Jagiellonowie na tronach Europy - daty, państwa, małżeństwa, znaczenie

Jagiellonowie jako władcy, królowie Czech i Węgier

Władysław Jagiellończyk, król Czech i Węgier, jego panowanie i polityka

Władysław II Jagiellończyk urodzony w 1456 roku był pierworodnym synem Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki. To „dzięki” jego osobie powstała czesko-węgierska linia Jagiellonów, chociaż drzewo genealogiczne tej części dynastii Jagiellonów nie było zbyt rozbudowane. Po śmierci króla Jerzego z Podiebradów Władysław został królem Czech. Stało się to na sejmie, który miał miejsce w Kutnej Horze 22 sierpnia 1471 roku, kiedy to Władysław został wybrany na króla. Nie dane mu jednak było rządzić całym państwem, ponieważ część Czech została zajęta przez innego pretendenta do czeskiego tronu Macieja Korwina. Pełnią władzy nad państwem mógł cieszyć się dopiero po śmierci Korwina w 1490 roku. W tym samym czasie musiał stoczyć walkę o tron węgierski, w której rywalem Władysława był jego własny brat Jan Olbracht. W 1490 roku Władysław został ostatecznie koronowany na króla Węgier.

Panowanie Władysława w Czechach i na Węgrzech oceniane jest dość krytycznie. Był to bowiem czas kryzysu, zarówno ekonomicznego, jak i politycznego, którego Władysław nie potrafił przezwyciężyć. W siłę rosła domagająca się coraz to nowych przywilejów szlachta. W kontekście spraw religijnych można wymienić jeden sukces Władysława: w roku 1485 w Kutnej Horze został zawarty pokój religijny, który gwarantował wolność religijną oraz tolerancję, która miała dotyczyć nawet chłopów. Znany był również jako mecenas architektury i malarstwa.

W czasie swojego panowania zawarł z cesarzem Maksymilianem I układy (Pozsony, 1491 i Wiedeń 1515), na mocy których w sytuacji, gdyby jego linia Jagiellonów wygasła trony czeski i węgierski mieli przejąć Habsburgowie. Pierwotnie Władysław szukał poparcia Habsburgów w sytuacji, gdyby nie doczekał się męskiego potomka, co z kolei spotkało się ze sprzeciwem sejmu w Rakos w 1505 roku, na którym uchwalono, że cudzoziemcy nie mogą starać się o koronę węgierską. Stało się to m.in. przyczyną zbrojnej interwencji Austrii.

Władysław II Jagiellończyk był trzykrotnie żonaty. Jego pierwszą żoną była Barbara Hohenzollern (ślub w 1476 roku), drugą wdowa po Macieju Korwinie Beatrycze Aragońska (ślub w 1490 roku) oraz księżniczka francuska Anna de Foix de Cadale (ślub w 1502 roku). Małżeństwo z księżniczką Anną było elementem wzmocnienia sojuszu Jagiellonów z Francją, który został zawarty w Budzie w 1500 roku. Ostatnia żona była jednocześnie matką dwójki dzieci Władysława, Ludwika i Anny, dynastia Jagiellonów miała więc w Czechach i na Węgrzech przetrwać. Były to jedyne dzieci Władysława. Ich sylwetki zostaną przedstawione poniżej. Sam Władysław Jagiellończyk zmarł 13 marca 1516 roku w Budzie. Został pochowany w grobach królewskich w Székesfehérvár, obok swojej zmarłej żony Anny.

Ludwik Jagiellończyk, król Czech i Węgier, jego krótkie panowanie

Ludwik Jagiellończyk urodził się 1 lipca 1506 roku. Został koronowany nawet szybciej, niż stało się to później w przypadku Zygmunta Augusta. Już 4 czerwca 1508 roku został bowiem koronowany na króla Węgier. Rok później, 11 marca został również koronowany na króla Czech. W 1507 roku w Budzie ustalono, że Ludwik poślubi wnuczkę cesarza Maksymiliana I Marię. Potwierdzono to podczas słynnego zjazdu wiedeńskiego w 1515 roku. Cesarz w zamian miał zrezygnować ze skierowanych przeciwko Polsce uzgodnień poczynionych z Moskwą. Ostatecznie Ludwik poślubił Marię w 1522 roku.

Ojciec Ludwika zmarł, kiedy ten miał 10 lat, co oznaczało utworzenie rady regencyjnej. Rada zgodnie z postanowieniem sejmu miała być wybierana co roku. Formalnie opiekę nad Ludwikiem sprawował Zygmunt Stary, nigdy nie miał jednak na niego zbyt dużego wpływu. Złożona zaś z 6 duchownych, 6 magnatów i 16 przedstawicieli szlachty rada okazała się wyjątkowo nieudolna. Na samego Ludwika w tamtym okresie wyjątkowo negatywny wpływ miał mieć jego kuzyn, margrabia brandenburski Jerzy Hohenzollern. Pojawiają się także sugestie co do tego, że był celowo deprawowany przez swoje otoczenie, w czym interes mieli wtedy Habsburgowie.

