Jan Szczepanik, czyli „polski Edison” – wykształcenie, przełomowe wynalazki

Jan Szczepanik – „polski Edison” i jego najważniejsze wynalazki

Zanim Jan Szczepanik został genialnym wynalazcą…

Jan urodził się 13 czerwca 1872 roku w Rudnikach niedaleko Mościska (teren dzisiejszej Ukrainy). Był nieślubnym synem Marianny Szczepanik, córki rolników z Mościska. Gdy Jan skończył rok, został osierocony – Marianna wyszła bowiem za innego mężczyznę, porzucając swoje dziecko. Jan wychowywany był więc przez ciotkę Salomeę i wujka Wawrzyńca Gradowiczów. Czasami opiekowali się nim również dziadkowie – Stanisław i Katarzyna Szczepanik. Jako że chłopiec najwięcej czasu spędzał w okolicy Krosna, właśnie tam rozpoczął swój pierwszy etap edukacji. Jan uczył się w pojezuickiej szkole ludowej w Krośnie, dokąd zresztą przeprowadziła się później ciotka Salomea z wujkiem Wawrzyńcem. Następnie Jan kontynuował naukę w gimnazjum w Jaśle, gdzie szczególnie dobrze szła mu nauka fizyki oraz matematyki. W 1891 roku Jan Szczepanik został absolwentem seminarium nauczycielskiego w Krakowie. Młody mężczyzna w ten sposób uzyskał uprawnienia do wykonywania zawodu nauczyciela szkoły ludowej.

Jan nauczał dzieci w podkarpackich wioskach, m.in. w Potoku niedaleko Jedlicza, Korczynie (okolice Krosna) i Lubatówce. Szczepanik już wtedy wiedział jednak, że zawód nauczyciela nie jest mu pisany. Między edukowaniem uczniów a codziennym życie Jan próbował swoich sił w tworzeniu nowatorskich wynalazków. Odkrył bowiem, że właśnie to jest jego największą pasją, której chce się oddać. W 1896 roku Jan porzucił etat nauczyciela i przeniósł się do Krakowa. Właśnie tam spełnić chciał swoje wielkie marzenia. Nie wiedział wówczas, że niebawem stanie się sławny niczym Ernest Malinowski, Kazimierz Funk czy Mieczysław Bekker.

Przełomowe patenty i wielki sukces Polaka

Jan Szczepanik spędził w Krakowie jeden rok. Zatrudnił się wówczas w magazynie aparatów fotograficznych należącym do Ludwika Kleinberga. Tam poznał ich konstrukcję, ale też technologię, w jakiej działały urządzenia. Nauczył się również obsługi różnych przyborów fotograficznych. Można powiedzieć, że pobyt w Krakowie był zatem jednym z ważniejszych momentów w karierze Szczepanika. Właśnie w tym mieście zapoznał się bliżej ze środowiskiem naukowym, a także nawiązał cenne znajomości z różnymi naukowcami. Jan wyróżniał się kreatywnością i wiedzą tak ogromną, że Ludwik Kleinberg postanowił sfinansować wdrażanie wynalazków Szczepanika. Widział w młodzieńcu ogromny potencjał, właśnie dlatego chciał wspomóc karierę wynalazcy. Kleinberg założył w Wiedniu towarzystwo, które zajmować się miało opracowywaniem wynalazków Szczepanika – Societe des Inventions Jan Szczepanik et Cie.

W 1898 roku Jan przeprowadził się do Wiednia. Tam skupił się przede wszystkim na badaniach w laboratorium Pragerstrasse i Ungargasse. Wynalazca, ze względu na swój obiecujący talent i wiedzę, został zwolniony ze służby wojskowej przez samego Cesarza Franciszka Józefa I! Mimo wszystko, w 1900 roku i tak został zaciągnięty do wojska. Jan trafił do 45 pułku piechoty w Sanoku. W latach 1900-1902 odbywał służbę wojskową w Przemyślu, gdzie poznał swoją przyszłą żonę – Wandę z Dzikowskich, córkę szanowanego lekarza. Jan poślubił Wandę i razem przenieśli się do Tarnowa. Małżeństwo wyemigrowało później do Wiednia, gdzie młodzi kupili piękne mieszkanie. Jan z Wandą dużo podróżowali po Europie. Odwiedzili kilka państw, w których Jan czerpał wiedzę o nowościach technicznych. W międzyczasie urodził się ich pierwszy syn, Andrzej. W kolejnych latach urodziła im się jeszcze czwórka dzieci.

