadwigi i Władysława Łokietka nie jest ostatecznie potwierdzona. Przypuszczalnie doszło do niego w 1293 roku, w Kaliszu. Uroczystość miała podkreślić wagę antyczeskiego przymierza, zawartego w Kaliszu, 6 stycznia 1293 roku. Wzięli w nim udział Przemysł II, Władysław Łokietek i książę łęczycki Kazimierz II – brat Łokietka. Biografia Jadwigi Kaliskiej nie dostarcza szczegółowych informacji o dalszych kolejach życia przyszłej królowej. Prawdopodobnie osiadła w posiadłości męża, na Kujawach.

Jadwiga Bolesławówna była matką sześciorga dzieci. Małżonkowie przeżyli rodzinną tragedię, gdy śmierć zabrała dwóch synów: Stefana (urodzonego ok. 1296 – zmarłego w 1306 roku) i Władysława (nieznana data urodzin - zmarł w 1312 roku). W młodości zmarła córka Jadwiga, którą księżna powiła na Wawelu (data urodzin nieznana – zmarła w 1320 lub 1330 roku). Najstarsza córka, Kunegunda (urodzona przed 1297 rokiem) - w 1310 roku została żoną księcia bernarda świdnickiego, dzięki czemu Władysław Łokietek wzmocnił swoje wpływy na Śląsku. W 1305 roku, po powrocie Łokietka z wygnania, przyszła na świat Elżbieta Łokietkówna, zaślubiona w 1320 roku królowi Węgier, Karolowi Robertowi. W Po 17 latach małżeństwa, 30 kwietnia 1310 roku, narodził się Kazimierz, którego potomni obdarzyli przydomkiem – „Wielki”.

Władysław Łokietek dążył do zjednoczenia państwa i odbudowy Królestwa Polskiego. Jadwiga Kaliska stała u jego boku, wspierając te dążenia, nawet w chwilach trudnych i niebezpiecznych:

- w 1300 roku Łokietek zbiegł z kraju, chroniąc się przed czeskimi wojskami i królem Czech, Wacławem II, który został polskim królem pod koniec 1300 roku. Jadwiga Łokietkowa ukryła się na Kujawach, w miejscowości Radziejowo. Schronienia udzielił jej mieszczanin Gierek (Gerko), którego Władysław Łokietek nagrodził 10 lat później, mianując go wójtem. Książę wrócił do kraju w 1304 roku,

- w latach 1311 – 1312 doszło do buntu krakowskich mieszczan, głównie pochodzenia niemieckiego, którzy pod wodzą wójta Alberta wystąpili przeciwko władzy Władysława Łokietka. Jadwiga przebywała wówczas na Wawelu, kierując ponoć jego obroną, w czasie nieobecności Łokietka, który szukał pomocy na Węgrzech. Księżna nagrodziła wierność mieszkańców Starego Sącza, zwalniając ich od płacenia części ceł. [Wyrozumski 1999, s. 294]. Sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o Władysławie Łokietku.

Totius Regina Poloniae - Jadwiga Kaliska królową całej Polski

20 stycznia 1320 roku, w krakowskiej katedrze, arcybiskup gnieźnieński Janisław dokonał koronacji Władysława Łokietka i Jadwigi Kaliskiej. Datę dzienną koronacji odnotował Kalendarz katedry krakowskiej. Koronacja została opisana przez Jana Długosza ponad 100 lat później. Uroczystość koronacyjną przeniesiono z Gniezna do Krakowa i odtąd katedra na Wawelu stała się miejscem koronacji kolejnych władców Polski. Do Krakowa przeniesione zostały również insygnia królewskie, które wykonane zostały na nowo, w miejsce insygniów, wywiezionych przez Wacława II do Czech. [Jasienica 1985, s. 196]

Królowa Jadwiga pełniła w Królestwie Polskim ważną rolę. Nie tylko wspierała królewskiego małżonka i towarzyszyła mu w czasie uroczystości, ale sama również podejmowała istotne dla kraju decyzje i wystawiała dokumenty. Król powierzał Jadwidze królewską pieczęć, co jest dowodem wielkiego zaufania do decyzji podejmowanych przez polską królową. Okrągła pieczęć królowej, z 1332 roku, przedstawia monarchinię, koronowaną przez anioła, z pobożnie złożonymi dłońmi. Po jej lewej stronie zasiada święty, trzymający w lewej ręce księgę i błogosławiący ją ręką prawą. U dołu pieczęci widoczna jest klęcząca i modląca się zakonnica. [Piekosiński 1936, s. 25]

W 1327 roku ciężko zachorował ukochany najmłodszy Kazimierz. Jadwiga Kaliska o modlitwę za syna prosiła samego papieża, Jana XXII. W grudniu papież wystosował bullę, skierowaną do królowej, wyrażając swoją radość, z powrotu księcia Kazimierza do zdrowia. Analiza dokumentu pozwala wysnuć wniosek, że, jak zauważył Jerzy Wyrozumski, Królowa Jadwiga „powierzyła chorego jakiejś szczególnej pieczy patrona dynastii andegaweńskiej (św. Ludwikowi), czyniąc przy tej okazji jakieś votum(…)” [Wyrozumski 1986, s. 21]

Śmierć Władysława Łokietka – dalsze losy królowej

Król Władysław I Łokietek umiera, prawdopodobnie, 2 marca 1333 roku, w wieku 73 lat. Przy łożu umierającego czuwała Jadwiga Kaliska, syn Kazimierz oraz dostojnicy, między innymi kasztelan krakowski Spycimir i archidiakon Jarosław. Brat Eliasz, dominikanin, wykonał ostatnie posługi religijne oraz, z upoważnienia Stolicy Apostolskiej, odpuścił Łokietkowi grzechy. Umierający król miał powierzyć Kazimierzowi spełnienie ostatniej woli – sprawowanie sprawiedliwych rządów w Królestwie Polskim oraz windykację ziem, zagarniętych przez Krzyżaków, (co nastąpiło w 1343 roku, w wyniku zawarcia z Zakonem „wieczystego pokoju”). [Wyrozumski 1986 , s. 32 – 34]

Królowa Jadwiga nie od razu pogodziła się z utratą pierwszoplanowej pozycji w państwie. Kazimierz koronował się 25 kwietnia 1333 roku, kilka tygodni po śmierci ojca. Koronacja nie obyła się bez problemów. Jadwiga Kaliska odmówiła ustąpienia z tronu, na którym miała zasiąść Aldona Anna Giedyminówna, małżonka Kazimierza Wielkiego. Miała stwierdzić, że, dopóki żyje, jest prawdziwą królową. Dopiero na prośbę syna usunęła się z pierwszego planu, do klasztoru klarysek w Starym Sączu. [Janko z Czarnkowa, rozdz. 1]