W państwie Ludwika pogłębiał się zaś kryzys ekonomiczny, częściowo odziedziczony jeszcze po jego ojcu, a opozycja rosła w siłę. Na Węgrzech coraz bardziej skonfliktowane były środowiska narodowe i prohabsburskie. Na domiar złego u granic niedługo później stanął wróg w postaci liczącej około 100 000 żołnierzy armii Sulejmana Wspaniałego. Ludwik Jagiellończyk zdołał zebrać jedynie około 25 000 żołnierzy, pomocy zaś nie udzielił mu jego szwagier Ferdynand I. Sam Zygmunt Stary wysłał na pomoc jedynie 2100 piechurów i 50 jeźdźców. Niedługo później po starciach z oddziałami tureckimi Zygmunt Stary zawarł z Sulejmanem pokój.

W efekcie Ludwik w wojnie przeciwko potędze Sulejmana nie miał żadnych szans. Do ostatecznej klęski doszło w bitwie pod Mohaczem 29 sierpnia 1526 roku. Armia Ludwika została kompletnie rozbita, zaś on sam zginął, prawdopodobnie podczas ucieczki w mulistym potoku Csele. Jego tragedię dopełnia fakt, że został odnaleziony dopiero dwa miesiące po bitwie. Pochowano go w Székesfehérvár. A może zainteresuje cię także ten artykuł o królu Kazimierzu Jagiellończyku?

Anna Jagiellonka, królowa Czech i Węgier

Anna Jagiellonka urodziła się 23 lipca 1503 roku w Budzie. Ciekawostką jest, że na chrzcie otrzymała imię swojej babki, Elżbiety, jednakże po śmierci żony Władysław II Jagiellończyk nazwał córkę imieniem Anna. Również Annę objęły uzgodnienia z Budy z 1507 roku. Ślub z jednym z wnuków Maksymiliana I, Ferdynandem lub Karolem, za pośrednictwem cesarza miał miejsce podczas słynnego zjazdu wiedeńskiego, dokładnie 22 lipca 1515 roku.  Oficjalnie Anna została żoną Ferdynanda w 1521 roku. Ich małżeństwo było podobno udane.

W 1526 roku, po śmierci Ludwika Jagiellończyka Ferdynand koronował się na króla Czech (w 1526 roku) a następnie Węgier (w 1527 roku). Anna tym samym została królową Czech i Węgier. Para królewska miała łącznie aż 15 dzieci. Troje z nich zmarło jeszcze jako niemowlęta. Najstarszy syn Anny i Ferdynanda to Maksymilian II, który później był jednym z kandydatów do tronu polskiego po ucieczce Henryka Walezego.

Anna Jagiellonka i Ferdynand byli również rodzicami Elżbiety i Katarzyny Habsburżanek, obie zostały potem odpowiednio pierwszą i trzecią żoną Zygmunta Augusta i tym samym królowymi Polski. Ich małżeństwa z Zygmuntem Augustem nie były jednak szczęśliwe. Anna Jagiellonka zmarła niedługo po porodzie, kiedy to na świat przyszła jej ostatnia córka Joanna. Stało się to 27 stycznia 1547 roku w Pradze. Również w Pradze, w katedrze św. Wita znajduje się jej pomnik nagrobny, na którym uwieczniono również Ferdynanda i Maksymiliana II.

Córki Zygmunta Starego na tronach Węgier i Szwecji

Izabela Jagiellonka, królowa Węgier i księżna Siedmiogrodu a polityka ościennych państw

Na linii czesko-węgierskiej nie skończyła się jednak obecność Jagiellonów na Węgrzech. Stało się tak „za pośrednictwem” Izabeli Jagiellonki, córki Zygmunta Starego urodzonej w 1519 roku. W roku 1539 z inicjatywy swojej matki Bony została żoną Jana Zapolyi, króla Węgier. W dniu 7 lipca 1540 roku urodził się ich syn, Jan Zygmunt Zapolya. Niedługo później, bo 22 lipca zmarł Jan Zapolya i od tego momentu zaczęły się problemy Izabeli, w które oprócz Węgrów zamieszani byli Habsburgowie oraz Turcja.

W wyniku najazdu armii Sulejmana Wspaniałego Izabela z synem musiała uciekać do Siedmiogrodu. W samym państwie węgierskim trwał wtedy konflikt o to, kto powinien w nim panować. W roku 1550 doszło nawet na tym tle do wojny domowej, w trakcie której na Węgry wkroczyła armia Austrii. Po podpisaniu z Ferdynandem Habsburgiem układu, na mocy którego Izabela zrzekła się praw do korony węgierskiej oraz miała otrzymać w zamian księstwo opolskie. Sytuacja w nim była jednak na tyle zła, że Izabela wraz z Janem powróciła do Polski.

W 1556 powróciła do Siedmiogrodu jako księżna tego państwa. Stało się tak, ponieważ skonfliktowany z Habsburgami Sulejman wymusił na Ferdynandzie zrzeczenie się praw do Siedmiogrodu. Sułtan oczekiwał jednocześnie powrotu Izabeli i jej syna. Izabela zmarła po trzech zaledwie latach panowania. Kolejnym księciem Siedmiogrodu został zaś jej syn, Jan Zygmunt Zapolya.