Promowanie wynalazków nie szło Janowi tak dobrze, jak tego oczekiwał. Z czasem polski wynalazca popadł więc w spore tarapaty finansowe. Małżeństwo musiało wyjechać z Wiednia i wrócić do Tarnowa. Rodzice Wandy pomogli jednak młodej parze, więc życie Szczepaników powróciło do normy – powstawały kolejne wynalazki, które zwróciły oczy światowych naukowców na Jana Szczepanika. Niestety, w 1907 doszło do okropnej tragedii. Nieuważna niania straciła z oczu małego Andrzeja, syna Szczepaników. Dziecko utopiło się w studni, co skutecznie zablokowało wenę twórczą Jana. Po upływie kilku lat okazało się jednak, że Szczepanik wcale nie zapomniał o swojej pasji. Zaczął częściej odwiedzać Berlin, Wiedeń, Paryż i Drezno, poszukując nowinek technicznych i doskonaląc kolejne projekty naukowe. Polski wynalazca skonstruował kilka przełomowych urządzeń, jak:

• Telektroskop – uważa się, że to urządzenie jest protoplastem telewizji. Pozwalało bowiem przesyłać kolorowy obraz ruchomy wraz z dźwiękiem na odległość
• Telefot – urządzenie, które również służyło do przesyłania obrazu na odległość.
  
• Fotometr – urządzenie służące do pomiaru jasności.
  
• Fotosculptor – przyrząd, za pomocą którego można było kopiować rzeźby metodą fotograficzną.

Jeśli szukasz więcej ciekawostek, sprawdź także ten artykuł o 10 przełomowych wynalazkach.

Najważniejsze wynalazki Jana Szczepanika, które zmieniły bieg historii

Odkrycia Jana Szczepanika w dziedzinie tkactwa

Jan Szczepanik wynalazł wiele rzeczy. Pozostawił po sobie ogromny dorobek, który mocno wpłynął na bieg historii. Jednym z najsłynniejszych wynalazków Polaka są wszelakie odkrycia w dziedzinie tkactwa. Szczepanik swoje pierwsze wynalazki opracowywał zresztą głównie dla przemysłu włókienniczego. Gdy pracował w Korczynie jako nauczyciel, często odwiedzał warsztaty tkackie i myślał nad tym, jak usprawnić pracę ludzi przy produkcji materiałów. Właśnie on unowocześnił tradycyjne metody chałupnicze. Co udało się osiągnąć Szczepanikowi w dziedzinie tkactwa? Przede wszystkim:

- opracował elektryczną metodę fotograficznego kopiowania wzorów podczas produkcji tkanin,
- odkrył nową metodę elektrycznego sterowania maszyną Jacguarda,
- uprościł i skrócił czas produkcji tkanin, a także obniżył związane z nią koszta.

Jan Szczepanik wpadł również na pomysł, który okazał się zbawienny m.in. dla hiszpańskiego króla Alfonsa XIII – ocalił go podczas zamachu bombowego, za co Szczepanik otrzymał Order Izabeli Katolickiej. Jan opracował bowiem tkaninę kuloodporną, dzięki której powstała później słynna kamizelka kuloodporna. Publicznie testy potwierdziły, że tkanina wynaleziona przez Jana Szczepanika jest odporna na kule, które normalnie zdolne są przebić grube sosnowe deski i blachę z żelaza. Polak był tak bardzo inspirujący w swoich dokonaniach, że sam Mark Twain poświęcił Szczepanikowi aż dwie swoje powieści.